Αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική
αρχιτεκτονικός ρυθμός / From Wikipedia, the free encyclopedia
Η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική προήλθε από τους Έλληνες, των οποίων ο πολιτισμός ήκμασε στην ηπειρωτική Ελλάδα, την Πελοπόννησο, τα νησιά του Αιγαίου και σε αποικίες στην Ανατολία και την Ιταλία για μια περίοδο από περίπου το 900 π.Χ. έως τον 1ο αιώνα μ.Χ. αρχιτεκτονικά έργα που χρονολογούνται γύρω στο 600 π.Χ.[1]
Η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική είναι περισσότερο γνωστή για τους ναούς της, πολλοί από τους οποίους βρίσκονται σε όλη την περιοχή, με τον Παρθενώνα να θεωρείται, τώρα όπως και στην αρχαιότητα, ως χαρακτηριστικό παράδειγμα.[2] Τα περισσότερα ερείπια είναι ημιτελή, αλλά ορισμένα σώζονται ουσιαστικά άθικτα, κυρίως εκτός της σύγχρονης Ελλάδας. Ο δεύτερος σημαντικός τύπος κτιρίου που σώζεται σε όλο τον ελληνικό κόσμο είναι το υπαίθριο θέατρο, με το αρχαιότερο να χρονολογείται γύρω στο 525–480 π.Χ. Άλλες αρχιτεκτονικές μορφές που εξακολουθούν να αποδεικνύονται είναι η λιτανευτική πύλη (πρόπυλον), η δημόσια πλατεία (αγορά) που περιβάλλεται από ιστορική κιονοστοιχία (στοά), το κτίριο του δημοτικού συμβουλίου (βουλευτήριο), το δημόσιο μνημείο, ο μνημειακός τάφος (μαυσωλείο) και το στάδιο.
Η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική διακρίνεται για τα ιδιαίτερα επισημοποιημένα χαρακτηριστικά της, τόσο στη δομή όσο και στη διακόσμηση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση των ναών όπου κάθε κτήριο φαίνεται να έχει συλληφθεί ως μια γλυπτική οντότητα μέσα στο τοπίο, που τις περισσότερες φορές υψώνεται σε ψηλό έδαφος, έτσι ώστε η κομψότητα των αναλογιών του και η επίδραση του φωτός στις επιφάνειές του μπορεί να φανεί από όλες οι γωνίες.[3] Ο Νίκολας Πέβσνερ αναφέρεται «στο πλαστικό σχήμα του [ελληνικού] ναού [...] τοποθετημένο μπροστά μας με φυσική παρουσία πιο έντονη, πιο ζωντανή από αυτή οποιουδήποτε μεταγενέστερου κτιρίου».[4]
Το επίσημο λεξιλόγιο της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, ιδίως η διαίρεση του αρχιτεκτονικού στυλ σε τρεις καθορισμένες τάξεις: ο Δωρικός ρυθμός, ο Ιωνικός ρυθμός και ο Κορινθιακός ρυθμός, επρόκειτο να ασκήσει βαθιά επίδραση στη δυτική αρχιτεκτονική των μεταγενέστερων περιόδων. Η αρχιτεκτονική της αρχαίας Ρώμης αναπτύχθηκε από αυτήν της Ελλάδας και διατήρησε την επιρροή της στην Ιταλία αδιάσπαστη μέχρι τις μέρες μας. Από την Αναγέννηση, οι αναβιώσεις του Κλασικισμού κράτησαν ζωντανές όχι μόνο τις ακριβείς μορφές και τις διατεταγμένες λεπτομέρειες της ελληνικής αρχιτεκτονικής, αλλά και την έννοια της αρχιτεκτονικής ομορφιάς που βασίζεται στην ισορροπία και την αναλογία. Οι διαδοχικές τεχνοτροπίες της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής και της αρχιτεκτονικής της ελληνικής αναγέννησης ακολούθησαν και προσάρμοσαν τα αρχαία ελληνικά ύφη (στυλ).