Гноман
From Wikipedia, the free encyclopedia
Гно́ман (стар.-грэч.: γνώμων[1] — указальнік) — найстаражытнейшы астранамічны інструмент, вертыкальны прадмет (стэла, калона, шост), які дазваляе па найменшай даўжыні яго цені (ў поўдзень) вызначыць вуглавую вышыню сонца. Найкарацейшая цень паказвае і напрамак сапраўднага мерыдыяна. Гноманам таксама называюць частку сонечных гадзіннікаў, па цені ад якой вызначаецца час у сонечных гадзінах. Вынаходнікам гномана з'яўляецца старажытнагрэчаскі філосаф і астраном Анаксімандр Мілецкі.
Мастацтва канструіравання і вырабу гноманаў і сонечных гадзіннікаў называецца гноманікай.
Гноман дазваляе вызначыць:
- астранамічны поўдзень — момант, калі даўжыня яго цені найменшая.
- напрамак на поўнач — па напрамку цені ў астранамічны поўдзень.
- шырата месца — па даўжыні цені ў астранамічны поўдзень.
Для дакладнасці вымярэння важнае значэнне мае вышыня гномана — чым ён вышэйшы, тым даўжэйшы цень, які ён адкідае, што павышае дакладнасць вымярэння. Для зручнасці адліку на канцы гномана была адтуліна, якая ярка была відаць у цені. Тым не менш дакладнасць гномана ў прынцыпе невялікая, так як вуглавы дыяметр Сонца прыблізна роўны 30', выкарыстоўваць жа гноман для вымярэння па зорках немагчыма.