Töton Şövalyeleri
Hristiyan tarikatı / From Wikipedia, the free encyclopedia
Töton Şövalyeleri ya da Teutonik Şövalyeler,[1] yahut tam adıyla Kudüs Azize Meryem Hastanesi ve Töton Şövalyeleri Tarikatı (Latince: Ordo domus Sanctæ Mariæ Theutonicorum Hierosolymitanorum, Almanca: Orden der Brüder vom Deutschen Haus St. Mariens in Jerusalem), bir Cermen-Roma dini tarikatıdır. Tarikat, Katolik hacılara, hac yolunda yardım etmek, hasta ve yaralı Katoliklerin bakımlarını sağlamak üzere hastane kurmak amacıyla kurulmuştur. Adlarını özellikle Orta Çağ’da Haçlı Seferleri'ne katılarak duyurdular. Normalde asıl üyelerin sayısı her zaman sınırlıydı ancak ihtiyaç durumunda gerek gönüllülerin gerekse paralı askerlerin katılımıyla sayıları hayli artmaktaydı.
Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Ağustos 2023) |
Töton Şövalyeleri | |
---|---|
Etkin | 1190 - günümüz |
Ülke | Papalık, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu |
Karargâh | Akka (1192–1291) Venedik (1291–1309) Marienburg (1309–1466) Königsberg (1466–1525) Mergentheim (1525–1809) Viyana (1809–) |
Takma Adı | Töton Şövalyeleri Alman Tarikatı |
Slogan | Yardım et, koru ve şifa dağıt |
Savaşları | Haçlı Seferleri |
Komutanlar | |
İlk Büyük Üstat | Heinrich Walpot von Bassenheim |
Mevcut Büyük Üstat | Frank Bayard |
Avrupa’da sekiz yüzyıla yakın süre varlığını korumuş bir şövalye kurumudur. Geneli Cermen şövalyelerden oluşmaktaydı. Polonya üzerinde büyük nüfuzları mevcuttu. Orta Çağ'da III. Haçlı Seferi esnasında (1190) Orta Avrupa'da Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na bağlıydılar. Papa III. Innocentius tarafından şövalye olarak kabul edildiler ve 19. yüzyılda Napolyon dönemine kadar yaşamayı başardılar.
12. yüzyılın sonunda Akka’da kurulan tarikat, Haçlı Seferleri sırasında denizaşırı toprakların (Orta Doğu’da) savunulmasında önemli rol üstlenmiştir. Özellikle Akka Limanı'nın korunması ve vergi toplanması konusunda çok işe yaramıştır. Hristiyan kuvvetlerinin yenilip, Ortadoğu’dan çekilmesinin ardından tarikat, Transilvanya’ya taşındı. Burada 1211 yılından itibaren, Macaristan’ın Kumanlar karşısında verdikleri mücadeleye katıldılar. Papa’nın hükmünü, Macar egemenliğine tercih edince Macaristan’dan kovuldular.
İlerleyen yıllarda hürmet ve bağış gördüler ve güçlendiler. Zamanla Avrupa'nın en güçlü şövalyeleri haline geldiler. Türklerin ve Arapların kutsal toprakları birer birer fethetmesi ile sonunda tüm Haçlılar bu diyarlardan kovuldular. Bu gelişmelerden birkaç yıl sonra Polonyalılar bölgedeki doğal dinlere inanan halkları, özelikle de Litvanya'yı, Katolikleştirmek istiyordu. Bunun için Töton Tarikatı'na yardım çağrısında bulundu. Kutsal Topraklardan kovulan, yersiz kalan Tötonlar için iyi bir teklifti. Yurt edinebileceklerdi. Prusya bölgesine yerleşen Tötonlar bölgedeki halkı Katolikleştirmek için çok ağır şartlar uyguladılar. Bölge halkı gene aynı dine inanan Litvanya'ya sığındı.
1230 yılında, Töton Şövalyeleri'nin Lideri Büyük Üstat Hermann von Salza, Leh Kralı I. Konrad ile birlikte, Baltık Ülkelerine karşı Baltık Haçlı Seferi’ni başlattılar. Bu seferin hemen ardından tarikat, işgal edilen Baltık Ülkeleri topraklarında bağımsız bir manastır devleti kurdu. Akabinde, Courland, Livonya ve Estonya’yı işgal ettiler. Ardından Polonya Kralı, tarikatı, kendilerine ait toprakları işgal etmekle suçladı.
Tarikat, Litvanya’nın da Hristiyanlaştırılmasının ardından asıl amacını yani Haçlı İdealini yitirdi. Çünkü çevrelerinde, Hristiyanlaştırılması ya da yokedilmesi gereken kafirler kalmamıştı. Bu durumda artık Hristiyan komşularıyla çekişmeleri gerekecekti. Polonya Krallığı, Litvanya Büyük Dükalığı ve Novgorodlular (Livonyalıların asimile olmasından sonra ortaya çıkan topluluk) en büyük rakipleri oldular. Ekonomik açıdan güçlü bir bölgeye hakimdiler ve feodal krallıklarını ayakta tutmak üzere Avrupa’nın çeşitli bölgelerinden paralı askerler topladılar. Böylelikle, Baltık Denizi civarında, önemli bir yerel güç haline geldiler. 1410 yılında, Polonya-Litvanya koalisyon kuvvetleri, Grunwald Savaşı’nda tarikat kuvvetlerini hezimete uğrattılar ve tarikatın askeri gücünü büyük oranda yok ettiler.
1515 yılında, Kutsal Roma-Cermen İmparatoru I. Maximilian, Polonya-Litvanya kralı I. Zygmunt ile bir evlilik anlaşması yaptı. Bunun ardından Roma-Cermen İmparatorluğu, Polonya karşında tarikatı desteklemekten vazgeçti. Bir zaman sonra 1525 yılında, tarikatın başı olan Brandenburglu Albert Protestan oldu ve Prusya Dükalığı’nın ilk dükü oldu. Ardından, Estonya ve Litvanya ve ayrıca tarikatın Almanya sınırları içinde kalan kısmı da Protestanlığı seçti.
Tarikat, hatırı sayılır bir miktarda Katolik nüfus barındıran toprağı 1809 yılına kadar hakimiyeti altında tuttu. Napolyon’un ordularının saldırmasıyla, tarikat son topraklarını da kaybetti. Bundan sonra varlığını, hayırsever ve geleneksel olarak devam ettirdi. Tarikat, 1938 yılında Hitler tarafından dağıtıldı ancak 1945 yılında yeniden kuruldu. Günümüzde, hayırsever amaçlar doğrultusunda Avrupa’da faaliyet göstermektedir.
Şövalyeler, üzerinde siyah bir haç olan uzun beyaz elbiseler giyerlerdi. Daha sonra bu imge Prusya Krallığı ve Almanya tarafından Demir Haç Madalyası olarak da kullanıldı. Tarikatın parolası ise Yardım et, koru ve şifa dağıt idi.