Πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν
From Wikipedia, the free encyclopedia
Το Πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (αγγλικά:Nuclear program in Iran) περιελάμβανε αρκετές ερευνητικές εγκαταστάσεις, δύο ορυχεία ουρανίου, έναν ερευνητικό αντιδραστήρα και εγκαταστάσεις επεξεργασίας ουρανίου που περιλαμβάνουν τις τρεις γνωστές μονάδες εμπλουτισμού ουρανίου.[1] Το 1970, το Ιράν επικύρωσε τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων[2], καθιστώντας το πυρηνικό πρόγραμμα του θέμα για την Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΔΥΑΕ).
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950 με τη βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών στο πλαίσιο του προγράμματος Ενέργεια για Ειρήνη.[3] Η συμμετοχή των κυβερνήσεων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δυτικής Ευρώπης στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν συνεχίστηκε μέχρι την Ιρανική Επανάσταση του 1979 που ανέτρεψε τον τελευταίο Σάχη του Ιράν.[4] Μετά την επανάσταση του 1979, το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς πυρηνικής συνεργασίας με το Ιράν διακόπηκε. Το 1981, Ιρανοί αξιωματούχοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η πυρηνική ανάπτυξη της χώρας έπρεπε να συνεχιστεί. Οι διαπραγματεύσεις που πραγματοποιήθηκαν με τη Γαλλία στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και με την Αργεντινή στις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχαν σαν αποτέλεσμα να επιτευχθούν συμφωνίες. Τη δεκαετία του 1990, η Ρωσία δημιούργησε έναν κοινό ερευνητικό οργανισμό με το Ιράν, παρέχοντας στο Ιράν Ρώσους πυρηνικούς επιστήμονες και τεχνικές πληροφορίες.
Στη δεκαετία του 2000, η αποκάλυψη του προγράμματος εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν έθεσε ανησυχίες στη διεθνή κοινότητα ότι ενδέχεται να προορίζεται για μη ειρηνικές χρήσεις. Η ΔΥΑΕ ξεκίνησε έρευνα το 2003 αφού μια ομάδα ιρανών αντιφρονούντων αποκάλυψε αδήλωτες πυρηνικές δραστηριότητες που διεξήγαγε το Ιράν. [5][6] Το 2006, λόγω της μη συμμόρφωσης του Ιράν με τις υποχρεώσεις NPT, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ζήτησε από το Ιράν να αναστείλει τα προγράμματα εμπλουτισμού του. Το 2007, η Εθνική Εκτίμηση Πληροφοριών των Ηνωμένων Πολιτειών δήλωσε ότι το Ιράν σταμάτησε ένα φερόμενο ενεργό πρόγραμμα πυρηνικών όπλων το φθινόπωρο του 2003. Τον Νοέμβριο του 2011, η ΔΥΑΕ ανέφερε ότι υπάρχουν αξιόπιστες ενδείξεις ότι το Ιράν διεξήγαγε πειράματα με στόχο το σχεδιασμό πυρηνικής βόμβας μέχρι το 2003 και ότι η έρευνα μπορεί να συνεχιστεί σε μικρότερη κλίμακα μετά από αυτό το διάστημα.[7][8] Την 1η Μαΐου 2018, ο ΔΟΑΕ επανέλαβε την έκθεσή της για το 2015, αναφέροντας ότι δεν βρήκε αξιόπιστα στοιχεία για τη δραστηριότητα πυρηνικών όπλων στο Ιράν μετά το 2009.[9][10][11]
Ο πρώτος πυρηνικός σταθμός του Ιράν, ο αντιδραστήρας «Μπουσέρ I», ολοκληρώθηκε με μεγάλη βοήθεια από τη ρωσική κυβερνητικό οργανισμό Rosatom και άνοιξε επίσημα στις 12 Σεπτεμβρίου 2011.[12] Η Ρωσική εργολαβική εταιρεία Atomenergoprom δήλωσε ότι ο πυρηνικός σταθμός Μπουσέρ θα φτάσει σε πλήρη ισχύ από το τέλη του 2012.[13] Το Ιράν ανακοίνωσε επίσης ότι εργάζεται σε έναν νέο πυρηνικό σταθμό παραγωγής ενέργειας 360 Μεγαβάτ και ότι θα κατασκευάσει στο μέλλον περισσότερους μεσαίου μεγέθους πυρηνικούς σταθμούς καθώς και ορυχεία ουρανίου.[14]
Από το 2015, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει κοστίσει 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε απώλεια εσόδων από το πετρέλαιο και έχει χάσει άμεσες ξένες επενδύσεις λόγω των διεθνών κυρώσεων (500 δισεκατομμύρια δολάρια) που του έχουν επιβληθεί.[15][16]
Από τον Φεβρουάριο του 2019, η ΔΥΑΕ πιστοποίησε ότι το Ιράν εξακολουθεί να συμμορφώνεται με το διεθνές κοινό ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης του 2015. Ωστόσο, τον Ιούλιο του 2019, η ΔΥΑΕ δήλωσε ότι το Ιράν παραβίασε τη συμφωνία.[17] Το Ιράν από τότε που παραβίασε τον Ιούλιο 2019 την συμφωνία JCPOA,[18] μπήκε σε διαμάχη με τους μισούς από τους υπογράφοντες της συμφωνίας, επειδή μια έκθεση της ΔΥΑΕ του Νοεμβρίου 2020 ανέφερε ότι το Ιράν είχε αναπτύξει περαιτέρω τεχνολογία φυγοκεντρωτών, η καινοτομία της οποίας απαγορεύτηκε ρητά από την JCPOA. Η έκθεση της ΔΥΑΕ ανέφερε επίσης ότι η Τεχεράνη «κατέχει περισσότερο από 12 φορές την ποσότητα του εμπλουτισμένου ουρανίου που επιτρέπεται βάσει της JCPOA» και ότι «έχουν ξεκινήσει επίσης εργασίες για την κατασκευή νέων υπόγειων εγκαταστάσεων στο Νατάνζ, όπου είναι και η βασική εγκατάσταση εμπλουτισμού του ουρανίου».[19]