Een authentieke akte is een document dat door een openbaar ambtenaar, als regel een notaris, is opgesteld en gewaarmerkt.

Een verklaring of overeenkomst die zonder de aanwezigheid van een notaris is opgesteld heet een onderhandse akte. Het is overigens wel mogelijk om een onderhandse akte te laten registreren door een notaris.

België

Definitie

Het Belgisch Burgerlijk Wetboek (BW) definieert een authentieke akte als een geschrift dat in de wettelijke vorm is verleden voor een openbare of ministerieel ambtenaar die de bevoegdheid en hoedanigheid heeft om te instrumenteren (art. 8.1, 5° BW). De authentieke akte is een van de twee vormen van een ondertekend geschrift, naast de onderhandse akte (art. 8.1, 6° BW).

Drager

Een Belgische authentieke akte mag in principe op iedere mogelijke drager worden aangebracht, zolang ze maar opgemaakt en bewaard wordt volgens de voorwaarden die blijken uit de wet of een koninklijk besluit (art. 8.15, eerste lid BW).

Onregelmatige authentieke akte

Een akte die vanwege de onbevoegdheid of onbekwaamheid van de openbare of ministeriële ambtenaar of vanwege een gebrek in de vorm geen authentieke akte kan zijn, kan nog wel doorgaan als onderhandse akte als deze door de partij(en) is ondertekend (art. 8.16 BW).

Wettelijke bewijswaarde

Een authentieke akte levert bewijs op van wat de openbare of ministeriële ambtenaar persoonlijk heeft verricht of vastgesteld tot zolang er geen betichting van valsheid is. De partijen kunnen daarvan niet afwijken, omdat iedere overeenkomst die van dit principe afwijkt, nietig is (art. 8.17, eerste lid BW). Wordt de valsheid beticht, dan heeft de rechter de mogelijkheid om de uitvoering van de akte te schorsen (art. 8.17, tweede lid BW). Een authentieke akte levert een volledig bewijs op van de overeenkomst die erin is vervat. Dit geldt zowel tussen de partijen enerzijds als ten aanzien van hun erfgenamen en rechtverkrijgenden anderzijds (art. 8.17, derde lid BW).

Overige

Een onderhandse akte kan ten aanzien van derden vaste datum krijgen van de dag waarop de hoofdinhoud ervan is vastgesteld in een authentieke akte (art. 8.22, 2° BW). Art. 8.26 BW voorziet bovendien in regels omtrent het bewijs aan de hand van afschriften van de authentieke akten.

Eigenschappen van een authentieke akte

Een authentieke akte biedt, in vergelijking met een onderhandse akte, zekerheid

• dat het document echt is,
• dat niemand er achteraf iets aan veranderd heeft,
• dat de personen van wie de namen onder het document staan werkelijk degenen zijn geweest die het hebben ondertekend,
• dat het een vaste datum heeft, d.w.z. het is ondertekend op de genoemde datum en dat er dus niet geantedateerd is.

Het feit dat een akte in authentieke vorm is opgemaakt brengt met zich mee dat de ondertekenaars begrepen moeten hebben wat zij hebben ondertekend. De notaris is verplicht zich er zo goed mogelijk van te vergewissen dat de ondertekenaars wilsbekwaam zijn en de strekking van het document begrepen hebben. Zekerheid biedt dit echter niet omdat een schriftelijk stuk nu eenmaal interpretatieverschillen onverlet laat.

De wet vereist voor bepaalde verklaringen en overeenkomsten een authentieke akte; een onderhandse akte is voor dat soort verklaringen ongeldig.

Notariële akte

Het opstellen en rechtsgeldig verklaren van een authentieke akte door een notaris heet het verlijden van de notariële akte. Het bekrachtigen van een akte door een notaris heet ook wel het passeren van de notariële akte.

De notaris schrijft alle notariële akten in, in een repertorium. Leveringsakten van registergoederen mogen zowel door de vervreemder, de verkrijger alswel de notaris worden ingeschreven in het kadaster. (Art 3:89 lid 1 BW)

Vormen

Het notarisambt maakt onderscheid tussen minuut- en originali-akten. De minuutakte blijft onder berusting van de notaris en wordt in zijn protocol (archief met de gezamenlijke akten) opgenomen. De originali-akte (of brevetakte) wordt na het opmaken daarvan aan partijen uitgereikt.

De notaris moet het origineel bewaren van alle minuutakten die hij verlijdt. Dat origineel heet de minuut aangezien vroeger de oorspronkelijke notariële akte met kleine letters werd geschreven (Latijn: minuta scriptura).

Een door de notaris gewaarmerkte integrale kopie van de minuut heet het authentieke afschrift (Belg. uitgifte). Hoewel de bewijskracht van de akte feitelijk gelegen is in het minuut, heeft een door de notaris afgegeven authentiek afschrift een even grote bewijswaarde.

Naast het uitgeven van afschriften kan de notaris ook een grosse afgeven van de minuutakte. Een grosse is een uitvoerbaar afschrift dat in de plaats van de minuut wordt gebruikt om rechten en plichten te bewijzen. De grosse heeft hetzelfde hoofd en slot als de grossen van de vonnissen van de rechtbanken. Het levert een executoriale titel op voor de vorderings- of zekerheidsrechten die uit de notariële akte blijken. Die rechten kunnen met een grosse rechtstreeks worden afgedwongen zonder tussenkomst van de rechter. Afschriften en grossen worden door de notaris uitsluitend afgegeven aan belanghebbenden.

Bewijskracht

Authentieke akten gelden als dwingend bewijs van hetgeen de notaris verklaart ten aanzien van wat hij of zij heeft gedaan en gezien of gehoord. Let wel, de akte bewijst natuurlijk alleen dat een partij dit-of-dat verklaard heeft op een bepaalde dag. Het bewijst niet dat die partij toen ook de waarheid gesproken heeft.

Speciaal voor authentieke akten geldt, dat iemand de akte ook als bewijs kan gebruiken tegenover iemand die zelf niet bij de ondertekening van het stuk geweest is. Een onderhandse akte heeft gewoonlijk slechts bewijskracht voor de ondertekenaars zelf.

Voorbeelden

Bekende authentieke akten:

• hypotheekakte
• akte van levering (vroeger transportakte geheten) - betreft de levering van onroerende zaken
• huwelijkse voorwaarden
• oprichtingsakte - waarbij een rechtspersoon, zoals een naamloze vennootschap (N.V.), besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (B.V.), vereniging of stichting, in het leven wordt geroepen
• splitsingsakte - voor het splitsen van de eigendom van een gebouw in appartementsrechten
• testament
• verklaring van erfrecht
• akte van vereffening-verdeling