Banat (kraina)
kraina w południowo-wschodniej Europie / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Banat (kraina)?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Banat (rum., serb. Banat, czes., słow. Banát, węg. Bánság lub Bánát) – kraina historyczna w południowo-wschodniej Europie, położona w południowej części Wielkiej Niziny Węgierskiej, między Dunajem, Cisą i jej dopływem Maruszą oraz Karpatami Południowymi[2]. Kraina ta leży obecnie na terenie 3 państw:
| |||
Państwa | |||
---|---|---|---|
Stolica | |||
Położenie na mapie | |||
| |||
|
Zachodnią część Banatu zajmują urodzajne tereny rolnicze, a część wschodnią Góry Banackie ze złożami węgla brunatnego, rud żelaza oraz rud miedzi.
W starożytności Banat wchodził w skład Dacji[potrzebny przypis]. Początkowo pod panowaniem węgierskim (od XII wieku prowincja[2]), w latach 1552–1718 był pod panowaniem tureckim. Od roku 1718 wchodził w skład Austrii (pod panowaniem Habsburgów), która popierała kolonizację niemiecką na tym terenie (tzw. Donauschwaben, Szwabi banaccy). W 1867 Banat znalazł się na terytorium utworzonych Austro-Węgier[3]. Banat był obszarem wielonarodowym, zasiedlonym głównie przez Rumunów, Serbów, Niemców i Węgrów. Formalnie wchodził w skład Węgier[1].
Po rozpadzie Austro-Węgier, 31 października 1918 w Timișoarze proklamowano powstanie Republiki Banackiej, na czele której stanął Otto Roth. Jednak już 15 listopada do republiki wkroczyły wojska serbskie. W 1919 Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (przyszła Jugosławia) i Rumunia podzieliły Banat między siebie[potrzebny przypis].
4 czerwca 1920 w Trianon Banat podzielono ostatecznie między Rumunię, Królestwo SHS oraz Węgry, przy których pozostał tylko niewielki skrawek terytorium (okręg Szegedu). Po II wojnie światowej postanowienia te zostały utrzymane w mocy, jednak wysiedlono z Banatu większość Niemców[1]. W dawnej części jugosłowiańskiej (dziś w granicach Serbii) żyje spora mniejszość węgierska, podobnie jak w Banacie rumuńskim.
Największe miasta w Banacie według danych rumuńskich[4] i serbskich[5]:
- W Banacie leży fragment miasta, większa część, włącznie z historycznym centrum, leży poza Banatem.
- Jan Palmowski, Słownik najnowszej historii świata 1900-2007, wydanie polskie 2008, tom I, s. 69
- Czesław Witkowski Słownik pojęć historycznych, wyd. 2008, s. 29
- Historia świata. Encyklopedia PWN t. 1, wyd. 2008, s. 284
- Opis i zdjęcia rumuńskiego Banatu. tpr.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- Banat, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 98.
- Banat, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 78.