1913
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
| 1913 | ||
| Eeuwen: | 19e eeuw · 20e eeuw · 21e eeuw | |
| Decennia: | 1900-1909 · 1910-1919 · 1920-1929 | |
| Jaren: | << · < · 1912 · 1913 · 1914 · > · >> | |
| Maanden: | jan · feb · mrt · apr · mei · jun jul · aug · sep · okt · nov · dec | |
 | ||
| Ab urbe condita: | 2666 MMDCLXVI | |
| Armeense jaartelling: | 1362 – 1363 ԹՎ ՌՅԿԲ – ՌՅԿԳ | |
| Chinese jaartelling: | 4609 – 4610 己子 – 庚丑 | |
| Christelijke jaartelling: | 1913 MCMXIII | |
| Ethiopische jaartelling: | 1905 – 1906 | |
| Hebreeuwse jaartelling: | 5673 – 5674 | |
| Hindoekalenders: | ||
| - Vikram Samvat | 1968 – 1969 | |
| - Shaka Samvat | 1835 – 1836 | |
| - Kali yuga | 5014 – 5015 | |
| Iraanse jaartelling: | 1291 – 1292 ۱۲۹۱ – ۱۲۹۲ | |
| Islamitische jaartelling: | 1331 – 1332 ١٣٣٢ – ١٣٣١ | |
| Maçonnieke jaartelling: | 5912 – 5913 | |
  | ||
| Lijst van landen | ||
| Auto's | ||
| Film | ||
| Sport (categorie) | ||
 | ||
| ||
1913 is een jaartal volgens de christelijke jaartelling.
Gebeurtenissen
Vooraanzicht Vredespaleis, Louis M. Cordonnier, geopend 28 augustus 1913
- januari
- 15 - Een nieuwe radiotoren bij Berlijn maakt de eerste draadloze verbinding tussen Berlijn en New York mogelijk.
- 17 - Raymond Poincaré wordt president van de Derde Franse Republiek. Hij volgt Armand Fallières op.
- 23 - De Osmaanse grootvizier Mehmed Kamil Pasja wordt tot aftreden gedwongen door de beweging van de Jong Turken onder Enver Pasja, die een driemanschap vormt met Talaat Pasja en Djemal Pasja.
- 24 - De Catalaanse taalkundige Pompeu Fabra i Poch publiceert de Ortografía Catalana, een geheel van spellingsregels voor de Catalaanse taal. Dit feit wordt gezien als de wedergeboorte van het Catalaans.
- 24 - De Zwitserse piloot Oskar Bider vliegt van Pau naar de Spaanse hoofdstad Madrid met een vliegtuig van het type Blériot XI, waarmee hij de geschiedenis in gaat als de eerste persoon die de Pyreneeën overvliegt.
- 30 - (Balkan) - Na het vastlopen van de vredesonderhandelingen laait de oorlog op de Balkan weer op.
- februari
- 2 - In New York wordt het grootste trein-station ter wereld geopend: het Grand Central Station.
- 3 - Delaware ratificeert als 36e staat het 16e amendement op de Grondwet van de Verenigde Staten, dat daarmee van kracht wordt en de federale overheid het recht geeft om inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting te heffen.
- 3 - Rudolf Steiner sticht in Berlijn het Antroposofisch Genootschap.
- 3 In Amsterdam eindigt na vier weken een typografenstaking die onder meer de meeste krantebedrijven heeft lamgelegd. De typografen krijgen een loonsverhoging, en de ontslagen stakers worden teruggenomen.
- 9 tot 18 - Decena trágica in Mexico: negen dagen van hevige gevechten in Mexico City tussen aanhangers van de regering en van de oude dictator Porfirio Diaz.
- 17 - In New York wordt de Armory Show geopend, die voor het eerst in de Verenigde Staten de Amerikaanse en Europese kunst tentoonstelt.
- 18 - Francisco I. Madero wordt afgezet als president van Mexico door zijn stafchef Victoriano Huerta met steun van de Amerikaanse ambassadeur Henry Lane Wilson. Zijn broer Gustavo A. Madero wordt door Federale soldaten gelyncht, en vier dagen later wordt Madero zelf vermoord.
- 19 - Britse reder krijgt opdracht wijzigingen aan te brengen aan RMS Lusitania.
- maart
- 1 - Het Britse stoomschip Calvados vergaat in een sneeuwstorm in de Zee van Marmora. Meer dan 200 opvarenden komen om het leven.
- 11 -De Italiaanse kunstschilder Luigi Russolo publiceert zijn futuristisch manifest L'arte dei rumori.
- 18 - (Griekenland) - Kroonprins Constantijn wordt opvolger van zijn vader George I, die in Saloniki (Thessaloniki) het slachtoffer wordt van een aanslag.
- 24 - Het Nederlands voetbalelftal wint voor het eerst van Engeland. In Den Haag wordt het 2-1 door twee doelpunten van Huug de Groot.
- april
- 6 - (België) - Opening Wereldtentoonstelling van 1913
- 14 - 24 (België) - Staking voor de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht.
- 16 - (Frans-Equatoriaal-Afrika) - De arts en theoloog Albert Schweitzer opent in Lambaréné een tropenhospitaal.
- 16 - De Belgische militaire vliegers krijgen hun eigen legeronderdeel: Compagnie d'Aviateurs.
- 29 - Het octrooi op de ritssluiting is een feit.
- mei
- 2 - In Amsterdam wordt de tentoonstelling De Vrouw 1813-1913, over de veranderde positie van de vrouw, geopend.
- 3 - Met de speelfilm Raja Harishchandra gaat de Indiase filmindustrie Bollywood van start.
- 12 - Na een aanbod voor een rol door de Keystone Film Company begint Charlie Chaplin zijn carrière als ster-komediant van de stomme film.
- 16 - In de buurt van Eberswalde (Brandenburg) wordt door bouwvakkers een enorme goudschat gevonden.
- 17 - De Eerste Balkanoorlog tussen de Balkanbond (bestaande uit Bulgarije, Griekenland, Montenegro en Servië) en het aangevallen Osmaanse rijk loopt tot een eind, waarbij massaal Turkse burgers verdreven worden uit het Europese continent.
- 25 - (Oostenrijk-Hongarije) - Kolonel Alfred Redl wordt door de geheime dienst, die bang is voor het schandaal van een spionageproces, gedwongen zelfmoord te plegen.
- 25 - Paul Deman wint de eerste Ronde van Vlaanderen.
- 28 - (België) - Minister van Oorlog Charles de Broqueville voert veralgemeende dienstplicht in om het leger van 180.000 naar 340.000 manschappen te brengen.
- 28 - Drie Fransen bereiken met een ballon als eersten een hoogte van meer dan 10.000 meter.
- 29 - In Parijs gaat het ballet Le sacre du printemps van Igor Stravinsky in première.
- 30 - Met het Verdrag van Londen komt er een einde aan de Eerste Balkanoorlog. Het Ottomaanse Rijk moet het leeuwendeel van zijn Europese gebied aan de Balkanstaten afstaan.
- juni
- (België) - Regeringsleider Charles de Broqueville belooft tweetaligheid van het officierenkorps om de katholieken tegemoet te komen.
- 6 - Tijdens de Epsom Derby werpt de suffragette Emily Davison zich voor het paard van de koning en wordt dodelijk gewond.
- 29 - Uit onvrede over de gebiedswinst van Bulgarije begint de Tweede Balkanoorlog, en vallen Servië en Griekenland Bulgarije aan. Ook het Ottomaanse Rijk begeeft zich in de oorlog om het verlies van de Eerste Balkanoorlog te compenseren.
- 29 - (Frankrijk) - Henri Desgrange introduceert bij de Ronde van Frankrijk het dragen van de gele trui. Winnaar van de Tour in dit jaar is de Belg Philippe Thys.
- juli
- 1 - Officiële oprichting in Nederland van de Luchtvaartafdeling van de Koninklijke Landmacht. De afdeling zal uitsluitend worden uitgerust met vliegtuigen, van de aanschaf van luchtballons is afgezien.
- 5 - Voor het eerst reist de socialistische leider Pieter Jelles Troelstra naar Paleis Het Loo om advies uit te brengen over de kabinetsformatie. Hij geeft koningin Wilhelmina in overweging om een coalitie uit de burgerlijke partijen te laten samenstellen.
- 5 - (Groot-Brittannië) - Anthony F. Wilding (bij de mannen) en Dorothea Lambert-Chambers (dames) winnen wederom Wimbledon.
- 6 - De Franse atleet Jean Bouin verbetert in Stockholm het wereldrecord op de uurloop naar 19.021.
- 10 - In Death Valley, Californië, wordt een temperatuur in de schaduw gemeten van 57 °C. Dit is tot op heden de hoogste op aarde gemeten temperatuur.
- 19 - In een vergadering van partijbestuur en Kamerfractie wijst de top van de SDAP het voorstel af van formateur Dirk Bos om met drie ministers toe te treden tot een meerderheidsregering. De socialisten zullen 26 jaar moeten wachten op een nieuwe uitnodiging.
- 31 - In België wordt het Koninklijk Meteorologisch Instituut opgericht (KMI).
- augustus
- 7 - De Franse Nationale Vergadering gaat akkoord met de verlenging van de dienstplicht wegens de oorlogsdreiging van twee naar drie jaar.
- 10 - De Vrede van Boekarest maakt een einde aan de Tweede Balkanoorlog, waarbij het Osmaanse Rijk grote delen van de Balkan verliest.
- 13 - Het eerste roestvaste staal wordt gegoten door Harry Brearley in het laboratorium Brown-Firth.
- 16 - In de autofabrieken van Henry Ford leiden de eerste proeven met lopende band-productie tot productiestijgingen van 400 procent.
- 18 - De wereldvoetbalbond FIFA voert een nieuwe regel in bij het voetballen: bij vrije trappen moet de tegenstander minimaal 10 yard (9,15 meter) afstand bewaren.
- 22 - De film Der Student von Prag van Stellan Rye, met Paul Wegener in de hoofdrol, heeft groot succes bij de première in Berlijn.
- 23 - In Berlijn wordt de International Amateur Athletic Federation (IAAF) opgericht. Dat maakt het onder meer mogelijk een wereldrecord officieel te laten registreren.
- 28 - In Nederland wordt het kabinet-Cort van der Linden beëdigd. Het is een extra-parlementair kabinet waarvan de leden van liberale signatuur zijn.
- 28 - Koningin Wilhelmina opent het Vredespaleis.
- 29 - Beëdiging van het kabinet-Cort van der Linden.
- 31 - In Eindhoven wordt voetbalclub PSV opgericht.
- 31 - In Oppau wordt de ammoniakfabriek van de Badische Anilin- und SodaFabriken (BASF) in bedrijf genomen. In 1909 had de Duitse geleerde Fritz Haber de ammoniaksynthese uitgevonden.
- september
- 8 - Het tot dusverre grootste luchtschip, de L2, vertrekt voor de eerste proefvlucht. Het is 260 meter lang en wordt aangedreven door vier motoren van 205 pk.
- 11 - De cholera-epidemie die over Midden-Europa raast, bereikt een hoogtepunt.
- 20 - Op de partijvergadering van de SPD worden Hugo Haase en Friedrich Ebert als opvolger gekozen van de overleden partijvoorzitter August Bebel.
- oktober
- 9 - Het Canadese passagiersstoomschip Volturno van de rederij Canadian Northern Steamships wordt, op weg van Halifax naar Rotterdam, door brand getroffen en verwoest. Hierbij komen 135 opvarenden om het leven.
- 14 - In Senghenydd bij Caerphilly vallen bij een mijnramp 439 doden. Het is de grootste mijnramp uit de geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk en wereldwijd de op zes na grootste ooit.
- november
- 4 - (Rusland) - Tsaar Nicolaas II keurt Groot Militair Programma goed.
- 5 - Koning Lodewijk III van Beieren wordt gekroond.
- 10 - Het eerste college wordt gegeven op de Nederlandsche Handels-Hoogeschool (NNH), nu de Erasmus School of Economics (Erasmus Universiteit Rotterdam).
- december
- 10 - (Zweden) - Rabindranat Tagore uit India krijgt de Nobelprijs voor literatuur. Hij is de eerste niet-Europeaan die deze prijs in ontvangst mag nemen.
- 11 - (Rotterdam) - Het Rotterdamsch Studenten Corps wordt opgericht.
- 19 - (VS) - De Amerikaanse zwaargewicht-bokser Jack Johnson verdedigt zijn wereldtitel tegen zijn landgenoot Jim Johnson met een onbesliste partij.
- 24 - Een trein ontspoort nabij de Nederlandse plaats Hooghalen. Er vallen 5 doden.
- zonder datum
- Italië sluit geheime marineconventie met Oostenrijk-Hongarije.
- Koning Albert I van België bezoekt Duitsland en Frankrijk om neutraliteit van zijn land te onderstrepen.
- (Verenigd Koninkrijk) - Bertrand Russell voltooit samen met Alfred Whitehead de Principia Mathematica.
- (Duitsland) - breidt zijn leger uit tot 800.000 manschappen.
Film
Zie Film in 1913 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Muziek
"Donna non vidi mai" uit Puccini's opera Manon Lescaut uit 1893. Dit is een opname uit 1913 gezongen door Enrico Caruso.
- De Finse componist Jean Sibelius componeert Barden, opus 64
- Claude Debussy componeert het ballet Jeux
- Billy Murray and the American Quartet brengen een succesvolle vertolking uit van het in 1912 geschreven It's a long way to Tipperary.
Premières
- 18 januari: Notre Dame uit Impressions pour le piano en Vandliljen uit Akvareller van Alf Hurum; tevens Romance voor viool en piano van Judith Heber.
- 23 februari: Gurre-Lieder van Arnold Schönberg
- 4 maart: Christmas eve van Arnold Bax
- 3 april: Le festin de l'araignée van Albert Roussel
- 13 april: Marche Tartare van Alf Hurum
- 15 mei: Jeux van Claude Debussy
- 29 mei: Le Sacre du printemps van Igor Stravinsky in het Théâtre des Champs-Élysées in Parijs
- 18 juni: Strijksextet van Frank Bridge
- 23 september: Dance of wild irravel van Arnold Bax
- 23 oktober: On hearing the first cuckoo in spring en Summer night on the river van Frederick Delius
- 7 november: Drie miniaturen voor pianotrio (waarschijnlijk de eerste twee sets) van Frank Bridge
- 29 november: Strijkkwartet van Alf Hurum
- 29 november: Sonate voor viool en piano van David Monrad Johansen
- 13 december: Strijkkwartet nr. 1 van Anders Heyerdahl
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
