Józef Czechowicz (poeta)
polski poeta, awangardysta i katastrofista; redaktor kilkunastu czasopism (literackich i dziecięcych), autor słuchowisk radiowych / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Józef Czechowicz (poeta)?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Józef Czechowicz (ur. 15 marca 1903 w Lublinie, zm. 9 września 1939 tamże) – polski poeta awangardowy dwudziestolecia międzywojennego, członek i jeden z założycieli grupy poetyckiej „Reflektor”, w latach 30. skupił wokół siebie pokaźne grono młodych poetów zaliczanych do II Awangardy (m.in. Stanisław Piętak, Bronisław Ludwik Michalski, Józef Łobodowski).
Józef Czechowicz (aut. Roman Kramsztyk) | |||
Data i miejsce urodzenia |
15 marca 1903 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci |
9 września 1939 | ||
Narodowość | |||
Dziedzina sztuki | |||
Epoka | |||
Muzeum artysty | |||
Ważne dzieła | |||
| |||
| |||
| |||
|
Aktywny uczestnik życia literackiego Lublina (autor wielu utworów lirycznych poświęconych miastu), redaktor kilkunastu czasopism (przede wszystkim literackich i dziecięcych), a także pracownik Polskiego Radia, dla którego pisał słuchowiska radiowe.
Urodził się 15 marca 1903 w Lublinie, jako czwarte dziecko w rodzinie Pawła i Małgorzaty z Sułków. Dzieciństwo spędził w suterenie przy ulicy Kapucyńskiej 3 (na tyłach obecnej Galerii Centrum, a dawnego hotelu Victoria, zburzonego podczas II wojny światowej). Było to służbowe mieszkanie jego ojca, który pracował jako woźny w Banku Handlowym. W 1912 ojciec zmarł, a jego posadę objęła matka.
W 1913 Czechowicz rozpoczął naukę w rosyjskojęzycznej jedenastoklasowej szkole elementarnej. Dzięki staraniom matki i rodzeństwa umiał już wówczas czytać i pisać po polsku. Kiedy dwa lata później Lublin zajęli Austriacy (1915), przeniósł się do nowo utworzonej pierwszej powszechnej szkoły polskiej, którą ukończył z wyróżnieniem w 1917. Potem rozpoczął naukę w czteroletnim Seminarium Nauczycielskim.
W 1920 jako ochotnik wyruszył na wojnę polsko-bolszewicką. Po trzech miesiącach, pod koniec października, powrócił do szkoły, którą ukończył w 1921. Następne etapy jego edukacji to Wyższy Kurs Nauczycielski w Lublinie oraz studia w Instytucie Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Po studiach rozpoczął pracę jako nauczyciel we wsi Słobódka na Wileńszczyźnie, nauczycielem był do 1932 roku, pracując w szkołach we Włodzimierzu Wołyńskim i Lublinie (tu m.in. pełnił funkcję kierownika szkoły specjalnej).
W 1923 był współtwórcą czasopisma literackiego „Reflektor”, w którym debiutował utworem Opowieść o papierowej koronie. W 1927 ukazał się drukiem pierwszy tomik utworów poety, Kamień. Został on wysoko oceniony przez krytykę. W 1930 otrzymał z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego stypendium na wyjazd do Francji.
Po powrocie do Lublina został redaktorem dodatku literackiego do „Ziemi Lubelskiej”. W styczniu 1932 rozpoczął wydawanie własnego dziennika pt. „Kurier Lubelski” – ukazało się go 129 numerów. Po zakończeniu prac nad „Kurierem” podjął starania mające na celu stworzenie kolejnego dziennika. Dzięki niemu zaczął wychodzić „Dziennik Lubelski”. Wypuszczono tylko dziewięć numerów.
W maju 1932 poeta wraz z Franciszką Arnsztajnową założył Lubelski Związek Literatów, który miał skupiać wszystkich pisarzy z ówczesnego województwa lubelskiego, niezależnie od formy twórczości.
W 1933 Czechowicz przeprowadził się do Warszawy. Tam między innymi redagował Kolumnę Literacką w dwutygodniku „Zet”, redagował czasopisma dla dzieci „Płomyk” i „Płomyczek”, współpracował z „Głosem Nauczycielskim”, „Pionem” i „Kameną”, a także pracował w dziale literackim Polskiego Radia. W latach 1938–1939 wydawał kwartalnik „Pióro”.
Po wybuchu II wojny światowej powrócił do rodzinnego miasta wraz z ewakuującymi się pracownikami Polskiego Radia.
9 września 1939 r. pisarz spacerując po ulicach Lublina opuścił swoich przyjaciół, żeby udać się do fryzjera[1]. Rozpoczął się wtedy nalot, podczas którego Czechowicz, jako jedyny spośród kilku mężczyzn obecnych w lokalu, umarł[2]. Zwłoki zostały rozpoznane dzięki małemu, czerwonemu słownikowi j. angielskiego, z którym poeta nigdy się nie rozstawał[3]. Pisarz umarł kilkaset metrów od domu rodzinnego, w okolicznościach łudząco przypominających śmierć podmiotu lirycznego w wierszu Żal („ja bombą trafiony w stallach”). Pochowany w kwaterze poległych w 1939 r. cmentarza przy ul. Lipowej w Lublinie (kwatera P4KJ-6-3)[4].
W miejscu zburzonej kamienicy po wojnie powstał plac nazwany imieniem Józefa Czechowicza. W 1969 roku odsłonięto tu pomnik poety[5].
Po latach odkrywany jest jako jeden z najbardziej oryginalnych i indywidualnych poetów swego okresu.
Najbardziej charakterystycznym elementem jego wierszy jest asyndeton. Poeta stosował fonostylistykę dopiero później odkrytą w wierszach Mirona Białoszewskiego, a nawet w niektórych wierszach Cypriana Kamila Norwida. W swoich wczesnych wierszach poeta tworzy atmosferę oniryczną i spokojną, jednak niepozwalającą zatopić się do szczętu w sensualistycznym, erotycznym świecie. Silny jest w niej osobliwy niedosyt i freudowska sublimacja (wykorzystywanie swej erotyczności w stosunku do przedmiotów zastępczych, na przykład umiłowanie muzyki może być umiłowaniem erotycznym).
Debiutował jako pisarz w 1923 roku, publikując na łamach lubelskiego „Reflektora” utwór prozatorski pt. Opowieść o papierowej koronie, którego jednym z tematów jest niespełniona homoseksualna miłość[6].
Jeszcze przed drugą wojną światową poeta obrazuje w swoich wierszach atmosferę katastrofy i upadku. W ten sposób wkracza w II Awangardę, katastrofizm. Wszystkie wiersze Czechowicza przejawiają silną, wręcz hipnotyczną sugestię, a jej senny charakter ma na celu skupienie uwagi odbiorcy wyłącznie na rozwoju i wydźwięku wiersza. Wiele wierszy katastroficznych przejawia strach przed rzeczywistością, przeczucie nadchodzącej tragedii, niepewność i niepokój. Poszczególne człony wielu wierszy przejawiają intertekstualną komunikację, dlatego odbieranie wiersza Czechowicza jest aktem całościowym.
Wybrane publikacje
- Kamień[7], Lublin 1927
- Dzień jak co dzień[8]. Wiersze z lat 1927, 1928, 1929, Warszawa 1930
- Ballada z tamtej strony[9], Warszawa 1932
- Stare kamienie[10] (wspólnie z F. Arnsztajnową), Lublin 1934
- W błyskawicy. Poezje, Warszawa 1934
- Nic więcej[11], Warszawa 1936
- Czasu jutrzennego, 1937, wyst. Warszawa Teatr Nowy 1939
- nuta człowiecza[12], Warszawa 1939
- 1977 – Marek Grechuta: Szalona lokomotywa – tekst utworu Motorek
- 1991 – Grzegorz Turnau: Naprawdę nie dzieje się nic – tekst utworu Przez kresy
- 2006 – Grzegorz Turnau: Historia pewnej podróży – teksty utworów Twoja postać i Motorek
- 1993 – Armia: Czas i byt – tekst utworu Archanioły i ludzie
- 1997 – Marek Andrzejewski: Trolejbusowy batyskaf – tekst utworu Przez kresy
- 2008 – Federacja: Klechdy Lubelskie – teksty utworów Przez kresy i Inwokacja
- 2013 – Włodek Pawlik i inni wykonawcy: Wieczorem – cała płyta składa się z utworów do słów Józefa Czechowicza
- Marcin Krzeszowiec: Józef Czechowicz – 105 rocznica urodzin.
- Strona poświęcona poecie. Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.
- Utwory Józefa Czechowicza. Wolne Lektury.
- Jarosław Cymerman: W „głębinach świadomości drugich i trzech” – „Opowieść o papierowej koronie” Józefa Czechowicza. [dostęp 2016-03-26].
- Oddział Literacki im. Józefa Czechowicza w Lublinie
- Józef Czechowicz – dzieła w bibliotece Polona
- "Czechowicz, to jest o poezji między wojnami" Cz. Miłosz, s. 47, Muzeum Okręgowe Józefa Czechowicza, 1981
- "Wyjątkowo długa linia" H. Krall, s. 64, Wydawnictwo a5, 2004
- "Czechowicz, to jest o poezji między wojnami" Cz. Miłosz, s. 47, Muzeum Okręgowe Józefa Czechowicza, 1981
- Informacje w serwisie Grobonet. [dostęp 2020-08-29].
- Pomnik Józefa Czechowicza na placu Czechowicza. Ośrodek „Brama Grodzka ‐ Teatr NN”, 2014. [dostęp 2019-02-02].
- JózefJ. Czechowicz JózefJ., Kamień : Inwokacja ; Na wsi ; Kołysanki ; Pędem ; Śmierć ; Odpowiedź ; Koniec rewolucji ; Knajpa ; O niebie ; Więzień miłości ; Front ; Bieg bez nadziei, wyd. 1927 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-07].
- JózefJ. Czechowicz JózefJ., Dzień jak co dzień, wyd. 1930 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-07].
- JózefJ. Czechowicz JózefJ., Ballada z tamtej strony, wyd. 1932 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-07].
- JózefJ. Czechowicz JózefJ., Stare kamienie, wyd. 1934 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-07].
- JózefJ. Czechowicz JózefJ., Nic więcej, wyd. 1936 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-07].
- JózefJ. Czechowicz JózefJ., Nuta człowiecza, wyd. 1939 [online], polona.pl [dostęp 2018-03-07].
- ISNI: 0000000121193532
- VIAF: 7422956
- LCCN: n87111266
- GND: 128746866
- BnF: 121212971
- SUDOC: 029627583
- NKC: jn20000700344
- DBNL: czec002
- NTA: 06939332X
- BIBSYS: 90813678
- CiNii: DA14612424
- Open Library: OL258986A
- PLWABN: 9810599621305606
- NUKAT: n94005651
- J9U: 987007300885605171
- NSK: 000456033
- CONOR: 57679459
- LIH: LNB:04g;=BB
- WorldCat: lccn-n87111266