Hernán Cortés
Espaniol a konkistador (1485-1547) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ni Hernán Cortés de Monroy y Pizarro, Umuna a Markes ti Ginget ti Oaxaca (Panangibalikas nga Espaniol: [erˈnaŋ korˈtes de monˈroj i piˈθaro]; 1485 – Disiembre 2, 1547) ket maysa idi a Espaniol a Konkistador a nangidaulo ti ekspedision a gapuanan ti panakatnag ti Asteka nga Imerio ken nagiyeg kadagiti dakkel a paset ti kangrunaan a daga ti Mehiko babaen ti turay ti Ari ti Kastila idi nasapa a maika-16 a siglo. Ni Cortés ket paset idi ti kaputotan dagiti Espaniol a nagkolkolonisado a nagrugian ti umuna a paset ti Espaniol a kolonisasion ti Kaamerikaan.
Naipasngay idiay Medellín, Espania, iti maysa a pamilia ti saan unay a nobilidad, ni Cortés ket nangpili a mangged iti Baro a Lubong. Isu ket napan idiay Hispaniola ken kalpasan daytoy idiay Kuba, nga idiay ket nakagun-od ti maysa nga enkomienda ken, para iti nabiit a panawen, nagbalin nga alkalde (mahistrado) ti maikadua nga Espaniol nga ili a nabangon ti dayta nga isla. Idi 1519, isu ket nabutosan idi a kapitan ti maikatlo nga ekspedision idiay kangrunaan a daga, ti ekspedision a kimmadua a nagbayad. Ti pannakiringgorna iti Gobernador ti Kuba, a ni Diego Velázquez de Cuéllar, ket nagbanagan ti pannakapasardeng ti panagbaniagana, ti maysa a bilin a saan nga inkaskaso ni Cortés. Idi simmangpet iti kontinente, ni Cortés ket nagballigi a nangipakat ti estratehia a pannakikaduaan kadagiti patneng a tattao a pannakisinnupiat kadagiti dadduma. Inusarna pay ti maysa a patneng a babai, a ni Doña Marina, a kas maysa nga mangipatpatarus; nga isu kalpasan daytoy ket nangiyanak ti anak a lalaki ni Cortés. Idi nangipatulod ti Gobernador ti Kuba kadagiti emisario a mangkemmeg kenni Cortés, isu ket nangilaban kaniada ken nangabak, a nagus-usar kadagiti surok a tropa a timmulong kaniana. Ni Cortés ket dagus a nagsursurat iti ari a nagsalsaludsod ti pannakabigbig kadagiti panagballigina imbes a mapadusa iti yaalsa. Kalpasan ti pannaparukmana ti Asteka nga Imerio, ni Cortés ket nagunggunaan idi ti titulo ti Marqués del Valle de Oaxaca, bayat a ti nadaydayaw a titulo ti Birey ket naited idi ti ngato ti ranggona a natan-ok a lalaki, a ni Antonio de Mendoza. Idi 1541 ni Cortés ket nagsubli idiay Espania, nga idiay ket nakappia a pimmusay ngem idi nakarurod, kalpasan ti innem a tawen.
Gapu kadagiti kontrobersial nga inar-aramid ni Cortés ken ti kaawan kadagiti mapasingkedan a taudan ti pakaamo a maipanggep kaniana, nagbalinen a narigat ti mangikeddeng ti ania man a depinitibo a maipanggep ti personalidadna ken kapanggepanna.