Królestwo Polskie (kongresowe)
państwo polskie w latach 1815–1915 / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Królestwo Kongresowe?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Królestwo Polskie (ros. Царство Польское, Carstwo Polskoje), tzw. Królestwo Kongresowe, potocznie Kongresówka – państwo utworzone decyzją kongresu wiedeńskiego, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim w latach 1815–1832 w oparciu o Konstytucję Królestwa Polskiego (1815)[2]. Od 1832 do 1917 związek Królestwa Polskiego z Cesarstwem Rosyjskim regulował Statut Organiczny (1832), choć jego przepisy nie zostały dotrzymane, ze względu na obowiązujący od 1833 „stan wojenny”.
Ten artykuł dotyczy państwa w latach 1815–1918. Zobacz też: Królestwo Polskie. |
1815–1832 | |||||
| |||||
Hymn: Pieśń narodowa za pomyślność króla | |||||
Konstytucja | |||||
---|---|---|---|---|---|
Język urzędowy | |||||
Stolica | |||||
Ustrój polityczny | |||||
Typ państwa | |||||
Pierwszy król | |||||
Ostatni król |
Mikołaj I (zdetronizowany w 1831) | ||||
Zależne od | |||||
W jego imieniu | |||||
Powierzchnia • całkowita |
| ||||
Liczba ludności (1815) • całkowita • gęstość zaludnienia • narody i grupy etniczne |
| ||||
Waluta | |||||
Utworzone aktem końcowym kongresu wiedeńskiego |
z ziem Księstwa Warszawskiego | ||||
Inkorporacja |
w skład Imperium Rosyjskiego jako region autonomiczny | ||||
Religia dominująca |
religia rzymskokatolicka polecona szczególniejszej opiece rządu[1] | ||||
| |||||
|
1832–1918 | |||||
| |||||
Hymn: Pieśń narodowa za pomyślność króla | |||||
Konstytucja | |||||
---|---|---|---|---|---|
Język urzędowy | |||||
Stolica | |||||
Zależne od | |||||
Głowa terytorium |
Przewodniczący Centralnego Komitetu Wykonawczego Rosyjskiej SFRR Lew Kamieniew | ||||
W jego imieniu |
Namiestnik[uwaga 1] | ||||
Szef rządu |
Przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych Włodzimierz Lenin[uwaga 3] | ||||
Powierzchnia • całkowita |
| ||||
Liczba ludności (1897) • całkowita • gęstość zaludnienia • narody i grupy etniczne |
| ||||
Waluta | |||||
Inkorporacja |
w skład Imperium Rosyjskiego jako region autonomiczny | ||||
Cesja terytorium na podstawie traktatu brzeskiego |
Rosja na rzecz państw centralnych | ||||
Religia dominująca | |||||
Strefa czasowa |
UTC +1 | ||||
Zobacz w Wikiźródłach tekst Podział Królestwa Polskiego na Woiewództwa, Obwody i Powiaty przez Namiestnika Królewskiego na dniu 16. Stycznia 1816 roku uczyniony |
Utworzone formalnie na mocy traktatu rosyjsko-austriacko-pruskiego z 3 maja 1815, w którym mocarstwa dokonały podziału ziem Księstwa Warszawskiego. Artykuł V tego traktatu głosił, że ziemie Księstwa Warszawskiego pozostające pod kontrolą rosyjską zostają połączone z Rosją nieodzownie przez swoją konstytucję i oddane na wieczne czasy w ręce Najjaśniejszego Cesarza Wszechrosji. Traktat podziałowy wszedł później do aktu końcowego postanowień kongresu wiedeńskiego z 9 czerwca 1815.
To skłania historiografię współczesną do uznania jego postanowień za faktyczną cesję terytorium okupowanego Księstwa Warszawskiego, co polscy historycy Stefan Kieniewicz i Władysław Zajewski nazywają IV rozbiorem Polski[3][4], z czym nie zgadza się Mieczysław Żywczyński twierdząc, że termin „rozbiory” odnosił się do całego państwa polskiego w granicach z roku 1772[5], ponadto najczęściej termin IV rozbiór Polski jest odnoszony do utraty suwerenności w roku 1939 po skoordynowanej pomiędzy III Rzeszą i ZSRR agresji na Polskę.
W latach 1815–1832 królestwo posiadało własną konstytucję, Sejm, wojsko, monetę i szkolnictwo z Królewskim Uniwersytetem Warszawskim na czele, a czynności urzędowe odbywały się w języku polskim. Polskę łączyły z Rosją – osoba monarchy[uwaga 4] (każdy imperator Rosji był jednocześnie królem Polski i pod takim tytułem występował w Królestwie) oraz polityka zagraniczna, należąca do prerogatyw królewskich. Koroną królestwa była polska korona cesarska. W wyniku powstania listopadowego król Mikołaj I Romanow 26 lutego 1832 roku zniósł konstytucję Królestwa, zastępując ją Statutem Organicznym, który likwidował Sejm i samodzielną armię, włączał Królestwo do Imperium Rosyjskiego na zasadzie autonomii administracyjnej, a ponadto przywrócił urząd namiestnika sprawującego władzę cywilną i wojskową[6][7][8]. Postanowienia Statutu Organicznego nie zostały dotrzymane. W 1833 postanowieniem ukazu cara Mikołaja I w Królestwie Polskim wprowadzono stan wojenny[9].
Później następowało stopniowe ograniczanie autonomii Królestwa Polskiego, zwłaszcza po stłumieniu powstania listopadowego w roku 1831[6] i powstania styczniowego w 1864 roku aż do formalnego zniesienia autonomii polityczno-administracyjnej tego terytorium w 1867 roku[6]. Wciąż jednak zachowało się wiele odrębności prawno-ustrojowych (m.in. kodeks cywilny, ustrój wsi, status ludności żydowskiej, status jęz. polskiego), które odróżniały Królestwo Polskie od Cesarstwa Rosyjskiego[10].
W latach 1832–1918 Królestwo Polskie zostało silniej zintegrowane z Cesarstwem Rosyjskim (choć cesarze rosyjscy nosili tytuł króla Polski i reprezentowali ich namiestnicy)[6]. Posiadało stopniowo ograniczaną, a następnie zlikwidowaną autonomię; po jej likwidacji w roku 1874 zaczęto używać półoficjalnie na określenie ziem królestwa nazwę Kraj Nadwiślański (ros. Привислинский край), choć nazwa „Królestwo Polskie” nadal funkcjonowała. W roku 1912 oderwano gubernię chełmską[11].
W lecie 1915 jego terytorium znalazło się pod okupacją Niemiec i Austro-Węgier, ale do 1917 de iure stanowiło ono część Imperium Rosyjskiego. Po przejęciu władzy w Rosji przez Rząd Tymczasowy stało się teoretycznie częścią Republiki Rosyjskiej, a następnie 7 listopada 1917 Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Zrzekła się ona swoich roszczeń do terytorium dawnego Królestwa na podstawie art. 3 traktatu brzeskiego.