Amanita'r gwybed
From Wikipedia, the free encyclopedia
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Amanitaceae yw'r Amanita'r gwybed (Lladin: Amanita muscaria; Saesneg: Fly Agaric).[1] 'Yr Amanitáu' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Tarddiad yr enw yma yw Amanus (Hen Roeg: Ἁμανός), mynydd yn Cilicia. Ceir enw Cymraeg arall ar y rhywogaeth hon, sef Madarch coch gwynfannog. Mae'r teulu Amanitaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.
Amanita'r gwybed Amanita muscaria | |
---|---|
Dosbarthiad gwyddonol | |
Teyrnas: | Fungi |
Dosbarth: | Basidiomycota |
Urdd: | Agaricales |
Teulu: | Amanitaceae |
Genws: | Amanita[*] |
Rhywogaeth: | Amanita muscaria |
Enw deuenwol | |
Amanita muscaria (L.) Lam. | |
O'u bwyta, gall y ffwng yma gael effaith seicoweithredol; gall hyn arwain at newidiadau mewn canfyddiad (perception), hwyliau'r person, ymwybyddiaeth, gwybyddiaeth neu ymddygiad y person. Mae'r cemegolion o fewn y ffwng yma'n wenwynig. Disgrifiwyd ac enwyd y tacson yma'n wreiddiol gan y naturiaethwr enwog o Sweden, Carolus Linnaeus.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop, Awstralia, Asia, Gogledd America a De America.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw gwyn. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un fflat. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: tegyll. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.