Hersenstam
Truncus cerebri
Hersenstam (in roze)
Synoniemen
Latijn	Truncus encephali
Portaal    Biologie

De hersenstam of truncus cerebri verbindt het prosencephalon (de grote hersenen en de tussenhersenen) met de kleine hersenen en het ruggenmerg.

De hersenstam bestuurt belangrijke levensfuncties als temperatuur, hartslag, ademhaling en bloeddruk. Hij bestaat uit het verlengde merg (medulla oblongata), de pons (of brug) en de middenhersenen (mesencephalon). Over de hele lengte van de hersenstam bevindt zich de formatio reticularis, een netwerk van cellen dat het reflexmatige handelen aanstuurt. Tien van de twaalf paar hersenzenuwen vinden hun oorsprong in de hersenstam en ontvangen de signalen van de waarnemingsorganen en sturen het lichaam aan. Zij hebben hier dan ook kernen (nuclei). De hersenstam bevat ook de vierde ventrikel, gevuld met hersen-ruggenmergvloeistof (liquor cerebrospinalis).

De hersenstam bevindt zich onderaan in de schedel. Hij ligt in het verlengde van het ruggenmerg en begint vanaf het foramen magnum, het 'grote gat' dat onder in de schedel zit. Vandaar ook de naam van het onderste deel van de hersenstam: het verlengde merg. Achter de hersenstam (dorsaal) ligt het cerebellum (de kleine hersenen).

De hersenstam is het oudste hersendeel. Hij bestaat uit korte, ongemyeliniseerde zenuwcellen. Dit deel van de hersenen is ontstaan tijdens de evolutie van ongewervelden (via de vissen) naar reptielen en is verantwoordelijk voor zeer belangrijke basisfuncties om te overleven:

• regulatie slaap-waakcyclus
• reflexmatige en willekeurige oogbewegingen
• pupilgrootte
• het voelen van beweging en zwaartekracht
• huilen
• plassen
• kauwen en slikken
• proeven
• vorming van speeksel
• overgeven
• regulatie van de spijsvertering
• ademhalen
• bloedsomloop
• basale vormen van gehoor
• regulatie van lichaamstemperatuur

Verder bevat de hersenstam een groot aantal vezels, bijvoorbeeld de vezels die van het ruggenmerg naar de thalamus lopen. In het verlengde merg kruisen een aantal van die vezels (van de linkerkant naar de rechter, of omgekeerd), zodat ze in de contralaterale hemisfeer terechtkomen.

Wanneer iemands hersenstam niet meer functioneert, heet deze toestand hersendood. Bij andere toestanden met bewustzijnsverlies zoals coma functioneert de hersenstam nog wel.