عەراقی عەجەم
From Wikipedia, the free encyclopedia
عەراق عەجەم ناوی مێژوویی ناوچەیەک لە ناوەندی ئێرانە کە لە ڕۆژاواوە بەرەو چیای زاگرۆس و لە ڕۆژھەڵاتەوە بەرەو بیابان و لە باکوورەوە بەرەو چیای ئەلبۆرز دەڕوات. ئیسفەھان و شەھرڕەی و ئەراک و قەزوین و قوم شارە گەورەکانی ئەم ناوچەیە بوون؛ و شێوازی عێراقی لە شیعری فارسیدا دەگەڕێتەوە بۆ ئەم ناوچەیە. لە کتێبی بەڵگەنامەکانی ناوی کەنداوی فارسدا، لە تەوەری ناوەکانی خاکی ئێراندا ھاتووە کە لە قۆناغە مێژوویییەکانی پێش ئیسلامدا، ناوەڕاستی ئێران بە عێراقی ناودەبرا، ھەندێکیش ناوی ئەم ناوچەیەیان ناوە ئەراک و بە کورتکراوەی… وشەی ئێران؛ بە واتای ئێرانی بچووک دێت. جوگرافیناس و نووسەرانی موسڵمان ئەم وشەیەیان بە عەرەبی کرد و بە پشتبەستن بە یاساکانی بەعەرەبکردن، کیان گۆڕی بۆ ق و بە ناوی ئەراک و ئەراک تۆماریان کرد، ھەروەھا دەشتەکانی ناوچەی ڕۆژاوای زاگرۆس، کە ھاوتایە لەگەڵ زەوییە تەختەکان (فەلات) عێراق (جگە لە… کوردستان) پێی دەگوترا «عێراقی عەرەبی» کە ھاوتایە لەگەڵ ناوچەی بابلی کۆن. کاتێک ئارییەکان لە باکووری ساردی ڕووسیا (سیبیریا) کۆچیان کرد بۆ خاکی ئێران، یەکێک لە ھۆزەکانیان بە ناوی میدەکان کە بەھێزترین ھۆزی ئارییەکان بوون، لە ناوچەکانی ڕۆژاوای ئێرانی ئێستا نیشتەجێ بوون. ئەم خەڵکە جەنگاوەر و ئاژەڵدار بوون و ئەو خاکە نوێیەیان کە سەوز و گەرم بوو، بە بەھەشتی خەونەکانیان دۆزییەوە. دواتر مرۆڤە شێتەکان شانشینی ماد یان مەحیان لە ڕۆژاوای ئێران دامەزراند، وڵاتی ماد یان مەح لە ناوچەیەک پێکھاتووە کە بریتی بوون لە ئاراک، ڕەی و ئیسفەھانی ئێستا، کە دواتر ناوی دەوڵەتی شاخ یان جەبەل، و دوای ئەوە ئاراج عەجەم.