Hannah Arendt
From Wikipedia, the free encyclopedia
Hannah Arendt ango Johanna Arendt (jdb. 14ê çiriya pêşîn a 1906an li Linden/Hannover, Elmanya; m. 4ê kanûna pêşîn a 1975an li New York, DYA) teorîsiyen, felsefevan û nivîskareke elman-emerîkî ya cihû bû.
Hannah Arendt | |
---|---|
Navê rastî | Johanna Arendt |
Jidayikbûn | 14ê çiriya pêşîn a 1906 |
Mirin | 4ê kanûna pêşîn a 1975 New York, DYA |
Esil | Cihû û elman |
Hevwelatî | Elmanya, piştre DYA |
Pîşe | Felsefevan, rojnamevan û nivîskar |
Wêne:Hannah Bluecher-Arendt signature.svg, Signature de Hannah Stern (Arendt).jpg | |
biguhêre |
Di sala 1933an de rejîma nasyonalsosyalîst a Elmanyayê hemû mafên gelê cihû ji destê wan stand û gelek mirovên cihû xiste zîndanê. Yek ji ew mirovên ku ji bo cihûtiya xwe ketibûn zîndanê Hannah bû. Piştî ku serbest hat berdan ew mecbûr ma koçberiya derveyî welatê xwe bike. Di sala 1937an de mafê wê yê hemwelatiya Elmanyayê ji aliyê rejîma nasyonalsosyalîst ve hatiye standin û Arendt heya sala 1951an bêyî statuya hemwelatiyê ma, heya ku DYAyê wê wek hemwelata xwe qebûl kir. Hannah Arendt wek rojnamevan û profesor xebitî û çend gotarên girîng ên felsefeya siyasî derxist. Dîsa jî wê ti car qebûl nekir ku meriv jê re bêje felsefevan. Wê lewra ji binavkirina gotarên xwe wek felsefeya siyasî ne razî bû û şûna vê dixwest ku bila ew wek teoriya siyasî bên binavkirin.
Arendt konsepta pluralîteyê diparast: Li gorî vê yekê di nava mirovan de têkîliyek heye û di siyasetê de divê ev têkîlî xwe bi rêya azadî û wekheviyê nîşan bide. Lewra girîng e ku meriv xwe bike cihê mirovên din da ku nêrînên cuda jî fehm bike.
Mirov ji bo qanûn, lihevhatin û peymanên siyasî divê kesên zane û bi hest hilbijêre. Ji ber vê sedemê wê demokrasiya representatîv rexne dikir û li şûna wê sîstemên konseyan û formên demokrasiya dîrek pêşniyar dikir.
Wê gelek lêkolîn û nivîsên teoretîk amade kir derheqê xebatên felsefevanên kevnar - ên wek Sokrates, Platon, Arîstoteles, Immanuel Kant, Martin Heidegger û Karl Jaspers - û yên felsefeya siyasî ya nûjên - ên wek Machiavelli, Montesquieu û Tocqueville. Ji ber vê ye ku pirr caran Arendt weke felsefevan tê qebûlkirin.
Bi fikir û ramanên xwe yên serbixwe, teoriya xwe ya li ser serdestiya totalîter, xebatên felsefîk li ser hebûnê û daxwaza gengeşiyên azad Arendt di gengeşiyên îroyîn de cihekî girîng digire. Çavkaniya fikir û ramanên wê ji bilî dokumantên felsefîk, siyasî û dîrokî kurtejiyan û pirtûkên wêjeyê ne. Wê ew nivîsan yek bi yek dinirxand û bi fikir û ramanên xwe girêdida. Metoda xebitandina wê nêzikî ya Heidegger e û wek encam - di her beşa zanistî de - fikir û ramanên serbixwe pêk dianî.