De Deelen (moeras)
natuurgebied in Nederland / Uit Wikipedia, de vrije encyclopedia
De Deelen is een uitgestrekt complex van laagveenmoerassen in het lage midden van de Nederlandse provincie Friesland, in de gemeenten Heerenveen en De Friese Meren.
De Deelen liggen in de vroegere benedenloop van de Boorne of Koningsdiep. Het lage midden van Friesland bestond tot halverwege de 20e eeuw voor een groot deel uit laagveenmoerassen, die zich naar het zuiden toe uitstrekten tot aan de (nog steeds erg uitgestrekte en tegenwoordig grotendeels vallend onder Nationaal Park Weerribben-Wieden) moerassen van Noordwest-Overijssel. Door vervening is in de 20e eeuw echter veel veen verdwenen, waardoor De Deelen er tegenwoordig vrij geïsoleerd bijliggen.
De Deelen bestaan uit rietlanden, trekgaten met relatief veel open water, struwelen en (al dan niet schrale) graslanden. De trekgaten (“petgaten” in het Fries) in de Deelen zijn betrekkelijk nieuw, omdat men hier pas rond 1920 met vervenen begon. Bovendien wordt – bij wijze van natuurontwikkeling- nog steeds veen gewonnen waarbij nieuwe petgaten ontstaan. Zodoende wordt dit laagveencomplex gekenmerkt door een naar verhouding groot oppervlak aan open water en de jongere stadia in de successiereeks van open water naar land.
Het gebied is grotendeels in bezit van het Staatsbosbeheer. Van dit gebied is 514 ha aangewezen als Vogelrichtlijngebied, zodat het deel uitmaakt van het door Europa beschermde natuurnetwerk Natura 2000. Onder de soorten waarvoor het gebied aangewezen zijn reigerachtigen als de roerdomp en de purperreiger broedvogels, terwijl de grote zilverreiger een geregelde gast is. In het riet broeden onder meer snor, rietzanger, grote karekiet en zwarte stern. Het gebied is mede aangewezen voor sommige van de vele soorten eendvogels die in het najaar massaal op de grote wateroppervlakten afkomen zoals het nonnetje, de smient en de slobeend. In de winter komen vele ganzen op bezoek zoals grauwe gans, kolgans en brandgans. Van de roofvogels valt bruine kiekendief het meest op.
In de schraallanden komen soorten voor als klokjesgentiaan en Spaanse ruiter. Het Staatsbosbeheer bezit in de omgeving bovendien nog veel grasland.
In de Deelen zijn zowel vaarroutes als rondwandelingen uitgezet. Een belangrijke toegang ligt bij Tjalleberd.
- Zicht op De Deelen vanuit de vogelkijkhut (2013). Links de Alddeel, de sloot die tijdens de vervening diende ter ontsluiting van het gebied.
- Factsheet Natura2000 In PDF
- boek De Deelen, samenstelling Thom Mercuur, met bijdragen van diverse auteurs, o.a. Rink van der Velde, Sake P. Roodbergen, Hans en Marita de Jong; Uitgeverij De Drijvende Dobber, 2000
Aamsveen (gebiedsnummer 55) · Abdij Lilbosch & voormalig Klooster Mariahoop (151) · Abtskolk & De Putten (162) · Achter de Voort, Agelerbroek & Voltherbroek (47) · Arkemheen (56) · Bakkeveense Duinen (17) · Bargerveen (33) · Bekendelle (63) · Bemelerberg & Schiepersberg (156) · Bergvennen & Brecklenkampse Veld (46) · Biesbosch (112) · Binnenveld (voorheen Bennekomse Meent) (65) · Boddenbroek (52) · Het Bossche Broek (132) · Boetelerveld (41) · Boezems Kinderdijk (106) · Borkeld (44) · Boschhuizerbergen (144) · Botshol (83) · Brabantse Wal (128) · Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein (104) · Bruine Bank (168) · Brunssummerheide (155) · Bunder- en Elslooërbos (153) · Buurserzand & Haaksbergerveen (53) · Canisvlietse Kreek (125) · Coepelduynen (96) · De Bruuk (69) · Deelen (14) · De Alde Feanen (13) · De Wilck (102) · Deurnsche Peel & Mariapeel (139) · Dinkelland (49) · Doggersbank (164) · Donkse Laagten (107) · Drents-Friese Wold & Leggelderveld (27) · Drentsche Aa-gebied (25) · Drouwenerzand (26) · Duinen Ameland (5) · Duinen Den Helder-Callantsoog (84) · Duinen en Lage Land Texel (2) · Duinen Goeree & Kwade Hoek (101) · Duinen Schiermonnikoog (6) · Duinen Terschelling (4) · Duinen Vlieland (3) · Dwingelderveld (30) · Eemmeer & Gooimeer Zuidoever (77) · Eilandspolder (89) · Elperstroomgebied (28) · Engbertsdijksvenen (40) · Fochteloërveen (23) · Friese Front (166) · Gelderse Poort (67) · Geleenbeekdal (154) · Geuldal (157) · Grensmaas (152) · Grevelingen (115) · Groot Zandbrink (80) · Groote Gat (124) · Groote Peel (140) · Groote Wielen (9) · Haringvliet (109) · Holtingerveld (29) · Hollands Diep (111) · IJsselmeer (72) · Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld & Twiske (92) · Kampina & Oisterwijkse Vennen (133) · Kempenland-West (135) · Kennemerland-Zuid (88) · Ketelmeer & Vossemeer (75) · Klaverbank (165) · Kolland en Overlangbroek (81) · Kop van Schouwen (116) · Korenburgerveen (61) · Krammer-Volkerak (114) · Kunderberg (158) · Landgoederen Brummen (58) · Landgoederen Oldenzaal (50) · Langstraat (130) · Lauwersmeer (8) · Leekstermeergebied (19) · Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux (136) · Lemselermaten (48) · Lepelaarplassen (79) · Leudal (147) · Liefstinghsbroek (21) · Lingegebied en Diefdijk Zuid (70) · Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem (71) · Lonnekermeer (51) · Leemkuilen (131) · Loonse en Drunense Duinen (131) · Maasduinen (145) · Maas bij Eijsden (167) · Manteling van Walcheren (117) · Mantingerbos (31) · Mantingerzand (32) · Markermeer & IJmeer (73) · Markiezaat (127) · Meijendel & Berkheide (97) · Moerputten (132) · Meinweg (149) · Naardermeer (94) · Nieuwkoopse Plassen & De Haeck (103) · Noorbeemden & Hoogbos (161) · Noordhollands Duinreservaat (87) · Noordzeekustzone (7) · Norgerholt (22) · Oeffelter Meent (141) · Olde Maten & Veerslootslanden (37) · Oostelijke Vechtplassen (95) · Oosterschelde (118) · Oostvaardersplassen (78) · Oude Maas (108) · Oudegaasterbrekken, Fluessen en omgeving (10) · Oudeland van Strijen (110) · Polder Westzaan (91) · Polder Zeevang (93) · Regte Heide & Riels Laag (134) · Roerdal (150) · Rottige Meenthe & Brandemeer (18) · Sallandse Heuvelrug (42) · Sarsven en De Banen (146) · Savelsbos (160) · Schoorlse Duinen (86) · Sint-Jansberg (142) · Sint Pietersberg & Jekerdal (159) · Sneekermeergebied (12) · Solleveld & Kapittelduinen (99) · Springendal & Dal van de Mosbeek (45) · Stelkampsveld (60) · Strabrechtse Heide & Beuven (137) · Swalmdal (148) · Teeselinkven (59) · Uiterwaarden IJssel (38) · Uiterwaarden Lek (82) · Uiterwaarden Neder-Rijn (66) · Uiterwaarden Waal (68) · Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht (36) · Ulvenhoutse Bos (129) · Van Oordt's Mersken (15) · Vecht- en Beneden-Reggegebied (39) · Veerse Meer (119) · Veluwe (57) · Veluwerandmeren (76) · Vlakte van de Raan 163) · Vlijmens Ven (132) · Vogelkreek (126) · Voordelta (113) · Voornes Duin (100) · Waddenzee (1) · Weerribben (34) · Weerter- en Budelerbergen & Ringselven (138) · Westduinpark & Wapendal (98) · Westerschelde & Saeftinghe (122) · Wieden (35) · Wierdense Veld (43) · Wijnjeterper Schar (16) · Willinks Weust (62) · Witte en Zwarte Brekken (11) · Witte Veen (54) · Witterveld (24) · Wooldse Veen (64) · Wormer- en Jisperveld & Kalverpolder (90) · Yerseke en Kapelse Moer (121) · Zeldersche Driessen (143) · Zoommeer (120) · Zouweboezem (105) · Zuidlaardermeergebied (20) · Zwanenwater & Pettemerduinen (85) · Zwarte Meer (74) · Zwin & Kievittepolder (123)
Landschappen: | Waddengebied · Zuidoosthoek · Terpengebied van Oostergo · Westergo · Lage Midden · Veenpolders · Gaasterland · Noordelijke Wouden · Bedijkingslandschap (De Marne, Het Bildt, Nieuwlanden, Lauwerszee) |
Nationaal park: | Schiermonnikoog · De Alde Feanen · Lauwersmeer · Drents-Friese Wold |
Nationaal landschap: | Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden · Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân |
Natura 2000: | Waddenzee · Lauwersmeer · Groote Wielen · Oudegaasterbrekken, Fluessen en omgeving · Witte- en Zwarte Brekken en Oudhof · Sneekermeergebied · De Alde Feanen · De Deelen · Wijnjeterper Schar · Bakkeveense Duinen · Fochteloërveen · Drents-Friese Wold |
Organisaties: | It Fryske Gea · Landschapsbeheer Friesland · Staatsbosbeheer (regio Noord districten: de Friese Wadden, Stellingwouden-Veenpolders, de Elfsteden) · Vereniging Natuurmonumenten · IVN Fryslân · Friese Milieufederatie |