Τερπένια
φυσικά προΐόντα οργανικών ενώσεων που παράγονται κυρίως από φυτά / From Wikipedia, the free encyclopedia
Τα τερπένια (αγγλ. terpenes) είναι κατηγορία φυσικών προϊόντων που αποτελούνται από οργανικές ενώσεις με τον χημικό τύπο (C5H8)n για n ≥ 2. Υπάγονται στους δευτερογενείς μεταβολίτες των φυτών και έχουν συνήθως ορμονικό ή προστατευτικό ρόλο.
Στην κατηγορία αυτή υπάγονται περισσότερες από 30.000 ενώσεις, ενώ αυτοί οι ακόρεστοι υδρογονάνθρακες παράγονται βιοχημικά από διάφορα φυτά, ιδιαίτερα από κωνοφόρα δέντρα[1][2], όπως π.χ. πεύκο, έλατο, ερυθρελάτη, κυπαρίσσι, σεκόγια, κέδρος, άρκευθος και άλλα.[3]
- Λεμονένιο, ένα πολύ αρωματικό μονοτερπένιο.
- Καρβονένιο, ένα μονοτερπενοειδές, που φέρει μια δραστική καρβονυλική ομάδα.
- α-Πινένιο, ένα μονοτερπένιο που απαντάται σε δύο φυσικά ισομερή.
- Ινοκιτιόλη, ένα μονοτερπένιο που υπάγεται στις τουγιαπλισίνες και είναι τροπολόνη.
- Χουμουλένιο, ένα σεσκιτερπένιο που είναι πιο γνωστό ως α-καρυοφυλλένιο.
- Ταξαδιένιο, ένα πολύτιμο διτερπένιο που είναι πρόδρομη ένωση του φαρμάκου, ταξόλη.
- Σκουαλένιο, ένα τριτερπένιο, πρόδρομη ένωση σε αρκετά φυσικά στεροειδή.
- Γεωσμίνη, ένα σεσκιτερπενοειδές.
Τα τερπένια ταξινομούνται περαιτέρω με βάση τον αριθμό των ατόμων άνθρακα που περιέχουν: μονοτερπένια (C10), σεσκιτερπένια (C15), διτερπένια (C20), τριτερπένια (C30) ως παραδείγματα, όπως και πολυτερπένια. Το α-πινένιο και το β-πινένιο, από τα βασικότερα φυσικά τερπένια, είναι τα κύρια συστατικά του φυσικού διαλύτη των πεύκων, το γνωστό τερεβινθέλαιο.
Από τα πανάρχαια χρόνια, ο άνθρωπος γνώριζε καλά ότι φυσικές ενώσεις -που χημικώς περιέχουν τερπένια και συγγενείς ενώσεις τους (τερπενοειδή)- είχαν ποικίλες θεραπευτικές και φαρμακευτικές χρήσεις.[4] Ακόμα και σήμερα οι ενώσεις αυτές αποτελούν αντικείμενο έρευνας της οργανικής και της φαρμακευτικής χημείας, καθώς και της εθνοβοτανικής.