Источно прашање
From Wikipedia, the free encyclopedia
Во дипломатската историја, источното прашање — прашање за политичката и економската нестабилност во Отоманското Царство од крајот на 18 до почетокот на 20 век и последователниот стратегиски натпревар и политичките размислувања на европските големи сили. Карактеризирано како „болен човек на Европа“, релативното слабеење на воената сила на царството во втората половина на 18 век се заканувало да ја поткопа кревката рамнотежа на системот на моќ, главно обликувана од Европскиот концерт. Источното прашање опфатило безброј меѓусебно поврзани елементи: отомански воени порази, отоманска институционална несолвентност, тековната османлиска политичка и економска програма за осовременување, пораст на етно-религискиот национализам во нејзините провинции и ривалства на големите сили. [1] Во обид да направи триаголник помеѓу овие различни грижи, историчарот Лесли Шумахер ја предложил следнава дефиниција за источното прашање:
„Источното прашање“ се однесува на настаните и сложениот збир на динамики поврзани со искуството на Европа и уделот во падот на политичката, воената и економската моќ и регионалното значење на Отоманското Царство од втората половина на XVIII век до формирањето на современа Турција во 1923 година.[2]
Периодот во кој источното прашање било меѓународно на сцена е исто така отворено за толкување. Иако не постои конкретен датум кога започнало источното прашање, Руско-турската војна (1828–29) го предочила прашањето на европските сили, особено на Русија и на Британија. Бидејќи се верувало дека распадот на Отоманското Царство е неминовно, европските сили се вклучиле во борба за моќ за да ги заштитат своите воени, стратешки и трговски интереси во отоманските домени. Русија имала корист од падот на Отоманското Царство; од друга страна, Австро-Унгарија и Велика Британија сметале дека зачувувањето на Отоманското Царство е во нивен најдобар интерес. Источното прашање било ставено во мирување по Првата светска војна, чиј еден од исходите претставувал колапсот и поделбата на отоманските територии.