Unione Europea
entidade polìtica subra-istatale de unione polìtica e econòmica de istados europeos / From Wikipedia, the free encyclopedia
S'Unioni europea (in curtzu UE o Ue) est una entitadi politica subranatzionali e intergovernativa ca incluit 28 paisus membrus indipendentis e democraticus. Sa sua istitutzioni cun su nomini de immoa benit de su trattau de Maastricht de su 7 de freargiu de su 1992 (e at pigau su balori su 1u de ognassantu de su 1993), a custu is stadus ca ddis pigant parti, ddis funt lompius a pustis de su tretu mannu de is Comunidadis europeas ca esistiant primu. De su 1u de argiolas de su 2013 est imbuccada in s'Unioni peri sa Croatzia.
Articulu in campidanesu
S'Unioni consistit immoa in ddunu logu de liberu mercau, ca nant mercau comunu, e ca tenit, tra is atras cosas, de una moneda unica, s'euro, regulada de sa Banca centrale europea e immoa adottada de 17 de is 27 staus membrus; issa in prus tenit una unioni doganali nascia giai cun su trattau de Roma de su 1957 ma cumpletada intr'e is paisus ca pigant parti a is accordius de Schengen, ca faint fianza a is cittadinus insoru de sa libertadi de si movviri, traballu e investimentu a intru de is staus membrus. S'Unioni presentat, in prus, una politica agricola comuna, una politica commerciali comuna e una politica comuna de sa pisca.
S'Unioni europea no est una semplici organizatzioni intergovernativa (comenti s'ONU) né una federatzioni de Staus (comenti is Staus Unius), ma unu organismu sui generis, a is suas istitutzionis is staus membrus donant parti de sa propria soberanidadi natzionali. Is suas competenzias andant de is affaris esterus a sa defensa, a is politicas economicas, a s'agricultura, a su commerciu e a sa protetzioni de s'ambienti. In calincunu de custus campus is funtzionis de s'Unioni europea dda faint simili a una federatzioni de staus (pon'esempiu, po is affaris monetarius o is politicas po s'ambienti); in atrus settoris, invecis, s'Unioni est accanta a essiri una confederatzioni (pon'esempiu, po is affaris de intru) o a una organizatzioni internatzionali (comenti po sa politica de foras).
Is organus prus importantis de s'Unioni ponint paris su Consixu (nomini ca at remplasau Consixu de is Ministrus de su Trattau de Maastricht), sa Commissioni, sa Corti de Giustissia, su Parlamentu, su Consixu europeu e sa Banca centrale europea. S'istitutzioni de s'Europarlamentu benit de su 1950 e de su 1979 is eurodeputaus (is parlamentaris europeus) funt elixus in manera democratica, in totus is territorius de s'Unioni, a suffragiu universali, po unu tempus in carriga de cincu annus. Oi s'UE est cunsiderada una potentzia leader ind unu mundu multipolari.