الیزابت یکم
ملکه انگلستان و ایرلند از ۱۵۵۸ تا ۱۶۰۳ / From Wikipedia, the free encyclopedia
الیزابت یکم (انگلیسی: Elizabeth I؛ ۷ سپتامبر ۱۵۳۳ – ۲۴ مارس ۱۶۰۳) از ۱۷ نوامبر ۱۵۵۸ تا زمان مرگش در ۱۶۰۳ ملکهٔ انگلستان و ایرلند بود. او آخرین فرمانروا از دودمان تودور بود.
الیزابت یکم | |
---|---|
ملکهٔ انگلستان و ایرلند (بیشتر…) | |
سلطنت | ۱۷ نوامبر ۱۵۵۸ – ۲۴ مارس ۱۶۰۳ |
تاجگذاری | ۱۵ ژانویه ۱۵۵۹ |
پیشین | ماری یکم |
جانشین | جیمز یکم |
زاده | ۷ سپتامبر ۱۵۳۳ کاخ پلاسنتیا، گرینویچ، انگلستان |
درگذشته | ۲۴ مارس ۱۶۰۳ (۶۹ سال) کاخ ریچموند، ساری، انگلستان |
آرامگاه | ۲۸ آوریل ۱۶۰۳ |
خاندان | تودور |
پدر | هنری هشتم |
مادر | آن بولین |
امضاء |
الیزابت تنها فرزند دوامآوردهٔ هنری هشتم و همسر دومش آن بولین بود. هنگامی که الیزابت دو ساله بود، مادرش اعدام شد. پیمان ازدواج آن به هنری فسخ شد و الیزابت فرزند نامشروع اعلان شد. هنگامی که الیزابت ۱۰ ساله بود، هنری او را به خط جانشینی بازگرداند. پس از مرگ هنری در ۱۵۴۷، برادر ناتنی الیزابت، ادوارد ششم، تا زمان مرگش در ۱۵۵۳ فرمانروایی را بر عهده داشت و سپس تاج را به لیدی جین گریِ پروتستانمذهب به میراث گذاشت و دست دو خواهر ناتنی خود یعنی مریِ کاتولیکمذهب و الیزابتِ جوانتر را از جانشینی تخت کوتاه کرد، اما این کار برخلاف قانون فرمان جانشینی بود. وصیتنامهٔ ادوارد دو هفته پس از مرگش کنار گذاشته، مری ملکه شد و لیدی جین گری را کنار گذاشته و اعدام کردند. در دوران سلطنت مری، الیزابت به اتهام حمایت از شورشیان پروتستان نزدیک به یک سال زندانی شد.
بهمحضِ مرگ خواهر ناتنیاش در ۱۵۵۸، الیزابت به تخت پادشاهی رسید و حکومت خود را با مشورت خوب آغاز کرد.[persian-alpha 1] او به شدت به گروهی از مشاوران مورد اطمینان خود بهرهبری ویلیام سیسل تکیه داشت. یکی از نخستین اقدامات او بهعنوان ملکه، تأسیس کلیسای پروتستان انگلستان بود، که خود رئیس عالی این کلیسا شد. این اجتماع مذهبی الیزابتی قرار بود به کلیسای انگلستان بدل شود. انتظار میرفت که الیزابت ازدواج کند و وارثی به دنیا آورد؛ با این حال، با وجود خواستگاریهای متعدد، او هرگز این کار را نکرد و بهسبب این موضوع، گاهی از او با نام «ملکهٔ باکره» یاد میکنند.[2] در نهایت عمهزادهاش جیمز ششم اسکاتلند (فرزند ماری، ملکه اسکاتلند) جانشین الیزابت شد. الیزابت پیش از این مسئولیت زندانیکردن و اعدام مادر جیمز، ماری یکم، ملکه اسکاتلند را بر عهده داشت.
الیزابت در زمینهٔ نظارت بر حکومت، میانهروتر از پدرش و خواهر و برادر ناتنیاش بود.[3] یکی از شعارهای او «video et taceo» («میبینم و هیچ نمیگویم») بود.[4] در مسائل مذهبی، نسبتاً شکیبا بود و از آزار و اذیت سازمانیافته پرهیز میکرد. پس از سال ۱۵۷۰، زمانی که پاپ او را نامشروع خواند و پیروان الیزابت را از اطاعت دستوراتش منع کرد، چندین توطئه، زندگی ملکه را به خطر انداخت. اما تمامی این دسیسهها با کمک سرویس مخفی وزرایش با شکست مواجه شد. الیزابت در روابط خارجی، محتاط عمل میکرد و در ارتباط با دو ابرقدرت فرانسه و اسپانیا تعادل را برقرار میکرد. او از شماری لشکرکشی بیبهره و با منابع ناچیز در هلند، فرانسه و ایرلند حمایت میکرد. تا میانهٔ دههٔ ۱۵۸۰، جلوگیری از جنگ با اسپانیا بیشتر از این نمیتوانست ادامه پیدا کند و هنگامی که اسپانیا سرانجام در سال ۱۵۸۸ تصمیم به فتح انگلستان گرفت، شکست نیروی دریایی اسپانیا مشهور به (آرمادا)، ملکه الیزابت را با یکی از بزرگترین پیروزیهای نظامی در تاریخ انگلستان پیوند داد.
با سالمندتر شدن، الیزابت بهخاطر باکرهگیاش شهرت یافت. کیشی شخصیتی در اطراف او پدید آمده و رشد کرد و در پرترهها، نمایشها و مراسم مجلل و تاریخی، و ادبیات آن زمان جشن گرفته میشد. دوران سلطنت الیزابت به دوره الیزابت معروف شد. این دوره برای رشد و شکوفایی نمایش انگلیس که توسط پیشگامانی چون ویلیام شکسپیر و کریستوفر مارلو رهبری میشد و نیز به خاطر قابلیتهای دریانوردی ماجراجویان انگلیسی مانند فرانسیس دریک شهرت داشت. برخی از مورخان الیزابت را یک فرمانروای زودخشم و بعضاً دو دل توصیف میکنند[5] که بیشتر از بختش برمیخورد. در اواخر سلطنت او، مجموعهای از مشکلات اقتصادی و نظامی محبوبیت او را تضعیف کرد. میتوان گفت در عصری که دولت متزلزل و محدود و پادشاهان در کشورهای همسایه با مشکلات داخلی که حتی تاجوتختشان را تهدید میکرد روبرو بودند، الیزابت نقشآفرینی کاریزماتیک و بازماندهای سرسخت بود. پس از حکمفرمایی کوتاهمدت برادر و خواهر ناتنیاش، دورهٔ ۴۴ سالهٔ الیزابت بر تخت ثبات خوبی را برای قلمروی پادشاهی به ارمغان آورد و نیز به شکلگیری حس هویت ملی کمک کرد.[3]