Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Hersenontsteking
Encefalitis
Synoniemen
Latijn	encephalitis[1][2] cerebritis[3]
Coderingen
ICD-10	A83-A86, B94.1, G05
ICD-9	323
DiseasesDB	22543
MedlinePlus	001415
eMedicine	emerg/163
MeSH	D004660
Portaal    Geneeskunde

Hersenontsteking^[2] of encefalitis^[2] is een ontsteking van het hersenweefsel. De oorzaak van hersenontsteking kan een virus zijn of een reactie van het immuunsysteem op een inenting of infectieziekte. Tekenencefalitis (TBE) is een ziekte die kan ontstaan na een tekenbeet en wordt veroorzaakt door een flavivirus. In sommige gevallen is het een complicatie van waterpokken, de bof, rodehond of mazelen. In zeldzame gevallen kan het een gevolg zijn van syfilis.

Encefalitis verschilt van meningitis (hersenvliesontsteking). Meningitis is een ontsteking van de beschermende lagen van de hersenen. Vaak hebben mensen zowel meningitis als encefalitis; dit wordt meningoencephalitis genoemd.

Symptomen als misselijkheid, braken, beven, nekstijfheid, koorts, zware hoofdpijn, maar ook verlamming en epileptische aanvallen komen voor. Om een goede diagnose te stellen zal er bloedonderzoek en een ruggenprik gedaan moeten worden. Vaak zal er ook een MRI- of CT-scan gedaan worden. Onbehandeld kan encefalitis binnen enkele uren leiden tot de dood.

Zenuwcellen kunnen worden beschadigd of vernietigd door de infectie, de immuunreactie en door de druk als gevolg van de ontsteking. Schade opgelopen door encefalitis wordt niet-aangeboren hersenletsel (NAH) genoemd. Alhoewel het zeer waarschijnlijk is dat encefalitis schade aanricht, is dit meestal op kleine schaal en resulteert dit in zeer geringe stoornissen. De meeste mensen herstellen volledig, in andere gevallen is de schade uitgebreider en leidt dit tot aanzienlijke beperkingen.

Er is een brede variatie in hoe encefalitis van invloed is op de persoon op de lange termijn. Vermoeidheid, terugkerende hoofdpijn, problemen met het geheugen, concentratie en balans worden vaak gerapporteerd, alsmede stemmingswisselingen, agressie en lompheid. In een aantal gevallen kan ook epilepsie optreden. Fysieke problemen kunnen zwakte en verlies van de controle van lichaamsfuncties en beweging omvatten. Spraak- en taalproblemen zijn gemeenschappelijke kenmerken en de snelheid van reactie en denken kan worden verminderd. (Zie ook postencefalitisch syndroom)

Een speciale variant van encefalitis is de licht besmettelijke slaapziekte encephalitis lethargica die de patiënten in een eeuwig subcoma dwingt, met sterke trekjes van de ziekte van Parkinson. De laatste epidemie woedde in de jaren dertig. Sommige patiënten die er als kind door getroffen werden vertoeven nu als bejaarde nog steeds in een subcoma. Eind jaren zestig experimenteerde de New Yorkse neuroloog Oliver Sacks op deze voorheen uitzichtloze comapatiënten met een medicijnkuur van L-DOPA, met verbazende maar soms desastreuze gevolgen. Dit werd verfilmd in Awakenings, met Robert De Niro en Robin Williams in de hoofdrollen.

Eerste Nederlandse patiënt met teken-encefalitis (TBE)

In de zomer van 2016 is op de Utrechtse Heuvelrug door het RIVM voor het eerst een geval van een Nederlandse besmetting met TBE (ook FSME) vastgesteld.^[4]