Договор за неширење на јадрено оружје
From Wikipedia, the free encyclopedia
Договор за неширење на јадрено оружје, попознат како Договор за неширење или НПТ — меѓународен договор чија цел е да се спречи ширењето на јадреното оружје и технологија оружје, за да се промовира соработка за користењето на мирен јадрена енергија, и да се продолжи со целта за постигнување јадрено разоружување и општо и целосно разоружување.[3] Помеѓу 1965 и 1968 година, договорот бил договорен од страна на Комитет на осумнаесет нации за разоружување, организација спонзорирана од Обединетите нации со седиште во Женева, Швајцарија.
Договор за неширење на јадрено оружје | |||
---|---|---|---|
Учество во Договорот за јадрено неширење
| |||
Потпишан | 1 јули 1968 година[1] | ||
Место | Москва, Русија; Лондон, ОК; Вашингтон ДЦ, САД[1] | ||
На сила од | 5 март 1970 година[1] | ||
Услов | Ратификација од СССР, Обединето Кралство, САД, и 40 други потписници. | ||
Странки | 190, непотписници (Индија, Израел, Северна Кореја, Пакистан и Јужен Судан)[1][2] | ||
Чувар | Влада на САД, Обединето Кралство, и Руската Федерација (наследник на СССР) | ||
Јазици | Англиски, Руски, Француски, Шпански и Кинески | ||
Целосен текст | |||
Договор за јадрено неширење на Викиизвор |
Отворен за потпис во 1968 година, договорот стапил на сила во 1970 година. Како што налага текстот, по 25 години, страните од НПТ се состанале во мај 1995 година и се согласиле да го продолжат договорот на неодредено време.[4] Повеќе земји се членки на НПТ од кој било друг договор за ограничување и разоружување на оружјето, што е доказ за значењето на договорот.[3] Од август 2016 година, 191 држава станале членки на договорот, иако Северна Кореја, пристапила во 1985 година, никогаш не влегла во согласност, го објавила своето повлекување од НПТ во 2003 година, по активирањето на јадрените уреди во кршење на основните обврски.[5] Четири земји-членки на ООН никогаш не го прифатиле НПТ, од кои три поседуваат или се смета дека поседуваат јадрено оружје: Индија, Израел и Пакистан. Покрај тоа, Јужен Судан, основан во 2011 година, не се приклучил.
Договорот ги дефинира државите со јадрено оружје како оние што изградиле и тестирале јадрена експлозивна направа пред 1 јануари 1967 година; тоа се САД, Русија, Велика Британија, Франција и Кина. За други четири држави се знае или се верува дека поседуваат јадрено оружје: Индија, Пакистан и Северна Кореја отворено тестирале и изјавиле дека поседуваат јадрено оружје, додека Израел бил намерно двосмислен во однос на статусот на јадрено оружје.
Често се гледа на Договорот за неширење како заснован на централна зделка:
државите со јадрено оружје под НПТ (Договорот за неширење) никогаш не се согласуваат да стекнат јадрено оружје и државите со јадрено оружје во замена се согласуваат да ги споделат придобивките од мирната јадрена технологија и да извршат јадрено разоружување насочено кон крајно елиминирање на нивните јадрени арсенали.[6]
Договорот се разгледува на секои пет години на состаноците наречени Конференции за преглед на страните во Договорот за неширење (НПТ) на јадреното оружје. И покрај тоа што договорот првично бил смислен со ограничено траење од 25 години, страните потписнички одлучиле, со консензус, безусловно да го продолжат договорот на неодредено време за време на Прегледната конференција во Њујорк на 11 мај 1995 година, како кулминација на напорите на американската влада од амбасадорот Томас Греам Џуниор.
Во времето кога бил предложен НПТ, имало предвидувања за 25-30 земји со јадрено оружје во рок од 20 години. Наместо тоа, повеќе од четириесет години подоцна, пет држави не се дел од НПТ и тие ги вклучуваат единствените четири дополнителни држави за кои се верува дека поседуваат јадрено оружје.[6] Усвоени се неколку дополнителни мерки за зајакнување на НПТ и поширокиот режим на неширење на јадреното оружје и да им се отежни на државите да стекнат можност за производство на јадрено оружје, вклучително и контролата на извозот на Групата за јадрени добавувачи и засилените мерки за верификација на меѓународната атомска енергија дополнителен протокол на Агенцијата (МААЕ).
Критичарите тврдат дека Договорот за неширење не може да запре ширење на јадрено оружје или мотивација да се набави. Тие изразуваат разочарување од ограничениот напредок во однос на јадреното разоружување, каде што петте овластени држави за јадрено оружје сè уште имаат 22.000 боеви глави во своите залихи и покажале неподготвеност за понатамошно разоружување. Неколку високи функционери во рамките на Обединетите нации рекле дека тие можат малку да направат за да запрат државите да користат јадрени реактори за производство на јадрено оружје.[7][8]