کتابشناسی شیخ طوسی
مجموعه آثار شیخ طوسی / From Wikipedia, the free encyclopedia
کتابشناسی شیخ طوسی بالغ بر ۵۳ اثر در زمینههای مختلف را شامل میشود. ابوجعفر محمد بن حسن طوسی ملقب به شیخ طوسی (م. ۴۶۰ ه.ق) از جمله فقیهان و دانشمندان شیعه میباشد که آثار پرشماری را در موضوعات مختلف از خود به جای گذاشتهاست. وی در خراسان و به سال ۳۸۵ ه. ق، دیده به جهان گشود. وی تا ۲۳ سالگی در خراسان ماند و به تحصیل مقدماتی پرداخت. سرانجام در سال ۴۰۸ ه.ق به بغداد مهاجرت کرد. وی پس از فوت استادش سید مرتضی در ربیعالاول ۴۳۶ ه. ق، ریاست علمی و فتوایی شیعه را عهدهدار گردید. خلیفه عباسی وقت، قائم بامر الله، وی را عهدهدار کرسی تدریس کلام نمود. دوران اقامت شیخ طوسی در بغداد، همزمان با روی کار آمدن خاندان سنی مذهب سلجوقی و افول خاندان شیعی آل بویه بود. همچنین حنبلیان در بغداد، ائتلافی به راه انداختند که همگی آنها سبب شد حملاتی به بغداد صورت گرفتهاست و محله کرخ (محل زندگی شیخ) مورد تعرض و غارت قرار گیرد. در یکی از این حملات، کتابخانه بزرگ شیخ طوسی به آتش کشیده شده و شیخ مجبور به ترک بغداد و مهاجرت به نجف میشود. طوسی در نجف اقدام به تأسیس یک حوزه علمیه مینماید و شاگردانی را تربیت مینماید.[1] طوسی به تاریخ بیست و دوم محرم سال ۴۶۰ ه.ق در نجف، در سن هفتاد و پنج سالگی از دنیا رفت. وی در خانه خویش دفن گردید.[2] شیخ را مؤسس طریقه اجتهاد مطلق میدانند و به او القاب «شیخ»، «شیخ الطائفه» و «شیخ الامامیه» دادهاند.[3]
شیخ طوسی توانستهاست با در اختیار داشتن کتابخانه بزرگ بغداد، آثاری فراوانی را با موضوعات مختلف به نگارش درآورد. تعداد آثار شیخ طوسی مورد اختلاف مؤلفان و محققان قرار گرفتهاست. شیخ طوسی در الفهرست، تعداد آثار خویش را ۴۲ مورد یاد کردهاست، اما این تعداد، شامل تمام آثار وی نمیشود. آقابزرگ تهرانی، پس از تحقیقی مفصل در خصوص زندگانی شیخ، تعداد آثار منسوب به وی را ۴۷ اثر دانسته و آنها را شامل کتاب و رسالههای شیخ گزارش کردهاست. محمد واعظ زاده نیز تعداد آثار شیخ را ۴۸ مورد میداند. از میان این آثار، حدود بیست عنوان کتاب، در دسترس نیست و از میان رفتهاست. همین امر تاریخگذاری این آثار مفقود را دشوار و ناممکن مینماید.[4]