Nadania praw miejskich w Polsce po 1900 roku
lista w projekcie Wikimedia / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Nadania praw miejskich w Polsce po 1900?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Obecnie (tj. od 27 maja 1990 roku) całe gminy[1], a od 12 stycznia 1993[2] gminy lub miejscowości, będące wsiami (dawniej także miasteczka, osiedla, gromady itp.) otrzymują status miasta na mocy rozporządzenia Rady Ministrów[3]. Poniższa lista przedstawia najmłodsze polskie miasta, które otrzymały lub odzyskały prawa miejskie lub równorzędny im status prawny (uzyskanie statusu miasta, zaliczenie w poczet miast, utworzenie miasta, uznanie za miasto itp.) po roku 1900.
O źródłach:
Zmiany pod administracją polską (1919–1939 i 1946–) oraz w krótkim okresie rozbiorowym (lata 1900–1914) opracowano na podstawie źródeł oryginalnych i archiwalnych (głównie dzienników urzędowych) i są one w pełni prawidłowe. W chwilach przełomowych, zwłaszcza wskutek wojen i tymczasowych administracji okupacyjnych, następują paroletnie okresy chaosu w ciągłości prawnej miast, gdzie trudno jest dotrzeć do oryginalnych źródeł lub w ogóle nie istnieją (na przykład w przypadku miast utworzonych bądź zniesionych w 1945/1946 roku). Ponadto w wielu przypadkach administracja polska przemiennie sankcjonowała bądź uchylała zmiany wprowadzone przez okupanta, a co nie zawsze zostało odzwierciedlane w dziennikach urzędowych lub bywało odzwierciedlane znacznie później (nawet 7 lat później w przypadku niektórych zmian wprowadzonych podczas II wojny światowej, co nie pozwala jednoznacznie ustalić zależności między stanem de jure a de facto). Okresy te nastręczają najwięcej kłopotu przy porządkowaniu zagadnienia, a czasem zmuszają do przyjęcia do wiadomości faktu zmiany bez formalnego aktu prawnego (opierając się na oficjalnych wykazach bądź monografiach) lub faktu zmiany zatwierdzonego znacznie później[4]. Wreszcie szczególnie skomplikowane są przemiany w kategorii miast w związku z reformami administracyjnymi lub masowymi porządkowaniami kategorii jednostek miejskich (miast, miasteczek, osad miejskich, itd.) po długoletnich okresach rozbiorów (na przykład po I wojnie światowej i w latach 1933/1934), gdzie nie jest możliwe (i nie jest wskazane) spłycanie tematu do jednoznacznych dat bez szczegółowego omówienia zagadnienia[5].
Uwagi:
- Miasta uszeregowane są według roku nadania praw miejskich lub równorzędnego im statusu prawnego.
- Artykuł dotyczy praw miejskich i równorzędnego im statusu prawnego (po 1918 roku).
- Artykuł nie dotyczy statusu gmin miejskich (w Galicji i na Kresach Wschodnich do 1934 roku gminami miejskimi mogły być miasteczka, a także wsie[6]). Przypadki podniesienia miejscowości do rzędu gmin miejskich bez równoczesnego nadania im praw miejskich (lub bez uprzedniego posiadania praw miejskich bez ich utraty[7]) zostały w liście uwzględnione, lecz opisano je kursywą.
- Artykuł nie dotyczy gmin wiejskich o miejskich uprawnieniach finansowych (gmin wiejskich o charakterze miejskim), które funkcjonowały w Polsce w latach 1924–1939 i 1946–1954.
- Kursywą opisano przypadki nadań praw miejskich poza administracją Polski.
- Podana przynależność wojewódzka miast dotyczy aktualnego podziału administracyjnego (oprócz miast znajdujących się obecnie poza granicami Polski, gdzie podano ostatnią przynależność wojewódzką w granicach Polski).
Lata:
- 2020–2021–2022–2023–2024
- 2010–2011–2014–2015– 2016–2017–2018–2019
- 2000–2001–2003–2004– 2005–2006–2007–2008–2009
- 1990–1991–1992–1993– 1994–1996–1997–1998
- 1980–1982–1983–1984– 1986–1987–1988–1989
- 1973–1977
- 1960–1961–1962–1963–1965–1966– 1967–1969
- 1950–1951–1952–1953–1954–1956– 1957–1958–1959
- 1940–1941–1945–1946–1947–1949
- 1930–1931–1932–1933/1934 (Galicja)–1934–1935–1936–1939
- 1921–1922–1923–1924–1925–1926–1927–1928–1929
- 1912–1915–1916–1917–1918–1919
- 1901–1902–1906
- Okoliczności szczególne, błędne interpretacje i wątpliwości