Για την προσωπολατρία και τις συνέπειές της
From Wikipedia, the free encyclopedia
Για την προσωπολατρία και τις συνέπειες της (ρωσικά: «О культе личности и его последствиях» ), ευρέως γνωστή ως μυστική ομιλία του Χρουσιόφ ( ρωσικά: секретный доклад Хрущёва ), ήταν μια ομιλία του σοβιετικού ηγέτη Νικίτα Χρουσιόφ, του Πρώτου Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία έλαβε χώρα στο 20ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης στις 25 Φεβρουαρίου 1956. Η ομιλία του Χρουστσόφ ήταν έντονα επικριτική για την κυριαρχία του Γενικού Γραμματέα και πρωθυπουργού Ιωσήφ Στάλιν, ιδιαίτερα σε σχέση με τις εκκαθαρίσεις που είχαν σημαδέψει τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1930. Ο Χρουστσόφ κατηγόρησε τον Στάλιν ότι ενθάρρυνε μια ηγετική προσωπολατρεία παρά το ότι φαινομενικά διατήρησε την υποστήριξη των ιδανικών του κομμουνισμού. Η ομιλία διέρρευσε στη Δύση από την ισραηλινή υπηρεσία πληροφοριών Σιν Μπετ, η οποία προμηθεύτηκε αντίγραφο της ομιλίας από τον Πολωνοεβραίο δημοσιογράφο Βίκτορ Γκραγιέφσκι.
Η ομιλία ήταν συγκλονιστική για την εποχή της. Υπάρχουν αναφορές ότι το κοινό αντέδρασε με χειροκροτήματα ή γέλια αναλόγως το σημείο της ομιλίας.[1] Υπάρχουν επίσης αναφορές ότι μερικοί από τους παρόντες υπέστησαν καρδιακές προσβολές και άλλοι αργότερα αυτοκτόνησαν από το σοκ που υπέστησαν λόγω των αποκαλύψεων που βγήκαν στο φως για τον Στάλιν.[2] Η επακόλουθη σύγχυση μεταξύ πολλών σοβιετικών πολιτών, επειδή παλαιότερα γινόταν έπαινος στο κράτος για την "ιδιοφυΐα" του Στάλιν, ήταν ιδιαίτερα εμφανής στη Γεωργία (τη πατρίδα του Στάλιν) όπου αρκετές ημέρες διαμαρτυριών και ταραχών τελείωσαν με παρέμβαση Σοβιετικού Στρατού στις 9 Μαρτίου 1956.[3] Στη Δύση, η ομιλία κατέστρεψε πολιτικά τους οργανωμένους κομμουνιστές. Το Κομμουνιστικό Κόμμα των ΗΠΑ έχασε περισσότερα από 30.000 μέλη στις εβδομάδες μετά τη δημοσίευσή της.[4]
Η ομιλία είναι μια σημαντική αιτία για το σινοσοβιετικό σχίσμα στο οποίο προέβη η Κίνα (υπό τον Πρόεδρο Μάο Τσε Τουνγκ) η οποία έπειτα ακολουθήθηκε από την Αλβανία (υπό τον Πρώτο Γραμματέα Ενβέρ Χότζα) που καταδίκασαν τον Χρουσιόφ ως ρεβιζιονιστή. Οι δύο τους δημιούργησαν το αντιρεβιζιονιστικό κίνημα κατηγορώντας την μετασταλινική ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης για δήθεν παρέκκλιση από τον δρόμο του Λένιν και του Στάλιν.[5] Ο Μάο ενίσχυσε τη δική του προσωπολατρεία αντίστοιχα με τον Στάλιν. Στη Βόρεια Κορέα, φράξιες του Εργατικού Κόμματος της Κορέας προσπάθησαν να απομακρύνουν τον Πρόεδρο Κιμ Ιλ Σουνγκ, επικρίνοντάς τον ότι δεν «διόρθωνε» τις μεθόδους ηγεσίας του, αναπτύσσοντας μια λατρεία προσωπικότητας, διαστρέβλωνε τη «λενινιστική αρχή της συλλογικής ηγεσίας» και «διαστρέβλωνε τη σοσιαλιστική νομιμότητα»[6] (δηλαδή χρησιμοποιούσε μεθόδους όπως η αυθαίρετη σύλληψη και η εκτέλεση). Η προσπάθεια απομάκρυνσης του Κιμ απέτυχε και οι συμμετέχοντες συνελήφθησαν και αργότερα εκτελέστηκαν, επιτρέποντας στον Κιμ να ενισχύσει περαιτέρω τη δική του προσωπολατρεία.
Η ομιλία ήταν σημαντικότατο ορόσημο για το ξεπάγωμα επί Χρουσιόφ. Ενδεχομένως να εξυπηρέτησε τα απώτερα κίνητρα του Χρουστσόφ να νομιμοποιήσει και να εδραιώσει τον έλεγχό του στο κόμμα και την κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης μετά από ενδοκομματικές εντάσεις με τον Γκεόργκι Μαλένκοφ και φιλοσταλινικά στελέχη του κόμματος όπως ο Βιάτσεσλαβ Μόλοτοφ, οι οποίοι σε κάποιο βαθμό μετείχαν στις εκκαθαρίσεις. Το όνομα «Μυστική ομιλία», το οποίο δόθηκε αρχικά στην ομιλία του Χρουσιόφ, προήλθε επειδή εκφωνήθηκε σε μια μη δημοσιευμένη κλειστή συνεδρίαση των αντιπροσώπων του κόμματος, όπου οι προσκεκλημμένοι από τις αντιπροσωπείες άλλων κομμουνιστικών κομμάτων και δημοσιογράφοι αποκλείστηκαν από την είσοδο. Το κείμενο της ομιλίας άρχισε να συζητάται στις αρχές του Μαρτίου, σε κομματικούς πυρήνες, συχνά με τη συμμετοχή ατόμων που δεν ήταν ενταγμένοι στο κόμμα. Το επίσημο ρωσικό κείμενο δεν δημοσιεύτηκε ανοιχτά μέχρι το 1989, δηλαδή ως τις μεταρρυθμίσεις της γκλάσνοστ του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.