آتش بهرام
From Wikipedia, the free encyclopedia
آذر یا آتشِ بَهرام (وَهرام)؛ آتش مانعشکن؛ آتش مقدس؛ بالاترین آتشِ آیینی در کیش زرتشتی و در افسانههای ایرانی نگهبان همهٔ آتشهای جهان بهشمار میآید. در اساطیر ایرانی از سه آتشِ بهرام نام برده شده، که از آغاز آفرینش، در نبرد با اهریمن، به نگهبانی از آفریدگان و در نظمآوری فروزانند. در ایرانشهرِ ساسانی از آتشانِ بهرامْ مانندِ شعلههای همیشهفروزان و یادگارانی از دورانی کهنتر نگهداری میشده. ترتیب تهیهٔ آتش برای آتش بهرام با دیگر آتشها متفاوت است و با روشهای خاصی صورت میگیرد که اساس آن بر تهیهٔ آتش از اجاق صنفهای مختلف است تا همه باهم، پیوند همبستگی داشته باشند.[1] آتشهایی از اجاقهای خانهها، سراها، کارگاهها و طبیعت، به دست موبدان گردآوری، پاکیزه، و باز یکی میشوند. بُندَهِش، نوشتهٔ پهلوی روایتگرِ آفرینشِ آغازینِ هورمزد، از سرشتِ آتشِ بهرام میگوید:
«آن فرّهای (که) بدیشان[پ 1] میهمان است، مانند تن مردمان است، که (چون) در شکم مادر فراز باشد روانی از مینو (بدان) برنشیند که آن تن را تا زنده است بیگمان برایاند؛ چون آن تن فرو میرد، تن به زمین آمیزد، روان باز به مینو شود. نیز باشد که هنگامی که هزار آتش مادی را بدان (یک) آتش کنند، و بدان نیرنگ، (که) آشکار است، زوهر (بدو) دهند و به دادگاه نشانند، آنگاه، مینویی از فرّهٔ آتشان بر او نشیند. بمانند آن (سه آذر) نیز که بر آتش مادی میهمان شدند، (این) دیگران نیز آتش بهراماند.»[2]
از دید ایرانشناسان، اسطوره آتشِ بهرام پیوندهای عمیقی با افسانههای پیشازرتشتی دارد و به مرور، با گسترش مزدیسنا، در لباس آیین نگهداری از آتشِ مقدسِ همیشهفروزان فراگیر شده، و به شکل نمادی زنده از پیروزمندی و دوام درآمده. در کاربرد روزمره، آتش بهرام گاهی به آتشکدههای بزرگی که با آذر بهرام روشن شدهاند گفته شده، و آدریان یا آگیاری، به آتشکدههای کوچک.