Tinípong Bánsà
nasod sa Amerikang Amihanan / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ang Tinipong Bansa sa Amerika (Ininggles: The United States of America kun USA) usá ka republiká nga pederál nga gilangkóban sa kalím-an ka bánsà. Nahimutáng sa túngà-túngang bahin sa Amihanáng Ameriká ang kadaghánan sa mga bansa. Adúnay kaugalíngong pangagamhánan ang matag bansa ubós sa sistémang pederalísmo. Adúnay duhá ka kamad-ánhong utlánan ang Tinipong Bansa, síkbit sa Meksikó ang usa ug sa Kanáda usáb ang láing usá. Gilibotân kiní sa nagkadaíyang katubígan sáma sa Kaláwrang Pasipikó, Dágat Bering, Kaláwrang Arktikó, úg Kaláwrang Atlantikó. Dílì akip sa unay ang duhá ka bansa sa Alaska úg Hawaii sa nahibilíng 48 ka bansa. Sama sab nga dílì súmpay-kamád-an ang uság usá. Náay koleksyon sa mgá distríto, teritóryo úg ubán pang ginsakópang panggawás ang EU sa ubáng párte sa kalibótan. Komón nga gitawág og "Amerikáno" ang katáwhan sa Tinipong Bansa.
| |||||
Motto: E Pluribus Unum (Gíkan sa pagkadághan naghiúsa) (tradisyonal) In God We Trust | |||||
Nasodnong Awit: The Star-Spangled Banner (Ang Bandilang Dinígo og mgá Bitúon) | |||||
Kapital | Washington, D.C. 38°53′ N 77°02′ W | ||||
Kinadak-ang dakbayan | Dakbayán sa Núybayork | ||||
Opisyal nga (mga) pinulongan | Walâ sa lébel nga pederál (de facto: Iníngles) | ||||
Gobyerno | Repúblikang pederál konstitúsyonal | ||||
- Pamúno-nasód | Joe Biden (D)[1] | ||||
- Puli-pamúnò | Kamala Harris (D) | ||||
- Tigpamâbà sa Baláy-balaoránan | Nancy Pelosi (D)[2][3][4] | ||||
Kaugalingnan | gikan sa Gran Britanya | ||||
- Gideklarár | Húlyo 4 1776 | ||||
- Internásyonal nga pag-ilá | Septiyémbre 3 1783 | ||||
- Naratipikár ang Konstitusyón | Márso 4, 1787 | ||||
Arya | |||||
- Katibuk-an | 9,631,420 km² (3rd1) | ||||
3,718,695 sq mi | |||||
Populasyon | |||||
- Plantilya:2007 | 308,745,538[5] (3rd) | ||||
- Sensus sa 2000 | 281,421,906 | ||||
- Densidad | 31/km² (172nd) 80/sq mi | ||||
GDP (PPP) | Banabana sa 2006 | ||||
- Katibuk-an | $13.049 trillion (1st) | ||||
- Per capita | $59,555 (3rd) | ||||
HDI (2004) | 0.957 (8th) – high | ||||
Kwarta | dolyar ($) (USD ) | ||||
Sona sa oras | (UTC-5 to -10) | ||||
- Summer (DST) | (UTC-4 to -10) | ||||
Internet TLD | .us .gov .edu .mil | ||||
Kodigong pangtawag | +1 | ||||
1 Usahay ilista nga ika-4 sa arya; ang ranggo disputed sa China. |
Ang nasodnong ginikanan sa Tinipong Bansa matamdan sa deklarasyon sa napulog tulo kolonya gikan sa Bantogang Britanya niadtong 1776 nga sila gawasnon na nga mga bansa, ug gipakusog sa Kasabotan sa Paris (1783). Sugod pa sa tunga-tunga sa ika-20 napuloan, naunhan na niini ang tanang nasod sa impluwensiya sa ekonomiya, politika, militar, ug kultura.[6]
Nahimo ang TB ubos sa tradisyon nga panggobyerno nga adunay pagsinabtanay sa mga tawong ginsakpan pinaagi sa modelo nga demokrasya nga representatibo. Gisundog sab kining modelo sa gobyernong presidensiyal-konggresyonal sa daghan pang mga nasod, ilabi na sa mga naa sa Tunga-tungang Amerika ug Habagatang Amerika akip na ang nasod sa Pilipinas.