Gruzin meʼmorchiligi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Gruziya arxitekturasi ingliz tilida soʻzlashadigan mamlakatlarning koʻpchiligida 1714—1830-yillardagi meʼmorchilik uslublari toʻplamiga berilgan nomdir. U 1714-yil avgustdan 1830-yil iyungacha ketma-ket hukmronlik qilgan Gannover uyining birinchi toʻrtta Britaniya monarxlari — Jorj I, Jorj II, Jorj III va Jorj IV sharafiga nomlangan. Britaniya orollaridagi yirik Gruziya shaharlari Edinburg, Vanna, mustaqillikdan oldingi Dublin va London, kamroq darajada York va Bristol edi[1]. Uslub 19-asrning oxirida Qoʻshma Shtatlarda mustamlaka uygʻonish arxitekturasi va 20-asr boshlarida Buyuk Britaniyada neo-gruzin meʼmorchiligi sifatida qayta tiklandi.
Gruziya uslubi juda oʻzgaruvchan, ammo Uygʻonish davri arxitekturasida qayta tiklanganidek, Gretsiya va Rimning klassik meʼmorchiligiga asoslangan simmetriya va mutanosiblik bilan ajralib turadi. Bu davr klassik arxitektura lugʻatini avvalgidan koʻra kichikroq va oddiyroq binolarga olib keldi, davr oxiriga kelib deyarli barcha yangi oʻrta sinf uylari va jamoat binolari uchun ingliz xalq arxitekturasini yangi xalq uslubiga almashtirdi.
Gruziya meʼmorchiligi oʻzining nisbati va muvozanati bilan ajralib turadi; oddiy matematik nisbatlar yordamida deraza balandligini uning kengligiga yoki xona shakliga nisbatan qoʻsh kub shaklida aniqlash uchun foydalanilgan. Muntazamlik, xuddi toshdan yasalgan (bir xil kesilgan) tosh ishlarida boʻlgani kabi, simmetriyani va klassik qoidalarga rioya qilishni qatʼiyan maʼqulladi[2]. Koʻcha boʻylab uylarning muntazamligi Gruziya shaharsozlikning orzu qilingan xususiyati edi. 19-asr boshlarida Gotika uygʻonishi boshlanishiga qadar, gruzin dizaynlari odatda arxitekturaning klassik tartiblari doirasida yotardi va qadimgi Rim yoki Gretsiyadan olingan dekorativ lugʻatdan foydalangan.