Гупта империэ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Гупта империэ (санскр.: गुप्त राजवंश, Gupta Rājavaṃśa) — индиэ пэсырей империэ, 320-550 гъэ ди лъэхъэнэм щэӀэуэ, Индостан хы тӀыгуныкъуэм и шыпӀэ нэхъыбэр иубыду щыта.
Гупта Империэ санскр. गुप्त राजवंश | ||||
| ||||
---|---|---|---|---|
Гуптэ империэм и шӀыпӀэр 330-454 гъэм д.лъ. | ||||
Къалэнэхъышъхьэ | Паталипутра | |||
Бзэ(хэр) | санскрит | |||
Дин | Хиндудин Буддэдин | |||
ӀэнатӀэм и хабзэр | Пэштыхьей | |||
Лъэпкъ | Гупта | |||
Махараджа | ||||
- 240-280 д.лъ. | Шри Гупта | |||
- 319-335 д.лъ. | Чандрагупта I | |||
- 540-550 д.лъ. | Вишнугупта | |||
Къэралыр хэзылъхьар Шри Гупта махараджэм, классикэ цивилизациэукӀэ зэфӀигъувауэ къэралыр. Гуптэ империэм и лъэхъэнэр шъэныгъэхэмрэ Ӏэшъагъэхэмрэ я зэфӀэувэныгъэ хъуа. А зэманым етӀуанэ цӀэуэ траӀуар «Индиэм и дышъэ лъэхъэнэ», апщыгъуэм бжыгъэ зэӀухыныгъэхэр щытехуэр щӀэныгъэм, текнологиэм, Ӏэшъагъэм, бзэщӀэныгъэм, тхыбзэм, астронимиэм пэмыкӀ шъэныгъэ бжыгъэхэми псори зэхэту иджы хинду културэм хагъэхьэр. Чандрагупта I, Самудрагупта, Чандрагупта II джоуэ нэхъ цӀэрыӀуэхэм ящыщ Гупта лъэпкъым къыхэкӀа пщыхэм.
А лъэхъэнэм Ӏэшъагъэ нэхъ къыхэщхэр архитектурэ, сын, лэчтхыгъэ бэлыхьхэра. Гуптахэ я зэманыгъуэм хиубыдар цӀэрыӀуэ шъэныгъэлэжьыгъэ Калидаса, Ариабхата, Вараха Михира, Вишну Шарма, Ватсияяна, Прашастапада джоуэ, шъэныгъэ лэжьыгъэм абыхэм халъхьэм и инагъым къэлъытэгъуэ иӀэкъым. Шъэныгъэмрэ ӀэнатӀэм и политикэмрэ Гуптэхэ я зэмэныгъуэм зыкъыгъэрэщӀыжа. Щэхуэным къыбгъэдэлъ къэралхэм хуабжу пылът, ар къышъхьэпэгъу хъуа къэралыр курыту, нэхъышъхьэ Ӏэшъагъэ-щэхуэнымкӀэ, и хабзэхэр Бирмэм, Шри Ланкам, Малай хы тӀыгухэм, Индокитайм нэса хъуа.
Пуранэ япэрейхэри къэлъытэгъуэкӀэ а зэманым тохуэхэр. Империэм и хэкӀуэдэгъуэр къыщыкӀуар Хуна Азиэ Курытым къихьэ нэуж. Гуптэ империэр хэкӀуэда яуж еханэ лъэхъэнэм Индиэр аргуэру къэралцӀыкӀу бжыгъэ зэшъхьэщыдза хъуа. Гуптэ лъэпкъым къыхэкӀа лъакъуэ гуэрэхэр Магатхэм тета икӀэм. А Гуптэхэри мэкӀуэдижьхэ я къэралыр Харша Вардханам иубыда яуж и империэ иригъэжьэн шъхьэкӀэ.