Kastelli u Swar tal-Irħula tar-Re Dwardu fi Gwynedd
Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fir-Renju Unit / From Wikipedia, the free encyclopedia
Il-Kastelli u Swar tal-Irħula tar-Re Dwardu fi Gwynedd huma Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO li jinsabu fi Gwynedd, Wales.[1] Is-sit jinkludi l-kastelli ta' Beaumaris u ta' Harlech u l-kastelli u s-swar tal-irħula ta' Caernarfon u ta' Conwy. L-UNESCO tqis li dawn il-kastelli u s-swar tal-irħula huma "l-ifjen eżempji tal-arkitettura militari tal-aħħar tas-seklu 13 u tal-bidu tas-seklu 14 fl-Ewropa".
Il-fortifikazzjonijiet jiffurmaw parti miċ-Ċirku tal-Ħadid mibni minn Dwardu I wara li invada t-Tramuntana ta' Wales fl-1282. Dwardu rebaħ kontra l-prinċpijiet lokali ta' Wales f'kampanja militari ewlenija u kkolonizza l-inħawi b'mod permanenti. Huwa ħoloq irħula ffortifikati ġodda, protetti minn kastelli, fejn l-immigranti Ingliżi setgħu jinsedjaw ruħhom u jamministraw t-territorji. Il-proġett sewa kemxa flus u battal ir-riżorsi rjali sal-aħħar. Fl-1294 kien hemm rewwixti ġodda f'Wales taħt it-tmexxija ta' Madog ap Llywelyn. Conwy u Harlech baqgħu jingħataw il-provvisti bil-baħar u rreżistew l-attakki, iżda Caernarfon, li kienet għadha tlestiet parzjalment, ma felħitx tirreżisti. Wara r-rewwixti, Dwardu saħħaħ il-programm ta' kostruzzjoni u ordna li jinbeda x-xogħol f'Beaumaris. Madankollu, il-gwerer ta' Dwardu fl-Iskozja bdew jikkonsmaw il-finanzjamenti rjali, u x-xogħol reġa' majna. Ix-xogħol ta' kostruzzjoni fil-fortifikazzjonijiet kollha waqaf sal-1330, mingħajr ma Caernarfon u Beaumaris kienu tlestew għalkollox.
Il-fortifikazzjonijiet kellhom rwol importanti fil-kunflitti fit-Tramuntana ta' Wales fis-sekli ta' wara. Kienu involuti fir-Rewwixta ta' Wales tal-bidu tas-seklu 15 u fil-Gwerer tal-Ward fl-aħħar tas-seklu 15. Minkejja d-deklin tal-importanza militari wara s-suċċessjoni tad-dinastija Tudor fuq it-tron fl-1485, reġgħu ntużaw matul il-Gwerra Ċivili Ingliża fis-seklu 17. Wara l-kunflitt, il-Parlament ordna l-qerda apposta ta' partijiet ta' Conwy u ta' Harlech, iżda t-theddida ta' invażjoni favur l-irjalisti mill-Iskozja żgurat li Caernarfon u Beaumaris jinżammu intatti. Madankollu, sal-aħħar tas-seklu 17, il-kastelli kienu saru fdalijiet. Saru popolari mal-artisti li żaruhom lejn l-aħħar tas-seklu 18 u l-bidu tas-seklu 19, u l-għadd ta' viżitaturi żdied meta l-aċċess għar-reġjun ittejjeb matul l-era Vitorjana. L-istat Brittaniku investa bil-kbir fil-kastelli u fis-swar tal-irħula matul is-seklu 20, u rrestawra bosta mill-karatteristiċi Medjevali tagħhom. Fl-1986, is-siti kollha tniżżlu fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, bħala eżempji straordinarji ta' fortifikazzjonijiet u ta' arkitettura militar mibnija fis-seklu 13, u issa jiġu amministrati bħala attrazzjonijiet turistiċi mill-aġenzija tal-wirt storiku ta' Wales Cadw.[1]
Għall-biċċa l-kbira tas-seklu 20, il-kastelli u s-swar tal-irħula kienu meqjusa primarjament minn perspettiva militari. L-użu ta' difiżi konċentriċi, ta' bastjuni u ta' daħliet sostanzjali wassal biex D. J. Cathcart King jiddeskrivihom bħala l-"apoġew tal-kostruzzjoni tal-kastelli Ingliżi",[2] u biex Sidney Toy jivvalutahom bħala "wħud mill-iżjed kastelli setgħana ta' kwalunkwe era jew pajjiż".[3] Fl-aħħar tas-seklu 20 u fil-bidu tas-seklu 21, storiċi bħal Michael Prestwich u Abigail Wheatley saħqu wkoll fuq ir-rwol tas-sit bħala palazzi u simboli tas-setgħa rjali. Il-pożizzjoni ta' kastell bħal dawk ta' Caernarfon u ta' Conwy intgħażlet minħabba l-importanza politika iżda wkoll għall-funzjonijiet militari, fil-quċċata ta' siti ta' sjieda tal-prinċpijiet ta' Wales. Il-kastelli kienu jinkorporaw appartamenti u ġonna lussużi, bil-ħsieb li jsostnu lil qrati rjali kbar fil-lussu. Il-kastell u s-swar ta' Caernarfon kienu jinkorporaw xogħol għali bil-ġebel, x'aktarx bil-ħsieb li jiġu evokati xbihat tas-setgħa imperjali ta' Arthur jew tar-Rumani sabiex jissaħħaħ il-prestiġju personali ta' Dwardu. Ir-rwol preċiż tal-arkitett irjali James of Saint George fil-proġetti tal-kostruzzjoni, u l-influwenza tal-Kontea nattiva tiegħu ta' Savoia fuq id-disinni, għadha dibattuta mill-akkademiċi. Madankollu, is-sorsi primarji jindikaw tabilħaqq li qeda rwol ewlieni, u jiddeskrivuh bħala "Magistro Jacobo de sancto Georgio, Magistro operacionum Regis in Wallia" jew "Mastru Ġakbu ta' San Ġorġ, Mastru tal-Opri tar-Re f'Wales".[4]