Рус батшалығы
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ру́с батшалығы[2][3], йәки Рәсәй батшалығы[4][5][6][7], Рәсәй[8], шулай уҡ Мәскәү батшалығы[9] — Урыҫ дәүләтенең 1721 һәм 1547 йылдар араһындағы атамаһы[~ 1][7].
Рус батшалығы | |
Флаг | Герб[d] |
Нигеҙләү датаһы | 1547 |
---|---|
Ҡыҫҡаса атамаһы | Рꙋ́сїѧ |
Рәсми тел | сиркәү-славян теле[d] һәм урыҫ теле |
Донъя ҡитғаһы | Евразия |
Дәүләт | Урыҫ дәүләте |
Административ үҙәк | Мәскәү[1] һәм Санкт-Петербург[1] |
Идара итеү формаһы | ҡатлам-вәкәләтле монархия[d], аҫабалыҡ монархияһы[d] һәм автократия[d] |
Закондар сығарыу органы | Земство соборы[d] |
Рәсми байрам | царские именины[d] |
Халыҡ һаны |
6 000 000 кеше (XVI быуат), 7 000 000 кеше (1640), 11 000 000 кеше (1670) |
Валюта | һумдар[d] |
Алдағы | Бөйөк Мәскәү кенәзлеге |
Тәртип буйынса һуңыраҡ килеүсе | Рәсәй империяһы |
Алыштырған | Ҡазан батшалығы[d], Бөйөк Тверь кенәзлеге[d], Новгород республикаһы, Бөйөк Мәскәү кенәзлеге һәм Әстерхан ханлығы |
Ҡулланылған тел | сиркәү-славян теле[d] һәм урыҫ теле |
Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 2 ноябрь 1721 |
Майҙан |
3 000 000 км² (1547), 14 500 000 км² (XVII быуат), 14 500 000 км² (1590) |
Рәсми дине | Рус православ сиркәүе, православие дине һәм православная церковь[d] |
Рус батшалығы Викимилектә |
1547 йылда бөтә Русь һәм Мәскәү бөйөк кенәзе Иван IV Грозный батша итеп таныла һәм: «Бөйөк хаким, Аллаһ рәхмәте менән батша һәм бөтә Русь, Владимир, Мәскәү, Новгород, Псков, Рязань, Тверь, Югра, Пермь, Вятка, Болғар һәм башҡаларҙың бөйөк кенәзе»[10] титулын ҡабул итә, артабан, урыҫ дәүләтенең сиктәре киңәйтелгәс, титулға «Ҡазан батшаһы, Әстерхан батшаһы, Себер батшаһы» «һәм бөтә Төньяҡ иленең хакимы» титулы өҫтәлә[11].
Титулатура буйынса Рус батшалығына тиклем Бөйөк Мәскәү кенәзлеге булған, ә уның вариҫы — Рәсәй империяһы[~ 2][~ 3][~ 4]. Әммә рус тарихнамәһендә берҙәм һәм бойондороҡһоҙ үҙәкләштерелгән Урыҫ дәүләте ярты быуат элек — Иван III Бөйөк батшалығы дәүерендә — барлыҡҡа килгән һәм шулай уҡ бөтә Русь батшаһы титулы менән дә бәйле.
Урыҫ ерҙәрен берләштереү (шул иҫәптән монгол баҫып алғандан һуң Литва һәм Польша короллеге составында булғандарҙы) һәм Боронғо Рус дәүләтен тергеҙеү идеяһы Рус дәүләте барлыҡҡа килгәндән алып күҙәтелә һәм Рәсәй империяһына мираҫ булып күсә[12][13].