Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

H5N1-variëteit

H5N1 is een variant van het vogelpestvirus die gevaarlijk is voor mensen. "H5" verwijst naar het type hemagglutinine in de eiwitmantel en "N1" naar het type neuraminidase. Het betreft in beide gevallen antigenen die een rol spelen bij respectievelijk binding aan de celmembraan en het loskomen van nieuw geproduceerde virussen uit een geïnfecteerde cel.

Het virus

H5N1 is een Influenza A- of "aviaire influenzavirus" dat een virale infectie (griep) veroorzaakt bij gevogelte. Mensen bij wie het virus is aangetroffen, zijn voornamelijk besmet door intensief fysiek contact met besmet pluimvee. Bekend is dat enkele katachtigen geïnfecteerd zijn geraakt met H5N1.

Trekvogels en pluimvee

H5N1 is endemisch in vogels in Zuid-Azië en dreigt endemisch te worden bij alle vogels. Dit komt doordat besmette trekvogels het virus wereldwijd verspreiden. Bekend is dat pluimvee vatbaar is voor het virus en dat het besmet kan worden door onder meer de uitwerpselen van besmette trekvogels.

Op 20 februari 2007 werd bekendgemaakt^[1] dat in een dierentuin in Islamabad (Pakistan) ten minste 4 pauwen en een gans dood gingen aan de H5N1-besmetting.

Mortaliteit

De mortaliteit bij mensen door het virus is niet goed bekend, omdat milder verlopende infecties niet altijd geregistreerd worden. Over het algemeen wordt aangenomen dat griepvirussen die afkomstig zijn van vogels en een pandemie hebben veroorzaakt, in 2,5-5% van de ziektegevallen dodelijk zijn geweest. De uitkomst van een groot epidemiologisch onderzoek in Vietnam in 2006 suggereert, dat een H5N1-infectie bij mensen veelal als een gewone griep verloopt.^[2]

Transmissie en besmetting

Besmette vogels dragen het virus over op elkaar door hun speeksel, lichaamsvocht of feces. Andere vogels pikken het virus op door direct contact met deze afscheidingen of door contact met hiermee bedekte oppervlakken. Omdat trekvogels ook besmette dragers van het virus zijn, kan het virus gemakkelijk over de hele wereld verspreid worden.

Daar het H5N1-virus een griepvirus is, heeft het symptomen die overeenkomen met de gewone griep, zoals koorts, hoesten, pijnlijke keel en pijnlijke spieren. In zwaardere gevallen kan het leiden tot longontsteking, cytokinestorm of respiratoir falen.

Technische Informatie

H5N1 is een type van het aviaire influenzavirus (vogelgriepvirus) dat door antigene drift is gemuteerd in een flink aantal hoogpathogene varianten, die allemaal behoren tot het genotype Z van het H5N1-virus. Genotype Z is in 2002 ontstaan door antigene shift van eerdere hoogpathogene genotypen van H5N1, die in 1996 opdoken bij vogels in China en in 1997 in Hongkong bij mensen.

Deze infectie bij mensen viel samen met een epizoötie (een epidemie onder dieren) van H5N1-influenza bij pluimvee in Hongkong. Een mogelijke panzoötie (pandemie onder dieren) werd afgeweerd door de hele pluimveestapel in de regio te vernietigen. De naam H5N1 refereert aan de subtypen van oppervlakte-eiwitten bij het virus: hemagglutinine type 5 en neuraminidase type 1.

Genotype Z van het aviaire influenzavirus H5N1 is het nu dominante genotype van het virus. Genotype Z is endemisch in Zuidoost-Azië en vormt op de lange termijn een pandemische bedreiging.

H5N1 heeft, net als andere aviaire influenzavirussen, strengen die "hoogpathogeen" (HP) en "laagpathogeen" (LP) zijn. LPAI-virussen zijn vaak minder virulent, maar deze virussen kunnen dienen als voorouder van HPAI-virussen. De huidige streng H5N1 van het genotype Z is een HPAI-streng. Bij de classificatie van een virus wordt uitgegaan van de pathogeniciteit bij pluimvee, niet bij mensen. Normaal gesproken is een HPAI-virus niet hoogpathogeen bij mensen of andere vogels dan pluimvee.

Terminologie

Aviaire influenza is geen ondersoort van de Orthomyxoviridae. De term "aviaire influenza" duidt een ziekte aan en geen virus. De virusfamilie Orthomyxoviridae bestaat uit 5 ondersoorten: Influenzavirus A, Influenzavirus B, Influenzavirus C, Isavirus en Thogotovirus. Influenzavirus A is niet hetzelfde als "aviaire influenza": het eerste is een virus, het laatste een ziekte.

De soort genaamd aviaire influenzavirus heeft een subtype genaamd H5N1, dat een streng heeft dat hoogpathogeen H5N1 genoemd wordt en een genotype of streng Z bevat, die in twee genetische clades onderverdeeld kan worden. Van de H5N1 Genotype Z-virussen kan alleen clade 1 mensen infecteren.

Het virus en de omgeving

Het virus kan onbepaalde tijd overleven in een omgeving van enkele tientallen graden onder nul. Het kan echter niet tegen hitte.

Overlevingstijden:

• meer dan 30 dagen bij 0 °C of lager (vorst);
• 6 dagen bij 37 °C - lichaamstemperatuur van de mens, hoge koorts kan het virus vernietigen;
• 3 uur bij 56 °C;
• 30 minuten bij 60 °C of hoger.

De ontsmetting van apparatuur, oppervlakken en dergelijke met warmte moet dus ruim 30 minuten met temperaturen van boven de 60 °C geschieden.

Er zijn ook diverse oxiderende en desinfecterende middelen bekend die het virus inactief kunnen maken alsmede een zure omgeving.

H5N1-chronologie

Zie H5N1-chronologie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Verspreiding

■ Landen met (wilde) vogels die aan H5N1 zijn bezweken.

■ Landen met mensen en gevogelte die aan H5N1 zijn bezweken.

Het virus is al waargenomen in meer dan 20 Europese landen: Engeland, Polen, Rusland, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Slowakije, Bosnië, Kroatië, Hongarije, Oostenrijk, Slovenië, Italië, Roemenië, Turkije, Oekraïne, Cyprus, Bulgarije, Zwitserland, Denemarken, Tsjechië, Zweden, en Schotland

Pas in 1996 is het virus voor het eerst waargenomen in China in vogels. Het virus leidde tot grote paniek in Hongkong in 1997. Nadat enkele mensen besmet waren geraakt met het virus werden duizenden vogels en pluimvee vernietigd teneinde een panzootie (pandemie onder verschillende diersoorten in een groot gebied) te voorkomen. Daarnaast was het zaak om te voorkomen dat het virus definitief naar de mens zou overspringen.

Algemeen wordt aangenomen dat het H5N1-virus door "antigene drift" zich in 2002 gemuteerd heeft tot het type dat medio 2004 menselijke slachtoffers begint te maken. Het virus staat nu bekend als Genotype Z van het H5N1-virus.

Genotype Z is hoogpathogeen en is ontstaan uit andere hoogpathogene genotypen van het virus. Genotype Z is de nu dominante variant van het H5N1-virus en endemisch in gevogelte in Zuid-Azië.

In 2005 was er een massale uitbraak van het H5N1-virus onder trekvogels aan het Qinghai-meer in Zuid-China. De Chinese overheid gaf weinig medewerking aan het onderzoek. In oktober 2005 werd het H5N1-virus ontdekt bij vogels in Turkije, Roemenië, Zweden, Chios (Griekenland), Verenigd Koninkrijk (dit betrof een geïmporteerde papegaai en geen pluimvee) en Kroatië en in december op het Oekraïense schiereiland Krim.

In de eerste maanden van 2006 heeft het virus verschillende landen in Europa en Afrika bereikt. Verschillende landen melden infecties bij vogels, katachtigen en ook mensen. De snelle verspreiding wordt toegeschreven aan het trekseizoen van trekvogels. In februari 2007 dook voor het eerst in het Verenigd Koninkrijk een geval van deze variant van de vogelgriep op bij pluimvee. Het bleek te gaan om een besmetting op een kalkoenhouderij in het Oost-Engelse Suffolk.

Eind december 2007 maakte het Egyptische ministerie van Gezondheid bekend dat er vier mensen binnen een week aan de H5N1-variant zijn overleden.^[3]

Op 27 september 2022 heeft het Spaans Nationaal Centrum voor Microbiologie een geval van de H5N1-variant bevestigd bij een asymptomatische man die eerder negatief had getest. Het betrof een werknemer van een pluimveebedrijf in Guadalajara, zo’n 60 kilometer ten noordoosten van Madrid, waar op 17 september gevallen van de ziekte bij het pluimvee werden vastgesteld. Hij werd thuis in isolatie gezet tot hij op 28 september negatief testte.^[4]

Van mens op mens

In Jakarta is in juni 2006 een mutatie aangetroffen^[5] die van mens op mens overdraagbaar is. Het betrof echter een geïsoleerd geval dat onder controle is.