Fidel Castro
Kubański polityk i rewolucjonista / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Fidel Castro?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Fidel Alejandro Castro Ruz (wym. [fiˈðel ˈkastɾo] ( odsłuchaj); ur. 13 sierpnia 1926 w Biránie, zm. 25 listopada 2016 w Hawanie) – kubański rewolucjonista, polityk, żołnierz i adwokat. Przywódca rewolucji kubańskiej. Faktyczny przywódca Kuby w latach 1959–2011. Jedyny Kubańczyk w randze marszałka (Comandante en Jefe). W 1959 roku objął stanowisko premiera, a w 1965 sekretarza rządzącej Komunistycznej Partii Kuby. W 1976 roku w wyniku reorganizacji rządu obok stanowiska premiera (przemianowanego na Przewodniczącego Rady Ministrów), objął przewodnictwo Rady Państwa. W latach 1979–1983 przewodniczący Ruchu państw niezaangażowanych. W 2006 roku przekazał władzę młodszemu bratu Raúlowi. W 2008 roku zrezygnował z najważniejszych stanowisk państwowych ze względu na zły stan zdrowia[2][3].
Fidel Castro w latach 50. XX wieku | |||
Pełne imię i nazwisko |
Fidel Alejandro Castro Ruz | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce urodzenia |
13 sierpnia 1926 | ||
Data i miejsce śmierci |
25 listopada 2016 | ||
Przewodniczący Rady Państwa Republiki Kuby | |||
Okres |
od 2 grudnia 1976 | ||
Przynależność polityczna | |||
Poprzednik |
Osvaldo Dorticós Torrado | ||
Następca | |||
Pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Kuby | |||
Okres |
od 3 października 1965 | ||
Poprzednik |
urząd utworzony | ||
Następca | |||
Premier Kuby | |||
Okres |
od 16 lutego 1959 | ||
Przynależność polityczna | |||
Poprzednik | |||
Następca | |||
Odznaczenia | |||
| |||
| |||
|
Edukację zdobył w szkołach jezuickich w Santiago de Cuba. W kolejnych latach pracował w Hawanie jako adwokat. W latach 40. dołączył do Kubańskiej Partii Ludowej (zwanej ortodoksyjną), z której ramienia w 1952 został wybrany do Izby Reprezentantów. Po zamachu stanu generała Fulgencia Batisty z marca 1952 roku rozpoczął formowanie oddziałów partyzanckich. W 1953 roku poprowadził grupę rewolucjonistów do ataku na koszary wojskowe Moncada w Santiago de Cuba. Aresztowany i skazany na 15 lat więzienia. W 1955 roku wypuszczony w ramach amnestii. Następnie na emigracji w Meksyku, gdzie sformował Ruch 26 Lipca. W 1956 roku z grupą rewolucjonistów (w tym bratem Raúlem i Che Guevarą) wylądował na południowo-zachodnim wybrzeżu Kuby. Na miejscu przedostał się w góry Sierra Maestra, gdzie rozpoczął antyrządową rewolucję. W styczniu 1959 roku wkroczył do stolicy kraju i ogłosił się naczelnym dowódcą sił zbrojnych, a od lutego 1959 także premierem[2][3].
Jako faktyczny przywódca kraju przeprowadził reformę rolną, nacjonalizację obcego kapitału (zwłaszcza amerykańskiego), co przyczyniło się do zerwania relacji dyplomatycznych ze Stanami Zjednoczonymi. Od tamtego czasu aż do czasu jego rozpadu Kuba zacieśniła relacje ze Związkiem Radzieckim, od którego otrzymała pomoc gospodarczą i wojskową. Po inwazji w Zatoce Świń z 1961 roku, proklamował socjalistyczny charakter rewolucji i odwołał się do marksizmu-leninizmu. Prowadził politykę „eksportu rewolucji”, realizowaną między innymi poprzez ekspedycje kubańskich jednostek wojskowych do między innymi Angoli, Etiopii i Zairu. Po chwilowej liberalizacji polityki gospodarczej w połowie lat 70. i kryzysie społeczno-politycznym w 1981 nastąpiło ponowne zaostrzenie kursu w polityce wewnętrznej. Pod koniec lat 90. ponownie przeprowadził pewną liberalizację życia na wyspie. W 2006 roku zrezygnował z władzy, a w 2008 roku ustąpił ze stanowiska przewodniczącego Rady Państwa[2][3].
Młodość i edukacja
Dzieciństwo i edukacja
Syn galicyjskiego imigranta Ángela Castro y Argiza (1875-1956), plantatora trzciny cukrowej w okolicach Birán w prowincji Oriente. Pochodzący z ubogiej rodziny chłopskiej Ángel był weteranem wojny amerykańsko-hiszpańskiej (1898), który zdecydował się pozostać na wyspie[4]. Założył firmę eksploatującą trzcinę cukrową[5]. W 1911 roku ożenił się z Marią Luisą Argotą Reyes, z którą miał pięcioro dzieci. Następnie zawarł nieformalny związek z Liną Ruz González (1903-1963), służącą pochodzącą z Wysp Kanaryjskich. Lina urodziła mu trzech synów i cztery córki. Ángel ożenił się z Liną w 1943 roku[6]. Fidel Castro był trzecim dzieckiem Liny (pozamałżeńskim). Urodził się 13 sierpnia 1926. Z powodu bycia nieślubnym dzieckiem, otrzymał pierwotnie nazwisko matki[7].
Dorastał u boku dzieci pracowników z gospodarstwa, których dużą część stanowili haitańscy imigranci zarobkowi afrykańskiego pochodzenia[8]. Ochrzczono go, gdy miał około 6 lat. Jego ojcem chrzestnym był konsul haitański Luis Hibbert[9]. Później został ateistą[10]. Jako dziecko pracował przy uprawie trzciny. Po ukończeniu szóstego roku życia wraz z braćmi został wysłany do szkoły w Santiago de Cuba. Mieszkał tam w ciasnocie i względnym ubóstwie, często ze względu na nie najlepszą sytuację opiekuna nie miał co jeść[11]. Od 1942 roku uczęszczał do szkoły z internatem w Santiago La Salle. W 1944 roku zdobył tytuł najlepszego sportowca szkoły. Młody Castro szczególnie upodobał sobie baseball. Według popularnej na Kubie opowieści przebywał nawet na testach w drużynie Washington Senators, lecz nie zdecydowano się na podpisanie z nim kontraktu[12]. Ze względu na naganne zachowanie został wyrzucony ze szkoły. Rodzice przenieśli go do prywatnej szkoły jezuitów w Santiago Dolores[13]. W 1945 przeniósł się do bardziej prestiżowej szkoły jezuickiej – El Colegio de Belén w Hawanie[14].
Edukacja uniwersytecka i wczesna działalność polityczna
Pod koniec 1945 roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Hawanie[15]. Był wówczas „politycznym analfabetą”, został jednak uwikłany w ruch studenckiego protestu. Na ówczesnej Kubie rządzonej przez reżimy prezydentów Gerardo Machado, Fulgencio Batisty i Ramóna Grau San Martína, protesty były dławione, a przywódcy studenccy zabijani lub terroryzowani przez gangi[16]. Doprowadziło to do wytworzenia na kubańskich uniwersytetach kultury „gangsterismo”. Uniwersytety zdominowane były przez uzbrojonych studentów, którzy parali się także działalnością kryminalną[17].
Będący zwolennikiem antyimperializmu i przeciwnikiem amerykańskich interwencji na Karaibach, Castro został członkiem Komitetu Uniwersyteckiego na rzecz niepodległości Portoryko i Komitetu na rzecz Demokracji w Republice Dominikańskiej[18]. Bezskutecznie starał się o fotel przewodniczącego Federacji Studentów. Startował, posługując się hasłami „uczciwości, przyzwoitości i sprawiedliwości”, podkreślał swój sprzeciw wobec korupcji i opowiadał się przeciw zaangażowaniu USA w sprawy Kuby[19]. W listopadzie 1946 roku jego działalność została opisana na pierwszych stronach kilku gazet. Pozostawał w kontakcie z członkami studenckich grup lewicowych – w tym Partii Socjalistycznej (Partido Socialista Popular – PSP), Ruchu Rewolucyjno-Socjalistycznego (Movimiento Socialista Revolucionaria – MSR) i Powstańczego Związku Rewolucyjnego (Unión Insurrecional Revolucionaria – ÚIR). Sam miał przystąpić do ÚIR, jednakże biografowie nie mają co do tego stuprocentowej pewności[20]. W 1947 dołączył do Kubańskiej Partii Ludowej (zwanej ortodoksyjną), założonej przez doświadczonego polityka, Eduarda Chibása. Partia Narodu krytykowała powszechną korupcję i żądała reform politycznych. Choć Chibás przegrał wybory, Castro nadal angażował się w działania w jego imieniu[21]. Po eskalacji przemocy na uniwersytetach z udziałem studentów zatrudnianych przez reżim Grau’a, Castro otrzymał pogróżki, w których grożono mu śmiercią i żądano od niego opuszczenia uniwersytetu. Castro od tej chwili zaczął nosić broń i otaczał się uzbrojonymi przyjaciółmi[22]. W późniejszych latach przez niektóre źródła oskarżany był o próby zabójstwa studentów-gangsterów, w tym Lionela Gómeza z UIR, Manolo Castro z MSR i uniwersyteckiego policjanta Oscara Fernandeza. Zarzuty te nie są potwierdzone[23].
Polityczne początki
Rebelie w Ameryce Łacińskiej (1947-48)
W czerwcu 1947 roku dowiedział się o planowanej inwazji na Dominikanę w celu obalenia jej dyktatora Rafaela Trujillo pozostającego sprzymierzeńcem USA. Trujillo wykorzystywał w swoich działaniach tajną policję, która rutynowo mordowała i torturowała jego przeciwników[24]. Jako Przewodniczący Komitetu na rzecz Demokracji w Republice Dominikańskiej, zdecydował się dołączyć do wyprawy poprowadzonej przez pozostającego na wygnaniu Dominikańczyka, generała Juana Rodrígueza[25]. Inwazja przeciwników reżimu ruszyła 29 lipca 1947. Siły rewolucyjne składały się z około 1200 ludzi, w większości Dominikańczyków na wygnaniu i Kubańczyków. Rządy Dominikany i USA przygotowały się do odparcia inwazji. Reżim Grau aresztował wiele osób zaangażowanych w spisek, zanim wypłynęły one z Kuby. Castro uniknął aresztowania, salwując się ucieczką z fregaty, na której znajdowali się spiskowcy[26]. Castro przygotowując się do inwazji, ukradł z miejscowego komisariatu strzelbę. Według niego bunt miał niewiele wspólnego z ideologią marksistowską, a był buntem opartym o idee prodemokratyczne, antyimperialistyczne i antykolonialne[27].
Nieudana misja na Dominikanę wzmogła w Castro sprzeciw wobec administracji Grau. Rewolucjonista powrócił do Hawany, gdzie wziął udział w protestach studenckich przeciwko mordowaniu przez reżim działaczy studenckich[28]. Protestom towarzyszyły inspirowane przez USA represje na osobach uznawanych za komunistów. W lutym 1948 doszło do starć między protestującymi a policją, w wyniku których Castro został pobity[29]. Po tych wydarzeniach jego wystąpienia publiczne nabrały wyraźnie lewicowego odcieniu. Potępiał on nierówności społeczne i gospodarcze na Kubie, co było zwrotem w jego karierze politycznej, dotychczas bowiem skupiał się wokół potępienia korupcji i imperializmu Stanów Zjednoczonych[29]. Po krótkiej wizycie w Wenezueli i Panamie w kwietniu 1948 udał się do Bogoty w Kolumbii, gdzie spotkał się z grupą kubańskich studentów sponsorowanych przez argentyński rząd prezydenta Juana Peróna, którego polityka budziła u Castro sympatię. Zabójstwo lewicowego lidera kolumbijskiego, Jorge Eliécer Gaitána doprowadziło do zamieszek znanych szerzej jako „Bogotazo”. W wyniku walk zginęło 3000 osób, a zamieszki przerodziły się w starcia rządzących konserwatystów z liberałami przy wsparciu socjalistów. Wraz z kubańskimi znajomymi, Castro przyłączył się do liberałów i ukradł broń z posterunku policji. Dochodzenia policji kolumbijskiej potwierdziły, że ani Castro, ani żaden inny z Kubańczyków nie byli zaangażowani w żadne z zabójstw[30].
Małżeństwo i marksizm
Po powrocie na Kubę stał się znaczącą postacią w protestach przeciwko rządowym próbom podniesienia cen biletów autobusowych (ten środek komunikacji wykorzystywali głównie studenci i robotnicy)[31]. W tym samym roku, poślubił Mirtę Díaz Balart, studentkę z zamożnej rodziny. Ojciec Mirty powierzył młodym dziesiątki tysięcy dolarów, a Fidel wraz z Mirtą spędził w Nowym Jorku trzymiesięczną podróż poślubną. Para otrzymała także 1000 dolarów prezentu ślubnego od generała i byłego prezydenta Fulgencio Batisty, prywatnie przyjaciela rodziny Mirty[32].
W 1952 roku, Grau postanowił nie ubiegać się o reelekcję, wybory prezydenckie wygrał kandydat Kubańskiej Partii Rewolucyjnej (Autentycznej), Carlos Prío Socarrás[33]. Rząd Socarrása stanął w obliczu protestów, gdy członkowie lewicowej MSR, która wówczas sprzymierzyła się z rządem, dokonali zamachu i zabójstwa Justo Fuentesa, jednego z liderów UIR (a zarazem bliskiego przyjaciela Castro). W odpowiedzi Socarrás próbował rozbić studenckie gangi, jednakże zrezygnował z pomysłu po tym, gdy stwierdził, że są one zbyt silne[34]. Pod wpływem pism marksistowskich autorstwa teoretyków takich jak Karl Marx, Friedrich Engels i Włodzimierz Lenin, Castro jeszcze bardziej przesunął się w kierunku lewej strony sceny politycznej. Zaczął interpretować problemy Kuby jako integralną część społeczeństwa kapitalistycznego czy „dyktatury burżuazji”, przestając upatrywać głównej przyczyny porażek Kuby w działaniach skorumpowanych polityków. Przyjmując marksistowskie idee, uznał, że do znaczącej zmiany może dojść jedynie poprzez rewolucję proletariatu. Odwiedzał najbiedniejsze dzielnice Hawany, gdzie był świadkiem nierówności społecznych i rasowych. Stał się aktywnym członkiem Komitetu Uniwersyteckiego do walki z Dyskryminacją Rasową[35]. Jak sam uważał, dzięki marksizmowi poznał historię walki klasowej, i zrozumiał, że świat został podzielony między biednych a bogatych, którzy chcą podporządkować sobie biednych[36].
We wrześniu 1949 roku, Mirta urodziła syna Fidelito, a para przeniosła się do większego mieszkania w stolicy[37]. Castro dalej pozostawał aktywny w podziemnym działaniu przeciwko reżimowi, przystąpił do Ruchu 30 Września, do którego należeli zarówno komuniści, jak i członkowie Partii Ludowej. Celem grupy była walka z wpływami gangów na uniwersytetach. Wbrew obietnicom Socarrása, rządowi nie udało się objąć kontroli nad sytuacją, a wielu starszych członków gangów objęło pracę w ministerstwach. 13 listopada wygłosił przemówienie, w którym ujawnił tajne umowy rządu z gangami i poddał identyfikacji kluczowych członków takich grup. Przyciągnął uwagę krajowej prasy i rozgniewał gangi, przez co musiał się ukrywać, najpierw na wsi, a następnie w Stanach Zjednoczonych[38]. Po powrocie do Hawany, kilka tygodni później, skoncentrował się na studiach. We wrześniu 1950 uzyskał dyplom doktora prawa cywilnego (był nadto magistrem prawa dyplomatycznego)[39].
Kariery adwokacka i polityczna (1950-52)
Po ukończeniu studiów, wraz z dwójką znajomych założył kancelarię adwokacką. W pracy zawodowej poświęcił się obronie praw biedoty. Najważniejszym klientem kancelarii był kupiec drzewny, który zapłacił prawnikom drewnem potrzebnym do budowy kancelarii[40]. Ze względu na problemy finansowe nie opłacał swoich rachunków, za co odcięto mu prąd i zarekwirowano meble[41]. Wziął udział w proteście w liceum w Cienfuegos w listopadzie 1950 roku. Protest przerodził się w czterogodzinne walki z policją. Protest skierowany był przeciwko zakazowi zakładania stowarzyszeń studenckich nałożonemu przez ministerstwo edukacji. Został aresztowany i oskarżony o udział w proteście o gwałtownym przebiegu, sędzia oddalił jednak oskarżenie. Stał się aktywnym członkiem Kubańskiego Komitetu Pokojowego – kampanii skierowanej przeciwko zachodniemu udziałowi w wojnie koreańskiej[42]. Jego nadzieja związana z reformami państwa w dalszym ciągu wiązała się z postacią Eduardo Chibása i Kubańską Partią Ludową. Chibás został jednak skompromitowany, gdy oskarżył ministra edukacji Aureliano Sáncheza o zakup rancza w Gwatemali z rzekomo przywłaszczonych środków. Polityk nie był w stanie uzasadnić swoich zarzutów, a rząd oskarżył go o kłamstwo. W 1951 roku Chibás zastrzelił się w trakcie audycji radiowej, gdzie wygłosił swoje ostatnie przemówienie. Castro towarzyszył politykowi w trakcie jego pobytu w szpitalu, w którym Chibás zmarł[43]. Castro uważał się za spadkobiercę Chibása. Chciał wystartować w wyborach parlamentarnych w czerwcu 1952 roku. Starsi członkowie Partii Ludowej obawiali się jego radykalnych poglądów i nie chcieli go mianować na kandydata. Po wewnętrznych sporach wysłano go jako kandydata do najbiedniejszej dzielnicy Hawany[44]. Sama partia zyskała wysoki poziom poparcia, a Castro został wybrany do Izby Reprezentantów[45]. Po wyborach generał Fulgencio Batista obalił rząd prezydenta Socarrása i odwołał wynik wyborów. Castro zaskarżył Batistę przed sądem o złamanie konstytucji. Sąd odrzucił oskarżenie. Jeszcze w trakcie kampanii Castro spotkał się osobiście z Batistą, a spotkanie obu polityków miało przebiec w uprzejmym tonie[46].
Batista opisywał nowy system jako „zdyscyplinowaną demokrację”, Castro, jak i wielu innych opozycjonistów, uznało nowy reżim za dyktaturę jednego człowieka[47]. Batista utrwalił swoje więzi zarówno z zamożnymi elitami, jak i Stanami Zjednoczonymi. Zerwał stosunki dyplomatyczne z ZSRR, tłumił i prześladował związki zawodowe i rozbijał kubańskie grupy socjalistyczne[48]. Początkowo Castro próbował walczyć z Batistą na drodze sądowej, skierował przeciwko dyktatorowi i jego ministrom kilka pozwów o naruszenie prawa pracy. Pozwy były odrzucane przez sądy, przez co Castro zaczął myśleć nad alternatywnymi sposobami obalenia rządu[49].
Utworzenie Ruchu i atak na koszary Moncada
Niezadowolony z działań pokojowej opozycji utworzył wewnątrz Partii Ludowej „Ruch” obejmujący zarówno cywili, jak i wojskowych. Organem grupy była podziemna gazeta El Acusador (Oskarżyciel). Castro oparł jej działanie na strukturze komórek konspiracyjnych. Każda komórka liczyła dziesięciu członków[50]. Kilkanaście osób tworzyło jądro ruchu, wśród nich znalazło się wielu niezadowolonych członków Partido Ortodox. Od lipca 1952 grupa ruszyła z falą rekrutacji, dzięki czemu w ciągu roku udało się jej zgrupować 1200 członków zorganizowanych w ponad stu komórkach. Większość opozycjonistów pochodziła z biedniejszych dzielnic Hawany[51]. Choć Castro był blisko związany z socjalizmem rewolucyjnym, unikał sojuszu z komunizującym PSP, obawiając się, że będzie to odstraszało zwolenników umiarkowanych opcji politycznych. Do partii należał brat Fidela, Raúl[52]. W późniejszych relacjach sam Fidel uznał „Ruch” za mający charakter zwyczajnie antybatistowski, według niego niewielu członków miało poglądy antyimperialistyczne lub socjalistyczne. Miało na to, według niego, wpływ działanie Amerykanów, którzy tłumili świadomość klasową wśród klasy robotniczej wyspy[53]. Do działalności rewolucyjnej w dużej mierze skłoniły go pisma Josipa Broz Tity, przywódcy ruchu narodowowyzwoleńczego Jugosławii z okresu II wojny światowej[54].
Osobiście składował broń do planowanego ataku na koszary Moncada w prowincji Oriente. Bojownicy przebrani w mundury mieli przybyć do bazy wojskowej 25 lipca w trakcie trwającego tam festiwalu, kiedy to wielu oficerów miało być poza bazą. Rebelianci chcieli przejąć kontrolę nad zbrojownią, a po przybyciu wojskowych posiłków mieli się wycofać[55]. Nową broń przeznaczyć miano na uzbrojenie opozycji chcącej wywołania buntu zubożałych rolników pracujących przy ścinaniu trzciny cukrowej. Kolejnym krokiem była próba przejęcia kontroli nad stacją radiową Santiago, co umożliwić miało nadanie manifestu „Ruchu” a tym samym wezwanie do kolejnych powstań[56]. Castro i jego ruch wzorował się na pochodzących z XIX wieku kubańskich działaczach ruchu niepodległościowego, którzy czynnie atakowali hiszpańskie koszary. Sam Fidel widział w sobie spadkobiercę przywódcy ruchu niepodległościowego i bohatera narodowego – José Martíego[57]. Na wyprawę na koszary zgromadził 165 rewolucjonistów, 138 stacjonowało w Santiago, a 27 w Bayamo. Byli to w większości młodzi ludzie z Hawany i Pinar del Río, jak zapewniał Castro, żaden z nich nie miał dzieci (z wyjątkiem jego samego)[58]. Uczestników ataku wezwał do nieużywania siły (zezwolił na nią w przypadku zbrojnego oporu)[59].
Atak przeprowadzono 26 lipca (dzień po planowanym terminie). Mimo długich przygotowań trzem z 16 samochodów jadących z Santiago nie udało się dostać na miejsce akcji. Rebelianci ruszyli do walki z okrzykiem Wolność albo śmierć[60]. Żołnierze wznieśli alarm, a większość rebeliantów znalazła się w ogniu karabinów maszynowych[56]. W bitwie śmierć poniosło sześciu opozycjonistów, a 15 zostało rannych, po stronie rządowej zginęło 19 żołnierzy, a 27 zostało rannych[61]. Grupka rebeliantów schroniła się w cywilnym szpitalu, do którego wtargnęli żołnierze. Rebelianci zostali pojmani i poddani torturom. 22 z nich stracono bez procesu[62]. Rebelianci, którzy wycofali się z pola bitwy, w tym Fidel i Raúl, spotkali się ponownie, część z nich dyskutowała nad kapitulacją, ci, którzy byli przeciwni tej opcji, postulowali z kolei ucieczkę do Hawany. W towarzystwie 19 rebeliantów, Fidel Castro wyruszył kilka kilometrów na północ do Gran Piedra w górach Sierra Maestra, gdzie postanowiono założyć bazę partyzancką[63]. W odpowiedzi na ataki na cele wojskowe, rząd ogłosił stan wojenny. Reżim brutalnie zdławił protesty opozycji, a na media nałożył ścisłą cenzurę. Propaganda nadawała na temat Ruchu informacje dezinformacyjne, błędnie twierdzono, że rebelianci byli oddziałem komunistycznym, który zabił pacjentów szpitala. Pomimo cenzury i propagandy, szybko na światło dzienne wyszły przypadki tortur i zbiorowych egzekucji dokonywanych przez rząd w Oriente, co spowodowało publiczną dezaprobatę[64].
Proces
W ciągu kolejnych dni wielu rebeliantów zostało aresztowanych. Sam Castro został schwytany i przetransportowany do więzienia na północ od Santiago[65]. Nie wierząc samemu Castro, który zeznał, że samodzielnie przygotował atak, reżim oskarżył o udział w nim Kubańską Partię Ludową i PSP. 21 września w Pałacu Sprawiedliwości w Santiago na rozprawie postawiono 122 oskarżonych[66]. Pozwolono uczestniczyć w procesie dziennikarzom. Co prawda ich relacje były ocenzurowane, decyzja ta stała się jednak klęską dla administracji Batisty. Castro wystąpił jako własny obrońca, przekonał trójkę sędziów, aby uchylili oni decyzję wojska, które w sądzie skuło wszystkich oskarżonych kajdankami. Działacz odrzucił oskarżenie „organizacji powstania przeciwko konstytucyjnemu rządowi”, jego zdaniem nie popełnił on tego przestępstwa, gdyż Batista przejął władzę w niekonstytucyjny sposób. Na pytanie sądu, kto był ideologicznym inicjatorem ataku, Castro stwierdził, że był nim od dawna zmarły bohater narodowy, José Martí, którego prace dotyczące usprawiedliwiania powstań zbrojnych w trakcie rozprawy cytował[67]. Dochodzenie wykazało, że wojsko torturowało podejrzanych, wojskowi dopuścili się między innymi kastracji i wydłubania oczu. Armia bezskutecznie próbowała zapobiec dalszym obciążającym zeznaniom Castro, wojskowi twierdzili więc, że oskarżony jest zbyt chory, aby opuścić areszt[68]. Proces zakończył się w dniu 5 października, większość oskarżonych została uniewinnionych, 55 skazanych zostało na kary więzienia od 7 miesięcy do 13 lat. Castro został skazany na oddzielnej rozprawie z 16 października, na której wygłosił przemówienie, które zostało wydrukowane potem pod tytułem „Historia mnie uniewinni”[69]. Mimo że maksymalna kara za przeprowadzenie rebelii wynosiła 20 lat więzienia, Castro skazany został na 15 lat. Ze względu na chorobę trafił do skrzydła szpitalnego w stosunkowo nowoczesnym więzieniu Presidio Modelo na Isla de Pinos[70].
Pobyt w więzieniu i Ruch 26 Lipca
- Osobny artykuł: Ruch 26 Lipca.
Uwięziony wraz z 25 innymi spiskowcami przeformował „Ruch” w grupę o nazwie „Ruch 26 Lipca” (MR-26-7). Grupa nosiła nazwę na pamiątkę daty ataku na koszary. Zorganizował szkołę dla więźniów noszącą nazwę Ideologicznej Akademii Abela Santamarí. Sam organizował trwające pięć godzin dziennie nauczanie historii, filozofii i angielskiego[71]. W trakcie pobytu w więzieniu poznawał dzieła Karola Marksa, Włodzimierza Lenina i Martí, czytał również książki Zygmunta Freuda, Immanuela Kanta, Szekspira, Fiodora Dostojewskiego, Axela Munthe i Williama Somerseta Maughama i analizował je w marksistowskim rozumieniu. Czytał o polityce nowego ładu (New Deal) wdrażanej przez amerykańskiego prezydenta Franklina Delano Roosevelta, uważał, że podobna polityka gospodarcza powinna zostać wprowadzona na wyspie[72]. Odpowiadał na listy zwolenników, utrzymywał kontrolę nad „Ruchem” i zorganizował publikację przemowy „Historia mnie uniewinni” z pierwotnym nakładem 27500 egzemplarzy[73].
Początkowo w porównaniu do innych więźniów cieszył się większą dozą wolności. Po wizycie prezydenta w lutym 1954 został zamknięty w izolatce, po tym, gdy jego towarzysze wykonywali antyreżimowe piosenki[74]. Tymczasem żona Fidela, Mirta, znalazła zatrudnienie w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, do pracy tam zachęcił ją jej brat będący bliskim przyjacielem i sojusznikiem Batisty. Zataiła ona ten fakt przed mężem, który dowiedział się o tym z radia. Na wieść o tym wściekł się i stwierdził, że wolałby umrzeć „tysiąc razy” niż „cierpieć bezsilność z powodu takiej zniewagi”. Małżonkowie rozpoczęli działania rozwodowe. Mirta przejęła opiekę nad ich synem Fidelito, wywołało to gniew Castro, który nie chciał, aby jego syn dorastał w burżuazyjnym środowisku[75]. W 1954 roku rząd Batisty przeprowadził wybory prezydenckie, ale żaden polityk nie ryzykował konkurencji wyborczej z dyktatorem, a w rezultacie Batista odniósł w nich zwycięstwo. Wybory te powszechnie uznano za oszustwo. Nieuczciwe wybory rozgniewały opozycję, zwolennicy Castro zaczęli domagać się wówczas amnestii dla sprawców incydentu w Moncada. Niektórzy politycy z kręgów reżimu zasugerowali, że amnestia będzie dobrą reklamą dla rządu, w rezultacie Batista i Kongres zgodzili się na wprowadzenie jej w życie. Wspierany przez amerykańskie korporacje Batista wierzył, że Castro nie będzie stanowił żadnego zagrożenia politycznego. Na mocy amnestii Castro wraz z innymi więźniami opuścił zakład karny 15 maja 1955 roku[76]. Po powrocie do Hawany został przywitany przez tłumy zwolenników. Przeprowadził konferencje prasowe i udzielał wywiadów prasowych. Rząd uważnie monitorował jego działania i ograniczał swobodę jego działań[77]. Po rozwodzie związał się z kolejno z dwiema kobietami (będącymi również działaczkami opozycji), Natą Revueltą i Marią Laborde, każda z nich poczęła mu dziecko[78].
Ruch 26 Lipca powołał 11-osobową Dyrekcję Krajową. Pomimo tych zmian strukturalnych Castro zachował w „Ruchu” najważniejszą rolę, nie pojawiła się wówczas niezgoda na przywództwo, które niektórzy jego rywale określali jako autokratyczne. On sam odrzucił apel o demokratyzacje przywództwa, twierdząc przy tym, że sukces rewolucji nie zostanie osiągnięty, jeśli organizacja będzie prowadzona kolektywnie. Niektórzy rywale wewnątrz „Ruchu” porzucili organizację nazywając Castro mianem caudillo (dyktatora), większość działaczy pozostała jednak wierna dotychczasowemu liderowi[79].
Pobyt w Meksyku i trening partyzancki
Przez sześć następnych tygodni Castro walczył z dyktaturą Batisty pokojowymi środkami. W 1955 doszło do gwałtownych demonstracji i zamachów organizowanych przez opozycje. Rząd stłumił protesty. Zanim wraz z Raúlem uciekł z kraju, był chroniony przez uzbrojonych zwolenników. Pozostali na Kubie członkowie Ruchu 26 Lipca w oczekiwaniu na powrót Castro przygotowywali działalność komórek rewolucyjnych[80]. Przed wyjazdem wysłał do prasy list, w którym zadeklarował, że wszystkie drzwi walki pokojowej zostały zamknięte i zostaje on zmuszony do wyjazdu z kraju[81]. Wraz z kilkoma towarzyszami udał się do Meksyku, który przez długi czas oferował azyl lewicowym opozycjonistom z innych państw[82]. W trakcie pobytu w Meksyku, Raúl zaprzyjaźnił się z Ernesto „Che” Guevarą, argentyńskim lekarzem i zwolennikiem wojny partyzanckiej, który dołączył do kubańskiej opozycji. Również Fidel polubił pochodzącego z Argentyny działacza. Według późniejszych wspomnień Fidela, Guevara był „bardziej zaawansowanym rewolucjonistą niż ja”[83]. Na miejscu nawiązał też współpracę z Hiszpanem Alberto Bayo, będącym republikańskim weteranem hiszpańskiej wojny domowej. Bayo zgodził się uczyć opozycjonistów niezbędnych umiejętności potrzebnych w walkach partyzanckich, potajemnie spotykał się z opozycjonistami w Chapultepec, gdzie organizował szkolenia wojskowe[84].
W celu zbierania funduszy udał się do USA. Obalony przez Batistę prezydent Carlos Prío Socarrás przekazał opozycjoniście 100 tysięcy dolarów. Zdaniem Castro był on wówczas monitorowany przez szpiegów reżimu. Rząd Batisty przekupił funkcjonariuszy meksykańskiej policji, a ci aresztowali opozycjonistów. Wkrótce działacze zostali wypuszczeni, po tym, gdy wstawiło się za nimi kilku krajowych polityków sympatyzujących z ruchem[85]. Utrzymywał kontakty z Ruchem 26 Lipca na wyspie. Ruch zdobył duże poparcie szczególnie w regionie Oriente[86]. Inne grupy walczące z reżimem wyrosły głównie z ruchu studenckiego. Najbardziej znana była organizacja Directorio Revolucionario Estudantil, założona przez studentów zrzeszonych w Federacji Uniwersyteckiej z przewodniczącym José Antonio Echevarríą. Antonio udał się nawet do Meksyku, gdzie spotkał się z Castro. Antonio będąc zwolennikiem bardziej radykalnych rozwiązań, zgodził się na taktykę postulowaną przez Castro, a nawet zradykalizował ją (Antonio legitymizował zabicie każdej osoby związanej z rządem)[87]. Castro zakupił pozostający w kiepskim stanie jacht „Granma”. 25 listopada wraz z 81 rewolucjonistami uzbrojonymi w 90 karabinów, trzy karabiny maszynowe, 40 pistoletów i dwa działka przeciwpancerne, wypłynął w stronę Kuby z Tuxpan w Veracruz[88]. Morski dystans między Meksykiem a Kubą wynosił 1200 mil, co było trudne do pokonania szczególnie ze względu na przepełnienie jachtu. W trakcie drogi wielu rewolucjonistów cierpiało na chorobę morską a zapasy żywności uległy wyczerpaniu. Podróż opóźniały wycieki wody, a także wypadek, w trakcie którego jeden z mężczyzn wypadł za burtę[89]. Castro planował pierwotnie przypłynięcie na wyspę w ciągu pięciu dni zgodnie z tym planem, 30 listopada członkowie Ruchu 26 Lipca na czele z Frankiem Paisą przeprowadzili ataki na budynki rządowe w Santiago, Manzanillo i kilku innych miastach. Podróż opóźniła się jednak do 7 dni a Castro i jego ludzie nie byli w stanie zapewnić wsparcia atakującym rebeliantom. W rezultacie po dwóch dniach bojownicy Paisa przerwali ataki[90].