1919

Het jaar 1919 is een jaartal volgens de christelijke jaartelling.

1919

Eeuwen:	19e eeuw · 20e eeuw · 21e eeuw
Decennia:	1900-1909 · 1910-1919 · 1920-1929
Jaren:	<< · < · 1918 · 1919 · 1920 · > · >>
Maanden:	jan · feb · mrt · apr · mei · jun jul · aug · sep · okt · nov · dec
Jaartelling in verschillende culturen

Ab urbe condita:		2672 MMDCLXXII
Armeense jaartelling:		1368 – 1369 ԹՎ ՌՅԿԸ – ՌՅԿԹ
Chinese jaartelling:		4615 – 4616 乙午 – 丙未
Christelijke jaartelling:		1919 MCMXIX
Ethiopische jaartelling:		1911 – 1912
Hebreeuwse jaartelling:		5679 – 5680
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1974 – 1975
- Shaka Samvat		1841 – 1842
- Kali yuga		5020 – 5021
Iraanse jaartelling:		1297 – 1298 ۱۲۹۷ – ۱۲۹۸
Islamitische jaartelling:		1337 – 1338 ١٣٣٨ – ١٣٣٧
Maçonnieke jaartelling:		5918 – 5919
1919 naar onderwerp
Lijst van landen
Auto's
Film
Sport (categorie)
Juliaanse kalender van 1919
Overgangskalenders:
Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen · Roemenië
Gregoriaanse kalender van 1919

Bioscoopjournaal uit 1919. Festiviteiten in Vlissingen n.a.v. de onthulling van een standbeeld voor de Vlissingse loods en mensenredder Frans Naerebout en de eerste Koninginnedag na de Eerste Wereldoorlog.

Gebeurtenissen

januari

3 - Ernest Rutherford slaagt erin een atoom te splitsen.
4 - De Roden veroveren Riga.
5 - In Berlijn breekt de extreemlinkse Spartacusopstand uit, die bloedig wordt neergeslagen.
5 - Sovjet-Rusland neemt Minsk in. Wit-Rusland wordt geannexeerd.
15 - Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht worden in Berlijn vermoord door leden van een vrijkorps.
18 - Begin van de vredesonderhandelingen in Parijs, die onder meer tot het Verdrag van Versailles zullen leiden.
18 - Oprichting door de nog weinige Surinamers in Nederland van de Vereniging Ons Suriname.
21 - De 75 Lagerhuisleden van Sinn Féin, die in december 1918 zijn gekozen, komen bijeen in Mansion House, Dublin. Ze roepen zich uit tot onafhankelijk Iers parlement (Dáil Éireann), met Éamon de Valera als voorzitter.
21 - Besluit tot dekozakisatie van het Centrale Comité van de bolsjewistische partij. Ingevolge dit besluit worden in het volgend jaar 45.000 Terek-kozakken gedeporteerd naar Oekraïne en het noorden van Europees Rusland. Dit is het begin van de gedwongen volksverhuizingen in de Sovjet-Unie gedurende de volgende dertig jaar.
23 - In Bessarabië breekt de pro-Oekraïense Khotin-opstand tegen Roemenië uit.
25 - De Parijse vredesconferentie besluit op haar tweede zitting tot de oprichting van de Volkenbond.
januari - Het Rode Leger, dat aanvankelijk meer dan de helft van het land in handen had, wordt verdreven uit Estland.

februari

3 - In Bern komt de Socialistische Internationale bijeen om de draad weer op te pakken na de wereldoorlog.
5 - De eerste Duitse passagiersverbinding door de lucht gaat van start met een dagelijkse vlucht tussen Berlijn en Weimar. Deze wordt uitgevoerd door de Deutsche Luft-Reederei.
11 - (Duitsland) - De Duitse Nationale vergadering in Weimar kiest Friedrich Ebert als Rijkspresident.
14 - Slag bij Bereza Karuska. Dit wordt door sommigen gezien als het begin van de Pools-Russische Oorlog.
21 - De socialist Kurt Eisner wordt in Beieren vermoord door de jonge officier graaf Anton von Arco auf Valley.
21 - De eerste paddenstoel, met nummer 1, wordt door de ANWB geplaatst aan het eind van de Zandheuvelweg bij Baarn.
27 - De Litouws-Belarussische Socialistische Sovjetrepubliek wordt uitgeroepen. Verzet tegen de nieuwe republiek en de Bolsjewieken wordt gesteund door Polen.
De Verenigde Staten erkennen, als eerste van de grote mogendheden, het nieuwe koninkrijk Joegoslavië.

maart

Béla Kun

2 - (Rusland) - In Moskou begint het oprichtingscongres van de Derde Internationale (Komintern).
9 - In Caïro breekt een opstand uit tegen de verbanning door de Britten van vier leiders van de Wafd, onder wie Saad Zaghlul.
10 - Het Britse gezag in India vaardigt de Rowlatt Act uit, die een verlenging betekent van de uitzonderingstoestand van de Eerste Wereldoorlog. Mahatma Gandhi roept op tot geweldloos verzet.
17 - In Amsterdam leggen de metaalarbeiders het werk neer. Ze willen een 8-urige werkdag en minimumloon. De metaalstaking duurt uiteindelijk tot 15 april.
21 - In Weimar richt de architect Walter Gropius het Bauhaus op. Deze school voor vormgeving heeft grote invloed op het 20e-eeuwse design.
21 - De bolsjewieken onder leiding van Béla Kun grijpen de macht in Hongarije. Mihaly Karolyi, de eerste minister van Hongarije, ziet zich gedwongen om af te treden.
23 - Benito Mussolini richt in Milaan de fascistische strijdbond op Fasci di Combattimento.
28 - Hongaarse troepen vallen Slowakije binnen.
31 - Het Verenigd Koninkrijk verlaat de goudstandaard.

april

10 - Roemenië valt Hongarije binnen, zie Hongaars-Roemeense Oorlog.
12 - In Engeland wordt de 48-urige werkweek ingevoerd.
13 - Britse en Gurkha troepen vermoorden ten minste 379 ongewapende demonstranten in Amritsar, India.
17 - Charlie Chaplin, Douglas Fairbanks, Mary Pickford en David Wark Griffith stichten de filmmaatschappij United Artists.
19 - Italië presenteert haar wensen betreffende de vredesregeling aan de 'Grote 4' (Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Japan).
26 - wanneer Beierse communistische milities het Thulehoofdkwartier binnenvallen worden zeven Thuleleden gegijzeld en vier dagen later geëxecuteerd. Onder hen Walter Nauhaus, gravin Heila von Westarp en prins Gustav von Thurn und Taxis.
28 - Officiële oprichting van de Volkenbond.

mei

1-2 - Het Duitse leger en vrijkorpstroepen bezetten München en brengen daarmee de Münchense Radenrepubliek tot een eind.
2 - In München wordt de Duitse anarchistische politicus en Joods filosoof Gustav Landauer door leden van een vrijkorps vermoord.
4 - Massademonstraties van Chinese nationalisten in Peking tegen het Verdrag van Versailles, dat de Duitse concessie in Shandong toewees aan Japan. De demonstranten eisen de teruggave van de buitenlandse concessies. Het protest groeit uit tot de 4 mei-beweging.
6 - Begin van de Derde Anglo-Afghaanse Oorlog, nadat Afghaanse troepen Brits-Indië zijn binnengevallen.
7 - Duitsland krijgt de (voorlopige) voorwaarden van het Verdrag van Versailles toegezonden.
7 - De Russische warlord Nikifor Grigoriev breekt met de bolshevieken.
9 - Door een wijziging van de Belgische kieswet wordt de stemgerechtigde leeftijd verlaagd tot 21 jaar en heeft iedere man voortaan één stem (enkelvoudig stemrecht).
9 - Het Hongaarse Rode Leger gaat in de tegenaanval tegen Tsjecho-Slowakije.
12 - Roemenië eist de Tisza op als grens met Hongarije.
15 - Door een amendement van het liberale Kamerlid Henri Marchant wordt in Nederland het algemeen kiesrecht voor vrouwen opengesteld.
15 - Griekenland bezet Smyrna.
15 - Begin van een zes weken durende algemene staking in Winnipeg.
20 - De Hongaren hebben de Tsjechoslowaken teruggedreven tot de grens van voor 1918.
25 - Witten uit Estland veroveren Pskov.
29 - Zonsverduistering, Arthur Eddington observeert afbuiging door het licht van sterren dat langs de zon scheert. Dit is een ondersteuning van de relativiteitstheorie van Albert Einstein.
29 - Duitsland stuurt zijn reactie op het Verdrag van Versailles in.
30 - In Szeged wordt een anticommunistische Hongaarse tegenregering gevormd.
30 - In de Vredesconferentie van Versailles krijgt België het mandaat over Ruanda-Urundi toegewezen.

juni

1 - Hans Adam Dorten, een Rijnlandse separatist, pleegt een mislukte staatsgreep.
6 - Finland, waar de Witten de overwinning hebben gehaald, verklaart de oorlog aan de Sovjet-Unie.
7 - De Frankfurter Vereinigung für Neue Kunst organiseert de eerste grote Max Beckmann-tentoonstelling.
9 - Het Nederlands Voetbalelftal speelt sinds 17 mei 1914 weer eens een officieel interland. In Amsterdam wordt gewonnen met 3-1 van Zweden.
13 - De geallieerden stellen de nieuwe grenzen van Hongarije met Roemenië en Tsjecho-Slowakije vast.
14 - John Alcock en Arthur Whitten Brown vliegen als eerste non-stop over de Atlantische Oceaan.
16 - Duitsland ontvangt de definitieve versie van het Verdrag van Versailles. Het is op slechts enkele punten gewijzigd ten opzichte van de eerste versie.
16 - In Den Haag wordt de Zuiderzeeraad geïnstalleerd. De taak van de Zuiderzeeraad is de regering van advies te dienen over de Zuiderzeewerken en de Zuiderzeesteun.
21 - De Duitse Keizerlijke Marine brengt bij Scapa Flow haar oorlogsvloot tot zinken, liever dan haar over te dragen aan de geallieerden.
23 - Frankrijk eist de terugtrekking van de Hongaarse troepen uit Slowakije, waar deze een sovjetregering hebben gevestigd.
25 - (Duitsland) - Het eerste verkeersvliegtuig dat geheel uit metaal is, volbrengt de eerste proefvlucht.
28 - (Frankrijk) - De Duitse delegatie ondertekent het Verdrag van Versailles. Daarmee is de Eerste Wereldoorlog officieel beëindigd.
30 - De Hongaarse troepen trekken zich terug uit Slowakije. De daar gevestigde sowjetregering valt na slechts twee weken te hebben bestaan.
juni - De Verenigde Staten keren terug tot de goudstandaard.
juni - Publicatie van Herfsttij der Middeleeuwen door Johan Huizinga.

juli

2 - Het Britse luchtschip R 34 steekt in beide richtingen de Atlantische Oceaan over.
4 - Jack Dempsey wint het gevecht om de wereldtitel boksen zwaargewicht door een technische Knock-out tegen titelverdediger Jess Willard.
11 - In Nederland wordt een wet aangenomen die de invoering regelt van een Achturige werkdag.
14 - De Belgische wielrenner Firmin Lambot beslist de eerste naoorlogse Ronde van Frankrijk in zijn voordeel.
17 - Op Wimbledon wint de Française Suzanne Lenglen de finale damesenkelspel van de zevenvoudige winnares Dorothea Douglass-Chambers. In het herenenkelspel wint Gerald Patterson uit Australië.
19 - De gele trui wordt ingevoerd bij de Tour de France, Eugène Christophe is de eerste geletruidrager ooit. De Tour wordt echter gewonnen door Firmin Lambot.
21 - Stichting van de Nederlandse Vliegtuigfabriek Fokker door Anthony Fokker.
22 - (VK) - In Londen wordt het ballet El sombrero de tres picos van Manuel de Falla voor het eerst uitgevoerd. Decors en kostuums zijn ontworpen door Pablo Picasso.

augustus

1 augustus-15 september - Eerste Luchtverkeer Tentoonstelling Amsterdam (ELTA), gebouwd door de Haagse architect Roosenburg, georganiseerd door Albert Plesman.
3 - Roemeense troepen bezetten Boedapest. De communistische heerser Béla Kun slaat op de vlucht naar Wenen (later zal hij doorreizen naar de Sowjetunie).
8 - De Vrede van Rawalpindi maakt een einde aan de Derde Anglo-Afghaanse Oorlog.
8 - De Polen nemen Minsk in.
9 - Er komt een regelmatige verbinding met luchtschepen tussen Berlijn en Friedrichshafen (aan de Bodensee).
11 - In Duitsland treedt de grondwet in werking. Oprichting van de Weimarrepubliek. De censuur vervalt en nog deze maand verschijnt Die Freundschaft, het eerste blad voor homoseksuelen.
17 - Erna Murray zwemt een nieuw wereldrecord op de 100 meter schoolslag met een tijd van 1'33,2".
17 - In Indianapolis vestigt Gertrud Ederle een wereldrecord op de 800 meter vrije slag met een tijd van 13'19,2".
17 - Bij verkiezingen in Bulgarije wint de Bulgaarse Agrarische Nationale Unie van Aleksandar Stambolijski.
24 - (Voetbal) - In Stockholm verliest het Nederlands Elftal met 4-1 van Zweden, doelpunt van Wout Buitenweg.

september

4 tot 12 - Conferentie van Sivas bespreekt de inrichting van een Turkse republiek.
5 - Bij wet wordt onder de regering-Delacroix I het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn (NWK) opgericht als gevolg van de Eerste Wereldoorlog. Zo zal de overheid de stichting van vakantiekolonies financieel steunen.
10 - De geallieerden sluiten vrede met Oostenrijk in het Verdrag van Saint-Germain. Tsjecho-Slowakije en Hongarije worden onafhankelijk, en Oostenrijk verliest ook gebied aan Joegoslavië, Italië en Polen. Oostenrijk wordt daarmee tot zijn huidige grenzen ingeperkt.
12 - Uit woede over het vredesverdrag met Oostenrijk trekt een groep Italiaanse nationalisten onder aanvoering van de dichter Gabriele D'Annunzio Fiume binnen. De Italiaanse regering weigert de stad te annexeren en sluit alle toegangswegen af. D'Annunzio verklaart zichzelf dictator van de stad.
12 - Het Spaanse passagiersschip Valbanera vergaat in een orkaan. De bijna 500 opvarenden komen allen om het leven.
18 - In Berlijn worden de UFA-studio's geopend met de première van de speelfilm Madame Dubarry van Ernst Lubitsch. De studio's zijn tot hun opheffing in 1945 de grootste van Europa.
21 - De Oriënt-Express tussen Parijs en Constantinopel hervat de dienst.
22 - Albert I vertrekt naar de Verenigde Staten, waar hij tot begin november zal rondreizen.

oktober

7 - De Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Koloniën wordt opgericht door luchtvaartpionier Albert Plesman.
7 - (Duitsland) - Bij paardenrennen worden bij de finish voor het eerst controlecamera's gebruikt.
10 - (Rusland) - Geconfronteerd met de successen van het Rode Leger in de burgeroorlog, gaan de westerse machten over tot een economische blokkade tegen Rusland.
10 - (Oostenrijk) - De opera Die Frau ohne Schatten van Richard Strauss gaat in première in Wenen.
18 - (Spanje) - In Madrid wordt de metro in bedrijf genomen.
19 - Willem Mengelberg begint aan een serie van 27 concerten, die de gehele muziekgeschiedenis bestrijken.
30 - (Verenigd Koninkrijk) - In Cambridge slaagt Ernest Rutherford erin om kunstmatig een atoomkern te splitsen.
'Witte' troepen bedreigen Moskou en Petrograd.

november

Begin november - Adolf Hitler sluit zich aan bij de Deutsche Arbeiter Partei (DAP) wat later de NSDAP, de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij zal worden.
6 - Eerste radio-uitzending in Nederland voor een algemeen publiek verzorgd door radiopionier à Steringa Idzerda met zijn zender PCGG.
9 - Felix de Kat, de eerste populaire tekenfilmfiguur, maakt zijn debuut.
14 - De bolsjevieken nemen de Witte hoofdstad Omsk in.
16 - (Duitsland) - Hans Bredow demonstreert in Berlijn een buizenzender voor spraak en muziek.
18 - (VS) - De Senaat wijst ratificatie van het verdrag van Versailles af en de Verenigde Staten treden niet toe tot de Volkenbond.
23 - (Italië) - De Fransman André Boillot wint met een Peugeot de Targa Florio op Sicilië.
27 - Het verdrag van Neuilly, het vredesverdrag tussen de geallieerden en Bulgarije, wordt gesloten.
28 - (Duitsland) - In Berlijn opent Max Reinhardt het door Hans Poelzig gebouwde Grosse Schauspielhaus met de Oresteia van Aeschylus.
28 - Nancy Astor wordt in het Britse Lagerhuis gekozen, en neemt daar als eerste vrouw in plaats. Ze is niet de eerste vrouw gekozen als zodanig, dat was Constance Markievicz een jaar eerder, doch net als haar partijgenoten van Sinn Féin weigerde zij de gewonnen zetel in te nemen.
30 - De Franse parlementsverkiezingen worden gewonnen door het rechtse Bloc National.
Bij verkiezingen in Italië winnen de socialisten.
Gezondheidsautoriteiten verklaren de Spaanse griep-pandemie voorbij.

december

3 - In Nederland treedt de Invaliditeitswet van Talma in werking.
11 - De geallieerden regelen de verdeling van Syrië en omliggende gebieden: Syrië wordt nominaal onafhankelijk met Faisal als staatshoofd, onder Frans mandaat. Libanon wordt een aparte staat. Palestina en Mosoel (het huidige Irakees-Koerdistan) worden Britse mandaatgebieden.
17 - De bolsjewieken heroveren Kiev op Anton Denikin.
Een nationaal congres in Albanië onder Italiaanse leiding vormt een voorlopige regering.
De tractor wordt op een demonstratie getoond en in Groningen worden de eerste echt gebruikt.

zonder datum

(VS) - De raketpionier Robert H. Goddard ontdekt "een methode voor het bereiken van extreem grote hoogten": het principe van de vloeibare-brandstofraket.
(Frankrijk) - Als eerste Europese autofabriek neemt Citroën de lopende band in gebruik.
Woodrow Wilson ontvangt de Nobelprijs voor de Vrede.
Jules Rimet wordt voorzitter van de FIFA.

Film

Zie Film in 1919 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Muziek

Prelude in cis mineur van Sergej Rachmaninov (Morceaux de Fantaisie, op. 3) door hemzelf uitgevoerd (opname uit 1919).

De Finse componist Jean Sibelius componeert de Academische Feestmars Promootiomarssi
Gabriel Fauré componeert de orkestsuite Masques et Bergamasques, Opus 112
Erik Satie componeert het pianowerk Nocturnes.