Соя
From Wikipedia, the free encyclopedia
Со́я (лат. Glycine max) — бер йыллыҡ үлән үҫемлек, ҡуҙаҡлылар ғәиләһенең соя ырыуына ҡараған төрө.
Соя | |
Ҡыҫҡаса атамаһы | G. max |
---|---|
Халыҡ-ара ғилми атамаһы | Glycine max Merr., 1917[1] |
Таксономия рангыһы | Төр |
Яҡындағы юғарыраҡ кимәлдәге таксон | соя[d] |
Таксондың халыҡ атамаһы | ffeuen soia[2], soybean[3], Sojaboon, Соя, sója, Sojabønne, Sojabohne, Sojfabo, Soja, Soijapapu, Soja, Soojabuan, Soia, ダイズ, Soja, Kacang soya hijau, Sojaboon[4], Soyabønne, Soyabønne, Soja, feijão-chinês, feijão-soja, Soja, Соевые бобы, Sojaböna, Soya Fasülyesi, 枝豆, 毛豆, 菜用大豆, 大豆[5][6][7][…], 野大豆[5], peltosoijapapu[8], 大豆[9][10], 菽[9], 黄豆[9], 大豆黄卷[9], 大豆黄卷[7], 淡豆豉[7], 黑豆衣[7], 穞豆[7], 豆腐[7], 豆腐浆[7], 豆油[7], 黑大豆花[7], 黑大豆皮[7], 黑大豆叶[7], 豆黄[7], 黑大豆[7], 黄大豆[7], 黄豆[7], 黄豆芽[7], 豆腐皮[7], 大豆根[7] һәм soja |
Базионим | P. max[d] |
Эндемик булган төбәктәр | Замбия[11] |
Этот таксон является источником | соевые бобы[d], soy extract[d], soya lecithin[d], Соевое масло[d] һәм soy isoflavones[d] |
Вики-проект | Проект:Инвазионная биология[d] |
Зоны морозостойкости растений | 2[d][12] |
Ареал таксона | Пекин[6], Ҡытай[13][14], Фуцзянь[d][15], Тибетский автономный район[d][16] һәм Гуандун[d][17] |
Ссылка на авторов таксона | L. Merr. һәм (L.) Merr. |
GRIN URL | npgsweb.ars-grin.gov/gri…[18] |
URL секвенированного генома | plants.ensembl.org/Glyci…[19] |
Соя Викимилектә |
Культуралы соя | |||||||||||||||||||||||||
Фәнни классификация | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
арауыҡтағы ранг
| |||||||||||||||||||||||||
Халыҡ-ара фәнни исеме | |||||||||||||||||||||||||
Glycine max (L.) Merr., 1917 | |||||||||||||||||||||||||
|
Культуралы соя Азияла, Көньяҡ Европала, Төньяҡ һәм Көньяҡ Америкала, Үҙәк һәм Көньяҡ Африкала, Австралияла экваторҙан 56—60° киңлеккә тиклем Тымыҡ һәм Һинд океаны утрауҙарында киң үҫтерелә.
«Соя борсағы» (ингл. soya bean, soybean) тип бик үк дөрөҫ аталмаған соя орлоғо — беҙҙең эраға тиклем өсөнсө мең йыллыҡтан бирле киң билдәле продукт. Соя түбәндәге үҙенсәлектәре буйынса популярлыҡҡа ирешә:
- юғары уңыш;
- күләменең 50 процентына тиклем аҡһымдан тороуы;
- составында В төркөмөндәге витаминдар, тимер, кальций, калий һәм алмаштары табылмаған май кислоталарының булыуы;
- остеопорозды һәм йөрәк-ҡан тамырҙары ауырыуҙарын иҫкәртә алыуы;
- үҙенән күп төрлө аҙыҡ-түлек төрҙәрен етештереү мөмкинлеген биргән составҡа эйә булыуы.
Шуның өсөн сояны әллә ни бай булмағандар ғына түгел, төрлө сәбәптәр арҡаһында иттән баш тарҡан кешеләр ҙә йыш ҡына ҡыйбат булмаған һәм файҙалы ашамлыҡ итеп күрә. Ауыл хужалығында йәш малдар өсөн алмаштырғыһыҙ аҙыҡ булараҡ ҡулланыла. Соя ит-һөт сәнәғәтендә файҙаланыла һәм иттән әҙерләнгән аҙыҡ-түлеккә ҡушыла.