Starestèlsel
From Wikipedia, the free encyclopedia
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
e Starestèlsel is 'n groete verzameling stare die ziech op relatief geringen oonderlingen aofstand bevinde. In eder starestèlsel is ouch gaas, stof en (woersjijnelek) doonker materie aonwezig. 't Systeem weurt bie-ein gehawwe door de eige zwoertekrach. Starestèlsels höbbe miestal 'n spiraalvörmige, sjijf- of bolvörmige struktuur, mèt dao-umheen 'ne bolvörmige halo boe-in de zwoertekrach ouch nog invlood heet.
De astronoom Lord Rosse gebruukde es ierste d'n term "spiraalnevel" veur de starestèlsels die heer bestudeerde. Heer had evels 't besef neet tot uzze Mèlkweeg e soortgeliek stèlsel waor en tot de stèlsels die heer bestudeerde op groete aofstand boete uzze Mèlkweeg ligke. Pas in 1923 woort door Edwin Hubble aangetuind tot deze spiraalnevels starestèlsels waore die boete us eige stèlsel ligke.
Es de nachteleke hiemel bekeke weurt, zien veer oongeveer in 't centrum 'ne strook van diech op-ein stoonde stare, 't starestèlsel boe veer deil vaan oetmake, de Mèlkweeg. 't Gehiel daovaan vörmp 'n enorm sjijf die veer op dees meneer vaan de zijkant bekieke, boedoor de stare korter opein liekene te stoon. De mèlkweeg is allein good te zien bij 'ne doonkeren hiemel, wat in Nederland, veural in de Randstad, en in groete deile vaan Belsj neet veurkump, es gevolg vaan de leechvervojling. Umtot 't zonnestèlsel zelf deil oetmaak vaan uzze Mèlkweeg, kinne veer daovaan slechs 'n deil zien.
De Andromedanevel in 't gelieknaomeg starebeeld gief e good totaalbeeld vaan de figuur zoewie ouch uzze Mèlkweeg oetzuut. M51 in de Jachhun (Canes Venatici) gief 'n sjoen bove-aonziech.