Америка Ҡушма Штаттары президенттары исемлеге
Wikimedia-Listn / From Wikipedia, the free encyclopedia
Америка Ҡушма Штаттары Президенты — башҡарма власть һәм Америка дәүләте башлығы. Вазифа 1787 йылда Конституция конвенты (йыйылышы) ҡабул иткән АҠШ Конституцияһы[1] тарафынан булдырыла. 1789 йылда Джордж Вашингтон Америка Ҡушма Штаттарының тәүге президенты була. Вазифаға ингәнгә тиклем «президент» исеме «Континенталь конгресс президенты» — Бойондороҡһоҙлоҡ декларацияһы ҡабул ителгән колониялар вәкилдәре съезы рәйесе менән бергә ҡулланыла.
1789 йылдан АҠШ президенттары һайлана. Бер-бер артлы сроктар бер президентлыҡ тип иҫәпләнә (мәҫәлән, Джордж Вашингтон ике тапҡыр рәттән вазифаға һайлана, беренсе һәм икенсе президент түгел, ә беренсе президент була), һәм әлеге ваҡытта кисектереүҙең берҙән-бер осрағы (Гровер Кливленд) ике президент (22-се һәм 24-се президенттар) иҫәбенә инә. Президент вафат булған йәки отставкаға киткән осраҡта уның вазифаһын биләгән вице-президенттарға айырым номер бирелә.
Һигеҙ Америка президенты үҙ вазифаһында вафат була. Дүртәүһе үҙ вәкәләттәрен үтәгәндә тәбиғи сәбәптәрҙән вафат булған (Уильям Генри Гаррисон[2], Закари Тейлор[3], Уоррен Гардинг[4] һәм Франклин Д. Рузвельт), дүрт президент үлтерелә: Линкольн (1865 йыл, театрҙа көньяҡ кешеһе), Гарфилд (1881, тимер юл вокзалында психик ауырыу тарафынан), Мак-Кинли (1901, күргәҙмәлә анархист тарафынан[5]) һәм Кеннеди (1963, Ли Харви Освальд тарафынан), һәм береһе отставкаға китә (Ричард Никсон)[6].
Граждандар һуғышы ваҡытында 1861 йылдан 1865 йылға тиклем Америка Конфедератив штаттары президенты вазифаһы була. Был саҡта көньяҡ штаттар үҙҙәрен бойондороҡһоҙ тип иғлан итә һәм Америка Ҡушма Штаттары составынан сыға. Америка Конфедератив штаттарының беренсе һәм берҙән-бер президенты Джефферсон Дэвис була, ул был вазифаны 1861 йылдың 18 февраленән 1865 йылдың 10 майына тиклем биләй (ул ваҡытта вице-президент Александр Стивенс була).