İlaç metabolizması
canlı organizmalar tarafından ilaçların veya yabancı bileşiklerin biyokimyasal modifikasyonu / From Wikipedia, the free encyclopedia
İlaç metabolizması, ilaçların canlı organizmalar tarafından, genellikle özel enzimatik sistemler aracılığıyla metabolik olarak parçalanmasıdır. Daha genel olarak, ksenobiyotik metabolizması (Yunanca xenos "yabancı" ve biotic "canlılarla ilgili"), herhangi bir ilaç veya zehir gibi bir organizmanın normal biyokimyasına yabancı bileşikler olan ksenobiyotiklerin kimyasal yapısını değiştiren metabolik yollar kümesidir. Bu yollar, tüm büyük organizma gruplarında bulunan bir biyotransformasyon şeklidir ve antik kökenli olduğu düşünülmektedir. Bu reaksiyonlar genellikle zehirli bileşiklerin detoksifikasyonunu sağlar (bazı durumlarda ksenobiyotik metabolizmasındaki ara ürünler toksik etkilere neden olabilir). İlaç metabolizmasının incelenmesine farmakokinetik denir.
Farmasötik ilaçların metabolizması, farmakoloji ve tıbbın önemli bir yönüdür. Örneğin, metabolizma hızı bir ilacın farmakolojik etkisinin süresini ve yoğunluğunu belirler. İlaç metabolizması ayrıca bulaşıcı hastalıklarda ve kanser kemoterapisinde çoklu ilaç direncini etkiler ve bazı ilaçların ksenobiyotik metabolizmasında yer alan enzimlerin substratları veya inhibitörleri olarak etkileri, tehlikeli ilaç etkileşimlerinin yaygın bir nedenidir. Bu yollar çevre biliminde de önemlidir; mikroorganizmaların ksenobiyotik metabolizması, bir kirleticinin biyoremediasyon sırasında parçalanıp parçalanmayacağını veya çevrede kalıcı olup olmayacağını belirler. Ksenobiyotik metabolizma enzimleri, özellikle de glutatyon S-transferazlar, pestisitlere ve herbisitlere karşı direnç üretebildikleri için tarımda da önemlidir.
İlaç metabolizması üç faza ayrılır. Faz I'de sitokrom P450 oksidazlar gibi enzimler ksenobiyotiklere reaktif veya polar gruplar ekler. Bu modifiye bileşikler daha sonra faz II reaksiyonlarında polar bileşiklere konjuge edilir. Bu reaksiyonlar glutatyon S-transferazlar gibi transferaz enzimleri tarafından katalize edilir. Son olarak, faz III'te, konjuge ksenobiyotikler efluks taşıyıcıları tarafından tanınmadan ve hücrelerden dışarı pompalanmadan önce daha fazla işlenebilir. İlaç metabolizması genellikle lipofilik bileşikleri daha kolay atılabilen hidrofilik ürünlere dönüştürür.[kaynak belirtilmeli]