Palimpsest (piśmiennictwo)
rękopis na wcześniej zapisanym materiale piśmiennym / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Palimpsest (piśmiennictwo)?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Palimpsest (stgr. παλίμψηστον palimpseston, od πάλιν palin – „ponownie” i ψάω psao – „ścieram”) – rękopis spisany na używanym już wcześniej materiale piśmiennym, z którego usunięto poprzedni tekst, najczęściej w celu zmniejszenia kosztów nowego materiału. Spotykanym równolegle terminem technicznym jest codex rescriptus (łac. kodeks zapisany na nowo).
Starożytni Rzymianie na co dzień pisali na pokrytych woskiem tabliczkach, które można było wielokrotnie wykorzystywać – wzmianka Cycerona o palimpseście wydaje się dotyczyć tej właśnie praktyki. Ponieważ pergamin i jego odmiana welin, produkowane ze skór zwierzęcych, są o wiele trwalsze niż papier czy papirus i od VI wieku, głównie na skutek niedoborów papirusu na rynku, znacznie zwiększyła się ich popularność jako materiałów piśmiennych, większość palimpsestów zachowanych do dziś to właśnie pergaminy, a sam termin palimpsest odnosi się najczęściej do ksiąg i zwojów pergaminowych. Poza tym na terenach, gdzie papirus był w powszechnym użyciu, rzadziej korzystano z materiału „z odzysku”, gdyż papirus był stosunkowo tani. Niemniej zachowały się i palimpsesty papirusowe, a także wzmianki o nich w literaturze starożytnej – wiadomo, że takiego papirusu używano do podręcznych notatek i prób literackich, a także wydawano na nim tanie lub niezbyt cennej treści książki, o czym wspominają Katullus i Swetoniusz.
Z upływem czasu pierwotny tekst, który wywabiono z pergaminu za pomocą mleka lub owsianki, zaczynał przebijać na tyle wyraźnie, że możliwe stawało się jego odczytanie. W późnym średniowieczu pierwotny tekst zeskrobywano najczęściej za pomocą sproszkowanego pumeksu, i tym samym ulegał on bezpowrotnej utracie. Najcenniejsze palimpsesty pochodzą z wczesnego średniowiecza, kiedy to w użyciu była pierwsza metoda.