Միջաստղային մոլեկուլներ
Վիքիմեդիայի նախագծի ցանկ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Միջաստղային մոլեկուլներ, միջաստղային միջավայրում հայտնաբերված մոլեկուլներ։ Միջաստղային տարացքներում հայտնաբերված մոլեկուլներում ատոմների քանակը կարող է տարբեր լինել։
Երկատոմ մոլեկուլները (CN, CN+, CN) միջաստղային միջավայրում հայտնաբերվել են օպտիկական մեթոդներով 20-րդ դարի 30-ական թվականների վերջին աստղերի կլանման սպեկտրալ վերլուծությամբ։ Երկար ժամանակ միջաստղային միջավայրում ատոմների թվով մոլեկուլների գոյության հնարավորությունը քիչ հավանական էր համարվում։ Առաջին բազմատոմ մոլեկուլը, ամոնիակի մոլեկուլը (NH3), միջաստղային միջավայրում հայտնաբերվել է Չ. Թաունսի խմբի կողմից 1968 թվականին։ Առաջին օրգանական մոլեկուլ ֆորմալդեհիդը (H2SO), հայտնաբերվել է 1969 թվականին միջաստղային միջավայրում, մոլեկուլների ճնշող մեծամասնությունը բացահայտվեց ռադիոաստրոնոմիայի (պտտական և պտտատատանողական սպեկտրոսկոպիա) մեթոդներով։ Ներկայումս վստահությամբ նույնացվում է միջաստղային մոլեկուլների մոտ 100 տեսակ՝ հաշվի առնելով տարբեր իզոտոպային կազմի մոլեկուլները, այդ թվում՝ մեծ քանակությամբ օրգանական մոլեկուլներ, որոնք պարունակում են մինչև 70 ատոմներ։ Ներկայումս ամենածանր բազմատոմ մոլեկուլը 2010 թվականին միջաստղային միջավայրում հայտնաբերված Ֆուլերենի մոլեկուլն է, որը բաղկացած է 70 ատոմից։ Միջաստղային միջավայրում հայտնաբերված առաջին մոլեկուլը մեթիլիդին ռադիկալն է, որը հայտնաբերվել է 1937 թվականին[1]։
Առավել խիտ մոլեկուլային կազմ ունեցող մոլեկուլների առանձնահատկությունն այն է, որ դրանց մեջ գերակշռում են օրգանական միացությունները։ Հայտնաբերվել են օրգանական միացությունների մի քանի դասերի ներկայացուցիչներ՝ ալդեհիդներ, սպիրտներ, պարզ և բարդ եթերներ, կարբոնաթթուներ, թթուների ամիդներ։ Անսպասելի էր միջաստղային միջավայրում համեմատաբար բարդ բազմատոմ մոլեկուլների հայտնաբերումը։ Այդ միացություններից շատերը (HCN, CH2NH, SN3NN2 և այլն), որոնք հայտնի են որպես ակտիվ նյութ կարևորագույն նախակենսաբանական մոլեկուլների ձևավորման համար։ Սա կարևոր փաստարկ է հօգուտ տիեզերքի քիմիական էվոլյուցիայի ուղիների բազմակողմանիության։