Hajle Syllasje I
cesarz Etiopii / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Hajle Syllasje I?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Hajle Syllasje I (także Hajle Selasje I, Haile Selassie I; geez ኃይለ፡ ሥላሴⓘኃይለ፡ ሥላሴ, „Potęga Trójcy”; ur. 23 lipca 1892 w Ydżersa Goro, zm. 27 sierpnia 1975 w Addis Abebie) – ostatni cesarz Etiopii (1930–1936 i 1941–1974). Oficjalnie używał imienia „Cesarz Haile Selassie I, Zwycięski Lew Plemienia Judy, Wybraniec Boży”[1][2][3][4].
Cesarz Etiopii | |||
Okres | |||
---|---|---|---|
Poprzednik | |||
Następca | |||
Cesarz Etiopii | |||
Okres | |||
Poprzednik | |||
Dane biograficzne | |||
Dynastia | |||
Data i miejsce urodzenia | |||
Data i miejsce śmierci | |||
Ojciec | |||
Matka | |||
Odznaczenia | |||
| |||
|
Data i miejsce urodzenia | |||
---|---|---|---|
Data śmierci | |||
Premier Etiopii | |||
Okres |
od 1927 | ||
Poprzednik | |||
Następca |
Wolde Tzaddick | ||
Przewodniczący Organizacji Jedności Afrykańskiej | |||
Okres |
od 25 maja 1963 | ||
Następca | |||
Okres |
od 5 listopada 1966 | ||
Poprzednik | |||
Następca | |||
| |||
|
Jest także znany jako symbol religijny ruchu Rastafari. Według wyznawców jest mesjaszem[3][4].
Urodził się w 1892 roku koło Hareru jako Teferi Mekonnen. Syn rasa Mekonnena i kuzyn cesarza Menelika II. W 1907 roku został gubernatorem prowincji Sidamo[2][1]. W 1916 roku został regentem po tym, jak od władzy odsunięto cesarza Lydż Ijasu. Współrządził wraz z cesarzową Zeuditu[5][2]. W 1923 roku wprowadził kraj do Ligi Narodów. Później rozpoczął działania mające na celu zniesienia niewolnictwa[2], które zostało zniesione jednak dopiero po włoskiej inwazji w 1935 roku. Problem niewolnictwa w Etiopii został wykorzystany propagandowo przez Włochów z jednej strony, aby ukazać Etiopię jako niecywilizowany kraj, z drugiej, dać jeden z pretekstów do inwazji[6].
Złożył wizyty we Francji, Włoszech, Szwecji, Grecji i Wielkiej Brytanii, które przyniosły mu międzynarodowy rozgłos. Zyskał rozgłos wśród czarnoskórych mieszkańców Ameryki Północnej, zwłaszcza Jamajki, gdzie jego postać stała się symbolem ruchu religijnego Rastafari[4].
Koronowany na cesarza 2 kwietnia 1930 roku w wyniku intryg i krwawego rozprawienia się z konkurentami do tronu[7]. Jego pełny tytuł jako cesarza brzmiał „Cesarz Haile Selassie I, Zwycięski Lew Plemienia Judy, Wybraniec Boży“. W chwili objęcia przez niego władzy kraj był monarchią absolutną niemal całkowicie odizolowaną od świata. Cesarz rozpoczął stopniowe reformowanie kraju. W 1931 roku wprowadził pierwszą w historii kraju konstytucję oraz zwołał parlament. Choć kraj na mocy dokumentu stał się monarchią konstytucyjną, to Hajle Syllasje zachował absolutną władzę[1][5]. Reformowanie kraju utrudniały rewolty w Ogadenie i na północy kraju. Rządy cesarza przerwała włoska inwazja zakończona okupacją kraju i włączeniem go w skład Włoskiej Afryki Wschodniej. Po wojennej klęsce udał się na emigrację do Wielkiej Brytanii, gdzie przebywał do 1941 roku[2]. W 1935 roku przyznano mu tytuł Człowiek Roku 1935 według tygodnika „Time”[8].
Po wyzwoleniu kraju w 1941 roku (przez wojska brytyjskie i etiopskich partyzantów) ponownie objął rządy[2]. Wprowadzał dalsze reformy społeczne, gospodarcze i edukacyjne. Dążył do stopniowego unowocześnienia i europeizacji kraju, zachowując przy tym poszanowanie rdzennej kultury i tradycji. Jednocześnie wzmacniał swoją własną pozycję poprzez centralizację i pozbawianie gubernatorów przywilejów i samodzielności. Prowadził aktywną politykę zagraniczną, był przeciwnikiem łączenia się z blokami politycznymi i wojskowymi oraz jednym ze współzałożycieli Organizacji Jedności Afrykańskiej. Brał udział w mediacjach w konflikcie między Marokiem i Algierią oraz interweniował po stronie rządu Nigerii, gdy od tego kraju odłączyła się Biafra. W 1952 roku włączył w skład kraju Erytreę (wcześniej znajdowała się ona pod zarządem brytyjskim) jako republikę autonomiczną. W 1955 roku doprowadził do przyjęcia nowej konstytucji. W 1960 roku przeciwko jego rządom miał miejsce nieudany wojskowy zamach stanu. Od tego czasu narastała opozycja przeciwko jego rządom (szczególnie pośród wykształconych na europejski wzór wojskowych i cywilów). Cesarz obwiniany był o gospodarczy chaos i utrzymywanie feudalnych struktur władzy. Sytuację skomplikowała decyzja cesarza z 1962 roku. Pozbawił wówczas autonomii Erytreę i zaanektował ją, co wywołało walki partyzanckie w regionie i przyczyniło się do narodzenia tendencji separatystycznych w pozostałych miejscach państwa. W 1974 nastąpił duży kryzys polityczny spowodowany skutkami kilkuletniej suszy. Kryzys przyczynił się do wojskowego zamachu stanu w czerwcu tego samego roku. W jego wyniku władzę objął Komitet Koordynacyjny Sił Zbrojnych, tzw. Derg z Amanem Mikaelem Andomem jako przewodniczącym. We wrześniu tego samego roku wojsko zdetronizowało cesarza. Do końca życia przebywał w areszcie domowym[2][1][2][3][4] w swoim dawnym pałacu[9].
- Wybraniec Boży - cesarz Haile Selassie I [online], polskieradio.pl (pol.).
- Hajle Syllasje I, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2016-09-10].
- Haile Selassie I, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- Haile Selassie [online], Encyclopedia.com (ang.).
- Etiopia. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2016-09-10].
- HanibalH. Goitom HanibalH., Abolition of Slavery in Ethiopia [online], blogs.loc.gov, 14 lutego 2012 [dostęp 2018-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-23] (ang.).
- Technika Wojskowa Historia, nr. 2/2014, s. 3
- Okładki z Człowiekiem Roku „Time’u”. time.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-15)]. oraz artykuł z 6 stycznia 1936 roku.
- Alan Palmer, Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860. Warszawa 1998, s. 168.
- Ethiopian Treasures – Emperor Haile Selassie (1930-1974)
- The Crown Council of Ethiopia
- Pełny tekst mowy na forum Ligi Narodów 1936
- Mowa na forum ONZ z 4 października 1963. bobmarley.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-12)]. z której Bob Marley zrobił swą sławną piosenkę „War”
- Marcus Garvey i jego przepowiednia o Haile Selassie
- Stosunek Haile Selassie do Rastafarian
- Haile Selassie i wojna włosko-etiopska
- Haile Selassie, ostatnie lata
- Krytyka rządów Haile Selassie I
- AldenA. Whitman AldenA., Haile Selassie of Ethiopia Dies at 83, nytimes.com, 28 sierpnia 1975 [dostęp 2014-09-02] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-12] (ang.).
- ISNI: 0000000109102298
- VIAF: 66475642
- LCCN: n79043431
- GND: 118700758
- NDL: 00620780
- LIBRIS: 0xbfkbgj50wxb7m
- BnF: 11973730w
- SUDOC: 027764656
- NLA: 35677375
- NKC: jo2007416169
- BNE: XX1117917, XX963431
- NTA: 069482837
- BIBSYS: 90087973
- CiNii: DA10223158
- Open Library: OL215118A
- PLWABN: 9810567451505606
- NUKAT: n95005623
- J9U: 987007262369305171
- CANTIC: a12378422
- LNB: 000213438
- ΕΒΕ: 285581
- LIH: LNB:V*137726;=BM
- WorldCat: lccn-n79043431