تارتان
From Wikipedia, the free encyclopedia
تارتان (انگلیسی: Tartan; گیلی اسکاتلندی: breacan) یا پارچه پیچازی اسکاتلندی یک نقشمایه سادهای است که از عبور افقی و عمودی نوارهایی به رنگهای مختلف و در مقیاسهای متفاوت تشکیل شدهاست. سرچشمه تارتان در بافتههای پشمی است اما در حال حاضر در بسیاری از مواد دیگر نیز به چشم میخورد. تارتان به خصوص در ارتباط با اسکاتلند قرار میگیرد.
پوشاک سنتی مردم اسکاتلند از دو پارچه تارتان و کیلت تهیه میشود. دامن کیلت نوعی لباس سنتی است که از پارچهای با نقشمایه تارتان بافته و تهیه میشود. این دامن نوعی لباس رسمی است که هم زنان و هم مردان اسکاتلندی در موقعیتهای خاصی مثل بازیهای کوهستانی و مراسمهای دیگر به تن میکنند.[2] دامن اسکاتلندی کیلت تقریباً همیشه الگوهای نقشمایه تارتان دارد.
پارچههای پشمی چهارخانه با نقش تارتان، یکی از عناصر وحدت آفرین فرهنگ اسکاتلند هستند. این پارچهها در اصل برای متمایز کردن خاندان و طوایف مختلف به کار میرفتهاند اما حالا، بخشی از مُد لباس هر روزه شدهاند.[3] اسکاتلندیها آن را به عنوان پتو یا شالی بر روی شانهها استفاده میکردند. تا زمانی که تارتان به آن سوی دریاها صادر شد و آن موقع بود که در دنیای جدید تارتان و شطرنجی را یکی دانستند و مترادف هم قرار گرفتند.
بسیار جالب است که پس از ۳۰۰۰ سال این طرح همچنان محبوب و پر کاربرد در انواع لباس و اکسسوری است. عاملی که این لباس سنتی شمال اسکاتلند را به پوششی محبوب در امروزه تبدیل کرد، نفوذ بریتانیای دوره ملکه ویکتوریا است. عهدی که تولید صنعتی، دامن با طرح تارتان را از پوششی محلی شمال اسکاتلند به یک محصول با دوام تجاری بدل ساخت. به آن کت هم اضافه کردند و به این ترتیب تارتان، به لباسی رسمیتر از آنچه بود بدل شد.[3]
در تقویم میلادی اولین جمعه اکتبر را روز شطرنجی مینامند.[4]