गोदावरी नदी
भारतातील नदी / From Wikipedia, the free encyclopedia
गोदावरी (मराठी - गोदावरी) नदीची गणना भारतातील प्रमुख नद्यांमध्ये केली जाते. या नदीला दक्षिण गंगा असे ही म्हटले जाते. गोदावरी नदीची लांबी १,४५० किलोमीटर (९०० मैल) आहे. गोदावरीचा उगम नाशिकजवळ त्र्यंबकेश्वर या ठिकाणी महाराष्ट्र राज्यात होतो. साधारणत: आग्नेय दिशेला वाहून गोदावरी राजमहेंद्रीजवळ बंगालच्या उपसागरास आंध्रप्रदेशात मिळते. दारणा, प्रवरा, वैनगंगा, मांजरा इ. उपनद्या असलेल्या गोदावरीचे राजमहेंद्रीपासून १० किमी अंतरावर व समुद्रापासून ८० किमी आधी समुद्रास मिळण्यापूर्वी दोन उपवाहिन्यांमध्ये विभाजन होते. त्यांना गौतमी नदी आणि वसिष्ठा नदी असे म्हणतात. गोदावरी नदीच्या उगमापासून ते संगमापर्यंत दोन्ही तटांची प्रदक्षिणा गोदावरी परिक्रमा म्हणून सुप्रसिद्ध आहे.
गोदावरी(गोदावरी) | |
---|---|
उगम | त्र्यंबकेश्वर |
मुख | काकिनाडा (बंगालचा उपसागर) |
पाणलोट क्षेत्रामधील देश | महाराष्ट्र, कर्नाटक, आंध्रप्रदेश, मध्य प्रदेश, ओरिसा |
लांबी | १,४६५ किमी (९१० मैल) |
उगम स्थान उंची | १,६२० मी (५,३१० फूट) |
सरासरी प्रवाह | ३,५०५ घन मी/से (१,२३,८०० घन फूट/से) |
पाणलोट क्षेत्राचे क्षेत्रफळ | ३,१९,८१० |
उपनद्या | इंद्रावती, मंजिरा, बिंदुसरा मांजरा |
धरणे | पैठण(औरंगाबाद) गंगापूर(नाशिक), नांदूर मधमेश्वर(नाशिक), डौलेश्वरम |
गोदावरीतील पाणी ऋतूप्रमाणे कमी-अधिक होते असते. नदीतुन वाहणाऱ्या पाण्यापैकी ८०% पाणी जुलै-ऑक्टोंबर या चार महिन्यांतच वाहुन जाते.नदीच्या प्रवाहाची रुंदी काही ठिकाणी २०० मीटर (पूर्व घाट पार करताना) तर काही ठिकाणी ६.५ कि.मी.(समुद्रास मिळण्याआधी) इतकी होते. आपल्या पाण्यामुळे गोदावरीस महाराष्ट्र व आंध्र प्रदेश राज्यांची जीवनवाहिनी समजतात.ही नदी दक्षिण गंगा म्हणून ओळखली जाते. त्याच सोबत नांदेड शहराला गोदावरीचे नाभी-स्थान म्हणून ओळखले जात आहे. नाशिकच्या कुंभमेळाव्याला नांदेडच्या नंदी तट,उर्वशी तट इत्यादी स्नानाचे खुप महत्त्व आहे. गंगा गोदावरी परिक्रमा
गोदावरी नदीला गौतमी गोदावरी असे म्हणतात उगमस्थान त्रिंबकेश्वर पासून दक्षिण तटाने अंतर्वेदी आंध्रप्रदेश सागर संगम पर्यंत आणि नरसापुर पासुन उत्तर तटाने त्रिंबकेश्वर पर्यंत अशी 3600 किलोमीटर गोदावरी परिक्रमा केली जाते