Ścinawka Średnia
wieś w województwie dolnośląskim / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Ścinawka Średnia?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Ścinawka Średnia (niem. Mittelsteine[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Radków[5][6].
wieś | |||
Kościół św. Marii Magdaleny w Ścinawce Średniej | |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | |||
Gmina | |||
Liczba ludności (III 2011) |
2198[1] | ||
Strefa numeracyjna |
74 | ||
Kod pocztowy |
57-410[2] | ||
Tablice rejestracyjne |
DKL | ||
SIMC |
0855109 | ||
50°30′55″N 16°30′00″E[3] | |||
|
W latach 1973–1976 wieś była siedzibą gminy Ścinawka Średnia. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0992214 | Bieganówek | przysiółek |
0992220 | Księżno | osada |
Ścinawka Średnia powstała w XIII wieku przy popularnym szlaku handlowym[7]. W XVIII wieku własność ziemska uległa rozdrobnieniu i poszczególne fragmenty miejscowości znajdowały się w różnych rękach, między innymi część wsi należała do jezuitów z Kłodzka[7]. W drugiej połowie XIX wieku kiedy w roku 1879 to zbudowano linię kolejową z Kłodzka do Nowej Rudy, wieś się rozwinęła[7]. W roku 1902 kiedy przez miejscowość przeprowadzono linię Kolei Sowiogórskiej powstało tu kilka zakładów przemysłowych, między innymi elektrownia, przędzalnia bawełny i wytwórnia skrzynek[7]. W czasie II wojny światowej w Ścinawce Średniej znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen[8].
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) mieszkało tu 2198 osób[1]. Jest największą miejscowością gminy Radków.
W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne – Państwowe Przedsiębiorstwo Hodowlane Ścinawka[9]. W roku 1993 po przekształceniu funkcjonuje jako Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa Ścinawka Średnia[10].
W Ścinawce Średniej krzyżują się drogi wojewódzkie nr 386 oraz 387[11].
Stacja kolejowa Ścinawka Średnia stanowi węzeł dla czterech linii kolejowych[12].
Kolej żelazna dotarła do Ścinawki 15 października 1879 r., wraz z otwarciem przedostatniego Śląskiej Kolei Górskiej, której część stanowi dzisiejsza linia kolejowa Kłodzko - Wałbrzych[13]. Trasa jest czynna w ruchu towarowym i pasażerskim: przewozy prowadzą Koleje Dolnośląskie[14].
W latach 1900–1902 główną, państwową linię przecięła prywatna, lokalna kolej dojazdowa, zwana Koleją Sowiogórską (na odcinku Dzierżoniów – Dzikowiec) i Koleją Stołowogórską (na odcinku Dzikowiec – Radków)[15][16]. Linia została częściowo rozebrana jeszcze przez II wojną światową – pozostawiono bocznicę do stacji Nowa Ruda Słupiec[17]. Istniejące od 1903 r. połączenie kolejowe Radkowa ze Ścinawką Średnią zostało w 1987 r. zawieszone[18]. We wrześniu 1999 r. tory w kierunku Radkowa rozebrano[19].
W 2010 r. odbudowano inną, uprzednio rozebraną w latach 90. XX wieku linię towarową ze Ścinawki Średniej do Tłumaczowa[20]. Bocznicę odbudowano śladem dawnej transgranicznej linii kolejowej do Otovic, którą doprowadzono do Ścinawki w 1889 r.[21]
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty[22]:
- kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny z XIV w., przebudowany w 1738 roku,
- kościół filialny pw. Bożego Ciała z 1517 roku, przebudowany w XVIII wieku,
- zespół pałacowy[23] prepozytury oo. jezuitów (ul. Wojska Polskiego 13-15-17) z końca XVII wieku, przebudowywany w 1788 i 1925 roku,
- pałac
- cztery domy mieszkalne
- spichrz, obecnie kaplica
- pawilon ujęcia wody
- park
- park „Bieganówek”, powstały po 1920 roku,
- wieża mieszkalna - Zamek Kapitanowo, z pierwszej połowy XVI wieku i XVII wieku, wkomponowana w bryłę gotycko-renesansowego dworu obronnego.
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
- Kościół rzymskokatolicki, parafia św. Marii Magdaleny
- Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, parafia w Ścinawce Średniej
- Alois Bartsch (1902–1982), niemiecki nauczyciel, pisarz, dokumentalista ziemi kłodzkiej,
- Adam Bałabuch (ur. 1961), polski duchowny katolicki, biskup świdnicki,
- Dorota Idzi (ur. 1966), polska pięcioboistka, medalistka mistrzostw świata, Europy oraz Polski.
- czerwony – Główny Szlak Sudecki: Przełęcz Srebrna – Słupiec – Kościelec – Ścinawka Średnia – Wambierzyce – Skalne Grzyby – Karłów
- Na stacji kolejowej kręcone były sceny do filmu Jana Jakuba Kolskiego Afonia i pszczoły[24].
- W kościele parafialnym kręcone były sceny do teledysku utworu „Fire & Forgive” (ang. ogień i wybaczenie) niemieckiego zespołu Powerwolf[25].
- Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1262 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 136840
- Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, s. 452 do 454. ISBN 978-83-89188-95-3.
- AbrahamA. Kajzer AbrahamA., Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7.brak strony (książka)
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie celów, zasad i trybu udzielania oraz wysokości stawek dotacji dla rolnictwa w 1990... [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 30 marca 1993 r. w sprawie wysokości stawek dotacji dla rolnictwa oraz zasad i trybu ich udzielania w 1993 r. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
- Geoportal: gmina Radków, dostęp: 2014-10-24
- Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011, s. G4. ISBN 978-83-931006-4-4. (pol.).
- Przemysław Dominas: Kolej Kłodzko – Wałbrzych. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 23. ISBN 978-83-61253-92-1.
- Koleje Dolnośląskie liniowe rozkłady jazdy, dostęp: 2014-10-15
- Leszek Kumor: Koleją zębatą w Sudetach Środkowych. [w:] Na Szlaku 11(65)/1994 [on-line]. bazakolejowa.pl/~halski. [dostęp 2014-10-15]. (pol.).
- Leszek Kumor, Andrzej Ubysz: Koleją zębatą w Sudetach Środkowych. [w:] Na Szlaku 11(89)/1996 [on-line]. bazakolejowa.pl/~halski. [dostęp 2014-10-15]. (pol.).
- Pod semaforkiem: Nowa Ruda Słupiec, dostęp: 2014-10-15
- Rafał Wiernicki: Kolej Stołowogórska. [w:] Turysta Dolnośląski 2/2004, str.10 [on-line]. bazakolejowa.pl/~halski. [dostęp 2014-10-14]. (pol.).
- Maciej Maciejewski: Nowy kamieniołom, 28 lipca 2010 r., tvp.pl, dostęp: 2014-10-13
- Wojciech Michalski: Linia Ścinawka Średnia – Otovice – Broumov. [w:] Turysta Dolnośląski 11/2004 [on-line]. bazakolejowa.pl/~halski. [dostęp 2014-08-05]. (pol.).
- Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 82. [dostęp 2012-08-02].
- zwany Pekinem
- Kotlinę Kłodzką promują Afonia, miód i pszczoły. www.gazetawroclawska.pl. [dostęp 2015-09-20].
- WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.brak strony (książka)