ესტონეთი
From Wikipedia, the free encyclopedia
ესტონეთი (ესტ. Eesti), ოფიციალურად ესტონეთის რესპუბლიკა (ესტ. Eesti Vabariik) — სუვერენული სახელმწიფო ჩრდილოეთ ევროპაში, ბალტიისპირეთში. ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება ფინეთის ყურე, დასავლეთიდან ბალტიის ზღვა, სამხრეთით ლატვია (343 კმ.) ხოლო აღმოსავლეთით ჩუდ-ფსკოვის ტბა და რუსეთი (338,6 კმ).[9] ტერიტორიაში შედის ძირითადი ნაწილი და ბალტიის ზღვის 2,222 კუნძული; მთლიანი ფართობი 42,388 კმ2-ია და ხასიათდება ნოტიო კონტინენტური კლიმატით. ტალინი, ესტონეთის დედაქალაქი, და ტარტუ ქვეყნის უდიდესი ქალაქებია ურბანული ტერიტორიების მხრივ; სხვა აღსანიშნავ ქალაქებს მიეკუთვნება ნარვა, პიარნუ, კოჰტლა და ვილიანდი. ქვეყნის ოფიციალური ენა, ესტონური ენა, არის მეორე ყველაზე გავრცელებული ენა ფინურ ენებში.
ესტონეთის რესპუბლიკა Eesti Vabariik ესტონეთი |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
ჰიმნი:
|
||||||
ესტონეთის მდებარეობა ევროპაში
|
||||||
დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი | ტალინი 59°25′ ჩ. გ. 24°45′ ა. გ. | |||||
ოფიციალური ენა | ესტონური [ა] | |||||
აღიარებული რეგიონული ენები |
|
|||||
ეთნიკური ჯგუფები (2013[1]) |
|
|||||
ეთნოქორონიმი | ესტონელი | |||||
მთავრობა | საპარლამენტო რესპუბლიკა | |||||
- | პრეზიდენტი | კერსტი კალიულაიდი | ||||
- | პრემიერ-მინისტრი | კაია კალასი | ||||
საკანონმდებლო ორგანო | რიიგიკოგუ | |||||
დამოუკიდებლობა | ||||||
- | ავტონომიის გამოცხადება | 12 აპრილი, 1917 | ||||
- | დამოუკიდებლობის დეკლარაცია შემდეგ აღიარება |
24 თებერვალი, 1918 2 თებერვალი, 1920 |
||||
- | საგარეო ოკუპაცია | 1940–1991 | ||||
- | დამოუკიდებლობის აღდგენა | 20 აგვისტო, 1991 | ||||
- | ევროკავშირში გაწევრიანება | 1 მაისი, 2004 | ||||
ფართობი | ||||||
- | სულ | 45 227 კმ2 [გ](132-ე) | ||||
- | წყალი (%) | 4.45 % | ||||
მოსახლეობა | ||||||
- | 2014 შეფასება | 1 315 819[2] (154-ე) | ||||
- | 2011 აღწერა | 1 294 486[3] | ||||
- | სიმჭიდროვე | 29 კაცი/კმ2 (181-ე) | ||||
მშპ (მუპ) | 2014 შეფასება | |||||
- | სულ | $29.944 მილიარდი[4] | ||||
- | ერთ სულ მოსახლეზე | $23 213[4] (47-ე) | ||||
მშპ (ნომინალი) | 2014 შეფასება | |||||
- | სულ | $24.284 მილიარდი[4] | ||||
- | ერთ სულ მოსახლეზე | $20 179[4] (41-ე) | ||||
ჯინი (2012) | 32.5[5] საშუალო |
|||||
აგი (2013) | 0.840[6] ძალიან მაღალი · 33-ე |
|||||
ვალუტა | ევრო (€) [დ] (EUR ) |
|||||
სასაათო სარტყელი | UTC+02:00 (UTC+2) | |||||
- | ზაფხული (DST) | UTC+03:00 (UTC+3) | ||||
მოძრაობა | მარჯვენა | |||||
სატელეფონო კოდი | +372 | |||||
ISO 3166 კოდი | EE | |||||
ინტერნეტ-დომენი | .ee [ე] | |||||
ა. | კონსტიტუციის თანახმად, ერთადერთ ოფიციალურ ენას ესტონური წარმოადგენს.[7] სამხრეთის მაზრებში, მასთან ერთად ვიროზე და სეტუზეც ლაპარაკობენ. რუსული არაოფიციალური სალაპარაკო ენაა იდა-ვირუმაასა და ტალინში, საბჭოთა კავშირის ომის შემდგომი პოლიტიკის შედეგად. | |||||
ბ. | მოიცავს 5,4 % ვიროებსა და 0,93 % სეტოებს.[8] | |||||
გ. | რუსეთ-ესტონეთის 1920 წლის ტარტუს ხელშეკრულებით განსაზღვრული იყო 47 549 კმ². ამჟამად, დარჩენილი 2323 კმ² კვლავ ოკუპირებულია რუსეთის მიერ, როგორც საკუთარი ტერიტორია. დათმობილი ტერიტორიები მოიცავს ყოფილი პეჩორის მაზრის დიდ ნაწილსა და მდინარე ნარვის მიმდებარე ტერიტორიებს, მათ შორის ივანგოროდი (იანილინი). პეჩორი რუსეთის კონტროლქვეშ რჩება. | |||||
დ. | ესტონური კრონი (EEK) 2011 წლამდე. | |||||
ე. | ევროკავშირის სხვა წევრ სახელმწიფოებთან ერთად, აგრეთვე გამოიყენება დომენი .eu. |
არის დემოკრატიურლი უნიტარული საპარლამენტო რესპუბლიკა, რომელიც დაყოფილია 15 მუნიციპალიტეტად. 1.3 მილიონი მცხოვრებით ესტონეთი ერთ-ერთი ყველაზე ნაკლებად დასახლებული ქვეყანა ევროპის კავშირის, ევროზონის, ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცის, შენგენის ზონის, ნატოს და გაეროს უშიშროების საბჭოს წევრებს შორის.[10]
ესტონეთი არის განვითარებული ქვეყანა მოწინავე, მაღალშემოსავლიანი ეკონომიკით, რომელიც ევროკავშირის ქვეყნებს შორის 2004 წლიდან ერთ-ერთი ყველაზე სწრაფად მზარდია.[11] ადამიანის განვითარების ინდექსი ქვეყანაში ძალიან მაღალია;[6] აგრეთვე მაღალ დონეზეა ეკონომიკური და სამოქალაქო თავისუფლება,[12] განათლება[13] და პრესის თავისუფლება.[14] ესტონეთის მოქალაქეები იღებენ საყოველთაო ჯანდაცვას,[15] უფასო განათლებასა[16] და ყველაზე ხანგრძლივ ანაზღაურებად დეკრეტულ შვებულებას ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციაში.[17] ქვეყანას ჰყავს მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ციფრულად-მოწინავე საზოგადოება:[18] 2005 წელს ესტონეთი გახდა პირველი სახელმწიფო, რომელმაც არჩევნები ჩაატარა ინტერნეტით, ხოლო 2014 წელს, პირველი სახელმწიფო, რომელმაც უზრუნველყო ელექტრონული რეზიდენცია.