قفل کشندی
وضعیتی که در آن دورهٔ مداری یک جرم نجومی با دورهٔ چرخشی آن مطابقت دارد / From Wikipedia, the free encyclopedia
قفل کشندی (به انگلیسی: Tidal locking) یا قفل گرانشی (به انگلیسی: gravitational locking) زمانی پیش میآید که در اثر شیب نیروی کشندی، یک کره یا جرم آسمانی همیشه به سوی کره یا جرم آسمانی دیگری رو کرده باشد. آشناترین نمونهٔ این پدیده همبستگی جزر و مدی کنونی ماه نسبت به زمین است. چنین گردشی را گردش هماهنگ (به انگلیسی: synchronous rotation) میگویند. به بیان ساده تر پدیدهی قفل شدگی هنگامی روی میدهد که یک سیاره یا قمر به دلیل قرار گرفتن در فاصله نزدیک به منبع گرانشی خود – مانند سیاره بزرگتر یا ستاره مادر- چرخش وضعی و انتقالی کاملا مساوی پیدا می کندویک سمت سیاره یا قمر به سمت منبع گرانشی قفل میشود و طرف دیگر همیشه رو به فضا خواهد بود.
جرم آسمانی درگیر در این قفل برای هر بار گشتن به گرد محور خود ناچار به پیمودن یک دور کامل (در نمونهٔ نسبتی ۱ به ۱) گرداگرد سیاره یا جرم همتا دراین وابستگی است.
در منظومهٔ شمسی پدیدهٔ قفل جزر و مدی جریان نادری نیست. نشان داده شده که بسیاری از قمرهای مشتری، کیوان، اورانوس و نپتون هم در این وابستگی گرفتارند و گمان بر این است که بسیاری دیگر هم در رابطه با سیارهٔ مادر در شرایط قفل جزر و مدی باشند.
در آغاز بیشتر این جرم سبکتر است که گرفتار و ناچار به پیروی از جرم سنگینتر میشود. با گذشت زمان هر دو در این تنش به یکدیگر وابسته میشوند. نزدیکی بیشتر و تفاوت جرمی کمتر میان این دو، این زمان را کوتاهتر میکند و نیز؛ دوری بیشتر و تفاوت جرمی بالاتر، زمان کامل شدن این وابستگی را درازتر خواهد کرد.
اخترشناسان بر این باورند که ستارههای دوتایی نزدیک به هم نیز پدیدهٔ گردش هماهنگ را نسبت به یکدیگر تجربه میکنند.
قفل کشندی باعث میشود که در عطارد و زهره، طول روز از طول سال بیشتر باشد.[1]