Parhelium
atmosferisch lichteffect / Uit Wikipedia, de vrije encyclopedia
Bijzonnen (in het Engels parhelia (enkelvoud parhelion) of sun dogs) of parhelium zijn een natuurlijk optisch fenomeen in de aardatmosfeer in de vorm van twee heldere lichtvlekken links en rechts van de zon. Vaak is er maar één te zien. Bijzonnen behoren tot de categorie haloverschijnselen, die kunnen worden waargenomen wanneer de zon door ijskristallen schijnt, veelal in de vorm van cirrus- of cirrostratuswolken. Bijzonnen zijn frequent bij lage temperaturen, maar kunnen overal ter wereld en in alle weertypen optreden. Ze zijn het meest opvallend bij een lage zonnestand en gaan vaak samen met andere halo's zoals (delen van) de 22° halo, parhelische kring en circumzenitale boog.
Bijzonnen ontstaan doordat het zonlicht wordt gereflecteerd en gebroken door zeshoekige plaatvormige ijskristallen in de atmosfeer, waardoor het wordt gesplitst in de kleuren van het spectrum, op een vergelijkbare manier als bij een regenboog. Als gevolg van de horizontale oriëntatie van de kristallen worden de lichtstralen het sterkst naar links en rechts verspreid, resulterend in twee lichtplekken aan beide zijden van de zon en op dezelfde hoogte boven de horizon. In tegenstelling tot een regenboog hebben bijzonnen het uiterlijk van enigszins driehoekige vlekken (soms met een horizontale, van de zon af gerichte 'staart' - deel van de parhelische kring) of bijna-verticale staven, en zijn ze doorgaans subtieler van kleur. Het rode gedeelte van het spectrum is bij bijzonnen altijd naar de zon toe gericht.
Halo's (waaronder parhelia) werden gezien tijdens de Slag van Mortimer's Cross in Engeland (1461). Honderd jaar later maakte Hans Glaser een houtsnede genaamd Erscheinung am Himmel bei Nürnberg am 14. April 1561, van een verschijnsel dat een parhelium zou zijn in Neurenberg. Ook in het reisverslag van Gerrit de Veer over de overwintering op Nova Zembla 1596-1597 met Willem Barentsz wordt melding gemaakt van dit verschijnsel. De Veer schrijft er over op 4 juni 1596.[1]
Analoog aan de parhelia zijn de paraselenae of bijmanen, veroorzaakt door het licht van de maan. Deze zijn echter zeldzamer dan bijzonnen, doordat de maan veel minder fel is dan de zon, met als gevolg dat eventuele bijmanen vaak te zwak zijn om door het menselijk oog te worden waargenomen. Doorgaans zijn ze alleen rond volle maan goed zichtbaar.