Rối loạn sắc giác
From Wikipedia, the free encyclopedia
Rối loạn sắc giác là một bệnh di truyền, thường được gọi là bệnh mù màu.[5][6][7] Biểu hiện đặc trưng của bệnh này là giảm hoặc mất hoàn toàn khả năng phân biệt các màu sắc khác nhau, thường gặp nhất là bệnh không phân biệt được màu đỏ với màu lục,[3][5] nghĩa là thấy màu đỏ thì tưởng là màu lục hoặc ngược lại, gây nhầm lẫn trong nhận biết tín hiệu cảnh báo, màu hoa quả hay màu quần áo, nên có thể làm ảnh hưởng đến các nhiệm vụ quân sự hoặc cứu hộ (như nhận nhầm pháo hiệu), gây tai nạn giao thông (do nhìn nhầm màu đèn giao thông), chọn sản phẩn (như trái cây xanh hay chín, chọn quần áo), nhận biết quang cảnh (màu pháo hoa, màu hoa), v.v.[3][5][7] Do đó, bệnh mù màu còn gây khó khăn cho một số hoạt động giáo dục.[3] Tuy nhiên, bản thân người bệnh thường không biết mình bị bệnh này, vì đã quen từ nhỏ, nếu không qua khám nghiệm y tế và chẩn đoán chính xác; do đó hầu hết những người mù màu đều thích nghi được trong cuộc sống của họ.[3] Trong thuật ngữ nước ngoài, bệnh này được gọi là "color blindness" (loạn nhận màu) hoặc "Daltonismo" (bệnh Đan-tôn, lấy tên nhà khoa học John Dalton).[8][9]
Rối loạn sắc giác | |
---|---|
Tên khác | Mù màu, color deficiency, impaired color vision[1] |
Ví dụ của một bảng xét nghiệm mù màu Ishihara. Với màn hình máy tính hiển thị bình thường, người không bị mù màu sẽ thấy số "74". Nhiều người mù màu sẽ thấy số "24", và những người bị mù màu hoàn toàn sẽ không thấy số nào. | |
Khoa/Ngành | Nhãn khoa |
Triệu chứng | Giảm khả năng nhìn màu[2] |
Diễn biến | Dài hạn[2] |
Nguyên nhân | Di truyền (thừa hưởng qua di truyền liên kết giới tính)[2][3] |
Phương pháp chẩn đoán | Thử nghiệm màu Ishihara[3] |
Điều trị | Điều chỉnh phương pháp giảng dạy, ứng dụng di động[3][4] |
Dịch tễ | Đỏ-lục: 8% nam giới, 0.5% nữ giới (Người gốc Bắc Âu)[3] |
Bệnh này có nhiều kiểu khác nhau, như protanopia, deuteranopia, tritanopia (xem hình bên),... nhưng thường gặp là không phân biệt được màu đỏ với lục, màu lam với vàng.
Nguyên nhân phổ biến nhất của mù màu là một vấn đề di truyền trong sự phát triển của một hoặc nhiều trong ba bộ tế bào hình nón của mắt, có chức năng cảm nhận màu sắc.[3] Đối với con người, nam giới có nhiều khả năng bị mù màu hơn nữ giới, bởi vì các gen gây ra các dạng mù màu phổ biến nhất nằm trên nhiễm sắc thể X.[3] Phụ nữ có hai nhiễm sắc thể X, do đó, khiếm khuyết ở một nhiễm sắc thể thường được nhiễm sắc thể còn lại bù đắp. Những phụ nữ không mù màu có thể mang gen bệnh mù màu và di truyền cho con cái của họ.[3] Đàn ông chỉ có một nhiễm sắc thể X và do đó luôn biểu hiện sự rối loạn di truyền nếu họ mang gen lặn.[3] Mù màu cũng có thể do tổn thương vật lý hoặc hóa học đối với mắt, dây thần kinh thị giác hoặc các bộ phận của não.[3] Chẩn đoán thường bằng xét nghiệm màu Ishihara; các phương pháp khác bao gồm xét nghiệm di truyền.[3][10][11]
Không có cách chữa trị cho bệnh mù màu.[3] Chẩn đoán có thể cho phép giáo viên của một người thay đổi phương pháp giảng dạy để phù hợp với tình trạng bệnh.[4] Các thấu kính đặc biệt như thấu kính X-chrome có thể giúp những người bị mù màu xanh lục đỏ trong điều kiện ánh sáng chói.[3] Ứng dụng dành cho thiết bị di động có thể giúp mọi người xác định màu sắc.[3]
Mù màu đỏ-lục là dạng phổ biến nhất, sau đó là mù màu xanh lam-vàng và mù màu toàn bộ.[3] Bệnh mù màu đỏ-xanh lá cây ảnh hưởng đến 8% nam giới và 0,5% nữ giới gốc Bắc Âu.[3][12] Khả năng nhìn màu cũng giảm dần khi về già.[3] Ở một số quốc gia nhất định, bệnh mù màu có thể khiến mọi người không đủ điều kiện để làm một số công việc nhất định,[4] chẳng hạn như phi công máy bay, lái tàu hỏa, điều khiển cần trục và những người trong lực lượng vũ trang.[4][13] Ảnh hưởng của bệnh mù màu đến khả năng nghệ thuật vẫn còn nhiều tranh cãi.[4][14] Khả năng vẽ dường như không thay đổi, và một số nghệ sĩ nổi tiếng được cho là đã bị mù màu.[4][15]