Budżet państwa
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Budżet państwa – podstawowy plan finansowy obejmujący dochody i wydatki państwa (władzy rządowej), uchwalany na okres roku budżetowego (w większości krajów rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, ale np. w Wielkiej Brytanii zaczyna się w kwietniu, w Stanach Zjednoczonych w październiku).
Jako dochody budżetu państwa uwzględnia się m.in.: wpływy z podatków pośrednich i bezpośrednich, dochody niepodatkowe (np. cła), dochody jednostek budżetowych oraz dochody zagraniczne. Mianem wydatków określa się m.in. koszty dotacji, obsługi długu publicznego, obsługi sfery budżetowej, rozliczeń z bankami, subwencji dla gmin oraz rezerw ogólnych.
Termin „budżet” pochodzi z łacińskiego bulga, oznaczającego skórzany mieszek przeznaczony do zbierania dochodów. Słowo to przyjęło się następnie w wielu językach (ang. budget, starofr. bougette, fr. le budget). Dla historycznego rozwoju instytucji budżetu znaczenie miało kilka zdarzeń, które rozstrzygnęły o jej współczesnym kształcie, wśród których – poza oddzieleniem majątku publicznego od majątku królewskiego – wymienić należy rozwijanie stosunków towarowo-pieniężnych, parlamentaryzmu, funkcji socjalnych i gospodarczych państwa, rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych i finansowych oraz procesy integracyjne zachodzące we współczesnym świecie. Pierwszy polski budżet został uchwalony przez Sejm w roku 1768 i był jednym z wcześniejszych w Europie.
Budżet państwa to zarówno:
- plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów sporządzony na okres roku budżetowego,
- fundusz scentralizowanych środków pieniężnych gromadzonych i rozdzielanych w ciągu roku, w związku z realizacją zadań państwa,
- jak i akt normatywny najwyższej rangi, ponieważ jest uchwalany w formie ustawy.
W związku z tym pojęcie budżetu państwa może być rozumiane w trzech aspektach:
- ekonomicznym – pewien fundusz pieniężny,
- prawnym – pewien akt normatywny,
- technicznym (konstrukcja techniczna) – wszelkie czynności związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków budżetowych.
Budżet państwa stanowi prawną podstawę działalności władzy wykonawczej (rządu). Jest upoważnieniem dla władzy wykonawczej do dokonywania wydatków i ściągania dochodów. Jest zarazem aktem upoważniającym władzę wykonawczą do gospodarowania publicznymi funduszami. Uchwalenie budżetu, a następnie przyjęcie sprawozdania z jego wykonania, jest aktem politycznego zaufania władzy ustawodawczej dla rządu. Przyjęcie budżetu następuje w wyniku konsensusu między władzą ustawodawczą i wykonawczą oraz grupami interesów[1].
Funkcje budżetu odzwierciedlają jego istotę i rolę w procesie społeczno-ekonomicznym państwa. Mogą one wpływać pobudzająco na rozwój gospodarczy kraju lub go ograniczać. Są to:
- funkcja redystrybucyjna – budżet państwa, przejmując podatki, cła i inne opłaty od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych dokonuje ich rozdziału pomiędzy inne podmioty, zarówno w wyniku transferów nieodpłatnych (renty, emerytury, pomoc publiczna, nieoprocentowane kredyty), jak i przez zakup dóbr i usług na rynku;
- stabilizacyjna – budżet łagodzi wahania cyklu koniunkturalnego i zapewnia zrównoważony wzrost gospodarki;
- fiskalna – budżet przejmuje podatki, cła i inne opłaty;
- bodźcowa/stymulująca – przez redystrybucję dochodu budżet (zwłaszcza zakupy dóbr i usług, ale także dotacje i subwencje) stymuluje działalność podmiotów gospodarczych, podaż, popyt i ceny.
Tworzenie budżetu państwa wymaga spełnienia szczegółowych zasad, które określają pożądane cechy budżetu, dotyczące zakresu treści budżetu oraz jego konstrukcji. Do najważniejszych z nich należą:
- zasada równowagi – postulat, aby kwota planowanych wydatków znalazła pełne pokrycie w przewidywanych dochodach, co sprowadza się do bilansowania budżetu w taki sposób, aby nie generował on deficytu budżetowego;
- zasada jedności formalnej – zgodnie z którą w jednym czasie w jednym państwie może istnieć tylko jeden budżet, gdyż tylko w takiej sytuacji jest możliwe sprawowanie realnego nadzoru władz ustawodawczych nad władzami wykonawczymi. W Polsce przeczy tej zasadzie istnienie parabudżetów, jakimi są fundusze celowe;
- zasada jedności materialnej – postuluje, aby wszystkie dochody wpływały do jednego budżetu i z niego były finansowane wszystkie wydatki. Wyklucza to możliwość związania określonego wydatku z konkretnym źródłem dochodu, jak to było np. w przypadku tzw. podatku drogowego;
- zasada powszechności – wszystkie podmioty gospodarki publicznej powinny być powiązane z budżetem albo metodą finansowania brutto (bezpośrednio) albo netto (pośrednio);
- zasada zupełności (ustrojowo-konstytucyjna) – określa udział państwa w gospodarce (teoretycznie rozwiązanie tego problemu nie istnieje). Istnieją tutaj dwa podejścia:
- podejście klasyczne – zakłada, że zasada zupełności zachowana jest wówczas, gdy wszelka działalność gospodarcza państwa znajduje swoje odzwierciedlenie w budżecie. Takie ujęcie problemu dopuszcza jedynie finansowanie bezpośrednie, a więc budżetowanie brutto. Wszystkie dochody i wydatki jednostek budżetowych są ujmowane wówczas w planie budżetowym jako dochody i wydatki budżetu,
- podejście modernistyczne – uznaje zasadę zupełności budżetowej za spełnioną, jeśli jednostki sektora publicznego mają jakiekolwiek powiązanie z budżetem państwa. Jest to tzw. finansowanie budżetowe pośrednie lub budżetowanie netto. Jednostki budżetowe rozliczają się wówczas z budżetem według salda debetowego lub kredytowego, dotyczącego zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych i środków zgromadzonych na wydzielonym rachunku dochodów własnych;
- zasada dualizmu budżetowego – postuluje opracowywanie, poza budżetem operacyjnym (obowiązującym w cyklach rocznych), budżetu majątkowego w cyklach dwu- lub trzyletnich. Zasada w Polsce nie jest realizowana;
- zasada szczegółowości – wydatki i dochody budżetu powinny być ujęte ze stosowną szczegółowością, związaną z określeniem zakresu swobody władzy wykonawczej. Celem realizacji tej zasady jest ograniczenie możliwości nadinterpretacji i nadużyć w trakcie wykonywania budżetu. Zasada ma związek z klasyfikacją budżetową;
- zasada operatywności – budżet wymaga opracowania w układzie podmiotowym, co oznacza wskazanie zadań zarówno w zakresie gromadzenia dochodów, jak i realizacji wydatków dla konkretnych podmiotów;
- zasada przejrzystości – budżet powinien być przedstawiony parlamentowi i społeczeństwu w możliwie przejrzystym układzie, spopularyzowany w środkach masowego przekazu, ułatwiając przez to ocenę jego wykonania;
- zasada jawności – postuluje jawność procesu przygotowywania, uchwalania, realizacji i kontroli budżetu. Zarówno ustawa budżetowa, jak i sprawozdanie z jej realizacji mają być ogłaszane w sposób ogólnodostępny (Dziennik Ustaw);
- zasada gospodarności (racjonalności) – wymaga racjonalnego, czyli oszczędnego, wydatkowania środków budżetowych;
- zasada realności – postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków (część doktryny tej zasady nie uznaje);
- zasada jednoroczności (rygoru budżetowego) – zasada, przyjmująca coroczność, periodyczność budżetu;
- zasada uprzedniości – zasada uchwalenia budżetu przed terminem jego obowiązywania, a więc przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego. Od zasady tej istnieją pewne odstępstwa:
- prerogacja budżetu – przedłużenie ważności budżetu ubiegłorocznego na pewien okres roku następnego,
- prowizorium budżetowe – skrócona wersja ustawy budżetowej,
- funkcjonowanie gospodarki budżetowej w oparciu o projekt budżetu. Polskie prawo dopuszcza jedynie prowizorium jako odstępstwo od zasady uprzedniości.
Ustawa budżetowa jest pojęciem szerszym. Budżet jest jednym, ale nie jedynym załącznikiem do ustawy. Załącznikami są np. zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, plany przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych. Ustawa budżetowa zawiera więc budżet i inne plany finansowe. Budżet jest podstawowym planem, za pośrednictwem którego dokonuje się znaczącej kwoty wydatków.
Dochody budżetowe
Klasyfikacja:
Wydatki budżetowe
- Osobny artykuł: Wydatki budżetu państwa.
Klasyfikacja według działów:[potrzebny przypis]
- rolnictwo,
- nauka,
- oświata i wychowanie,
- szkolnictwo wyższe,
- ochrona zdrowia,
- opieka społeczna,
- administracja publiczna,
- wymiar sprawiedliwości,
- urzędy naczelnych organów władzy,
- ubezpieczenia społeczne,
- obrona narodowa,
- bezpieczeństwo publiczne.
Klasyfikacja według przeznaczenia:[potrzebny przypis]
- dotacje do podmiotów gospodarczych,
- dotacje do gospodarstw komunalnych i mieszkalnictwa,
- ubezpieczenia społeczne,
- obsługa długu krajowego,
- obsługa zadłużenia zagranicznego,
- subwencje dla gmin,
- wydatki bieżące jednostek budżetowych,
- wydatki inwestycyjne.
Wydatki mogą być finansowane z:
- podatków (przy zrównoważonym budżecie): według twierdzenia Haavelma (o zrównoważonym budżecie) wzrost wydatków państwa o 1 £, który jest finansowany przez taki sam wzrost podatków, zwiększa dochód o 1 £. Oznacza to, że każdy cel dotyczący dochodu można zrealizować bez konieczności zwiększania deficytu budżetowego.
- za pomocą deficytu: wydatki finansowane deficytem mogą bardziej stymulować dochód i zatrudnienie. W ramach tego sposobu wyróżnia się:
- finansowanie przez kreację dodatkowej bazy monetarnej – jeśli jest dokonywane w drodze bezpośredniego „drukowania” pieniądza, to praktycznie nie powoduje kosztów. Jeśli dokonuje się go za pośrednictwem porozumień między rządem a bankiem centralnym, które ustalają stopę procentową na poziomie niższym od rynkowego, to wówczas generuje minimalne koszty;
- finansowanie za pośrednictwem emisji obligacji państwowych – ten sposób jest bardziej kosztowny. Pozostawia bazę monetarną na niezmienionym poziomie i powoduje wzrost stóp procentowych. Jego skutkiem jest m.in. wypieranie przez wydatki państwa inwestycji prywatnych.
W Polsce budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku zwanego rokiem budżetowym, który pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Następnie budżet jest ogłaszany w Dzienniku Ustaw jako ustawa budżetowa i staje się wówczas aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym jego realizację.
W wyjątkowych sytuacjach, np. z powodu trudności politycznych, gospodarczych, czy też klęsk żywiołowych, gdy Rada Ministrów nie może w ustawowym terminie przedstawić parlamentowi projektu ustawy budżetowej na cały rok, wówczas przedkłada parlamentowi projekt ustawy o prowizorium budżetowym, czyli przejściowym planem finansowym, w którym dochody i wydatki są ujęte w okresie krótszym niż rok. Prowizorium traci moc z chwilą uchwalenia ustawy budżetowej.
W historii Polski po 1989 roku tylko jeden raz zdarzyło się, że wykonanie budżetu zostało negatywnie ocenione przez Najwyższą Izbę Kontroli, co miało miejsce w odniesieniu do roku 2022[2].
Kwoty dochodów i wydatków zapisane w ustawach budżetowych
Rok | Dochody | Wydatki | Deficyt/Nadwyżka |
---|---|---|---|
2023[3] | 604 500 000 000 | 672 500 000 000 | –68 000 000 000 |
2022[4] | 491 936 950 000 | 521 836 950 000 | –29 900 000 000 |
2021[5] | 404 484 028 000 | 486 784 028 000 | –82 300 000 000 |
2020[6] | 398 671 644 000 | 508 019 293 000 | –109 347 649 000 |
2019[7] | 387 734 520 000 | 416 234 520 000 | –28 500 000 000 |
2018[8] | 355 705 405 000 | 397 197 405 000 | –41 492 000 000 |
2017[9] | 325 428 002 000 | 384 773 502 000 | –59 345 500 000 |
2016[10] | 313 808 526 000 | 368 548 526 000 | –54 740 000 000 |
2015[11] | 286 700 000 000 | 336 680 000 000 | –49 980 000 000 |
2014[12] | 277 782 224 000 | 325 287 369 000 | –47 505 145 000 |
2013[13] | 275 729 440 000 | 327 294 440 000 | –51 565 000 000 |
2012[14] | 293 766 128 000 | 328 765 688 000 | –34 999 560 000 |
2011[15] | 273 144 394 000 | 313 344 394 000 | –40 200 000 000 |
2010[16] | 249 006 601 000 | 301 220 817 000 | –52 214 216 000 |
2009[17] | 303 034 805 000 | 321 221 112 000 | –18 186 307 000 |
Wykonanie budżetu państwa
Rok | Dochody | Wydatki | Deficyt/Nadwyżka | Deficyt w % PKB[18] |
---|---|---|---|---|
2023 (szacunek) | 574 100 000 000 | 659 700 000 000 | –85 600 000 000 | 2,5[19] |
2022 (szacunek)[20] | 504 968 200 000 | 517 399 000 000 | –12 430 800 000 | –3,0[21] |
2021[22] | 494 843 500 000 | 521 216 800 000 | –26 373 400 000 | –1,8 |
2020[23] | 419 795 700 000 | 504 776 000 000 | –84 980 500 000 | –6,9 |
2019[24] | 400 535 255 000 | 414 273 014 000 | –13 737 759 000 | –0,7 |
2018[25] | 380 048 140 000 | 390 454 347 000 | –10 406 208 000 | –0,2 |
2017[26] | 350 414 702 000 | 375 768 453 000 | –25 353 751 000 | –1,3 |
2016[27] | 314 683 570 000 | 360 843 115 000 | –46 159 545 000 | –2,5 |
2015[28] | 289 136 706 000 | 331 743 437 000 | –42 606 731 000 | –2,6 |
2014[29] | 283 542 707 000 | 312 519 527 000 | –28 976 820 000 | –3,4 |
2013[30] | 279 151 205 000 | 321 345 286 000 | –42 194 081 000 | –4,1 |
2012[31] | 287 595 114 000 | 318 001 861 000 | –30 406 746 000 | –3,7 |
2011[32] | 277 557 221 000 | 302 681 609 000 | –25 124 388 000 | –4,8 |
2010[33] | 250 302 781 000 | 294 893 878 000 | –44 591 097 000 | –7,3 |
2009[34] | 274 183 500 000 | 298 028 478 000 | –23 844 979 000 | –1,8 |
2008[35] | 253 547 261 000 | 277 893 478 000 | –24 348 216 000 | –1,9 |
2007[36] | 236 367 532 000 | 252 323 889 000 | –15 956 357 000 | –1,4 |
2006[37] | 197 639 812 000 | 222 702 946 000 | –25 063 134 000 | –2,4 |
2005[38] | 179 772 217 000 | 208 132 944 000 | –28 360 727 000 | –2,9 |
2004[39] | 156 281 202 000 | 197 698 320 000 | –41 417 118 000 | –4,5 |
2003[40] | 152 110 586 000 | 189 153 592 000 | –37 043 006 000 | –4,4 |
2002[41] | 143 519 843 000 | 182 922 448 000 | –39 402 606 000 | –5,0 |
2001[42] | 140 526 895 000 | 172 885 211 000 | –32 358 315 000 | –4,3 |
2000[43] | 135 663 897 000 | 151 054 929 000 | –15 391 032 000 | –2,1 |
Szacunkowe wykonanie budżetu w rozbiciu na miesiące w mln zł
Rok | I | II | III | IV | V | VI | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dochody | Wydatki | Różnica | Dochody | Wydatki | Różnica | Dochody | Wydatki | Różnica | Dochody | Wydatki | Różnica | Dochody | Wydatki | Różnica | Dochody | Wydatki | Różnica | |
2021[44] | 40 656 | 34 010 | 6 646 | 30 441 | 36 210 | -5 769 | 29 959 | 34 254 | -4 295 | 46 011 | 33 433 | 12 578 | 34 412 | 34 221 | 191 | |||
2020[45] | 40 271 | 36 845 | 3 426 | 29 661 | 36 400 | -6 739 | 26 265 | 32 308 | -6 043 | 33 442 | 42 970 | -9 528 | 27 430 | 34 429 | -6 999 | 40 324 | 31 561 | 8 763 |
2019[46] | 38 737 | 32 150 | 6 587 | 26 039 | 33 421 | -7 382 | 25 313 | 29 206 | -3 693 | 39 678 | 35 265 | 4 413 | 32 677 | 34 760 | -2 083 | 29 534 | 32 417 | -2 883 |
2018[47] | 35 191 | 26 629 | 8 562 | 26 829 | 30 930 | -4 101 | 26 449 | 27 782 | -1 333 | 36 693 | 30 497 | 6 196 | 28 846 | 28 585 | 261 | 27 999 | 28 049 | -50 |
2017[48] | 36 957 | 30 208 | 6 749 | 23 985 | 29 879 | -5 894 | 24 305 | 27 444 | -3 139 | 31 765 | 30 349 | 1 416 | 26 277 | 25 612 | 665 | 33 412 | 27 349 | 6 063 |
2016[49] | 30 725 | 28 965 | 1 760 | 25 440 | 30 299 | -4 859 | 20 653 | 27 142 | -6 489 | 28 568 | 30 105 | -1 537 | 23 742 | 26 100 | -2 358 | 22 474 | 27 684 | -5 210 |
2015[50] | 28 123 | 28 703 | -580 | 19 029 | 29 780 | -10 751 | 20 630 | 26 003 | -5 373 | 28 289 | 28 285 | 3 | 20 207 | 23 144 | -2 937 | 20 737 | 27 248 | -6 511 |
Rok | VII | VIII | IX | X | XI | XII | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dochody | Wydatki | Różnica | Dochody | Wydatki | Różnica | Dochody | Wydatki | Różnica | Dochody | Wydatki | Różnica | Dochody | Wydatki | Różnica | Dochody | Wydatki | Różnica | |
2020 | 38 413 | 37 589 | 824 | 33 103 | 30 107 | 2 996 | 35 594 | 36 058 | -464 | 39 469 | 37 777 | 1 692 | 38 515 | 39 650 | -1 135 | 37 349 | 109 159 | -71 810 |
2019 | 36 589 | 36 331 | 258 | 34 078 | 31 276 | 2 802 | 33 184 | 32 990 | 194 | 36 864 | 38 270 | -1 406 | 34 216 | 32 906 | 1 310 | 33 467 | 45 251 | -11 783 |
2018 | 30 149 | 40 541 | -10 392 | 31 304 | 29 395 | 1 909 | 29 402 | 27 270 | 2 132 | 36 552 | 33 259 | 3 293 | 33 981 | 29 397 | 4 584 | 36 682 | 58 160 | -21 478 |
2017 | 29 404 | 32 913 | -3 509 | 28 917 | 26 384 | 2 533 | 27 240 | 28 349 | -1 109 | 32 758 | 33 864 | -1 106 | 28 243 | 33 324 | -5 081 | 27 236 | 50 183 | -22 947 |
2016 | 37 055 | 32 658 | 4 397 | 25 873 | 26 506 | -633 | 24 078 | 29 794 | -5 686 | 30 015 | 34 048 | -4 033 | 25 862 | 28 785 | -2 923 | 20 200 | 38 788 | -18 588 |
2015 | 26 465 | 26 908 | -443 | 23 758 | 23 027 | 731 | 22 809 | 28 084 | -5 275 | 28 865 | 32 247 | -3 352 | 24 853 | 26 494 | -1 641 | 25 372 | 31 851 | -6 479 |
Pierwszy budżet Polski
Za pierwszy budżet Polski uważa się "Percepty i ekspensy wszystkich intrat i skarbów obojga narodów podług niżej opisanych tabel” Sejmu z 1768 (czasy gdy władał Stanisław August Poniatowski). Wpływy miały wynieść 17 mil złotych, podczas gdy wyniosły 9 mil złotych. Połowa wydatków była przeznaczona na wojsko[51].
- Komar 1996 ↓, s. 81–83.
- Damian Szymański: Rząd właśnie przyjął potężny cios. Pierwszy raz w historii. money.pl, 2023-06-15. [dostęp 2023-07-17].
- Sejm przyjął ustawę budżetową na 2023 rok - Ministerstwo Finansów - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Finansów [dostęp 2023-03-07] (pol.).
- Ustawa 2022 - Ministerstwo Finansów - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Finansów [dostęp 2023-03-07] (pol.).
- Ustawa 2021 - Ministerstwo Finansów - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Finansów [dostęp 2021-05-03] (pol.).
- Ustawa z dnia 28 października 2020 r. o zmianie ustawy budżetowej na rok 2020 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1919).
- Ustawa budżetowa na 2019 r. – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2019-02-09].
- Kancelaria SejmuK.S. RP Kancelaria SejmuK.S., Ustawa budżetowa na rok 2017 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-01-19].
- Kancelaria SejmuK.S. RP Kancelaria SejmuK.S., Ustawa budżetowa na rok 2016 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-01-03].
- Kancelaria SejmuK.S. RP Kancelaria SejmuK.S., Ustawa budżetowa na rok 2015 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2016-02-15].
- Kancelaria SejmuK.S. RP Kancelaria SejmuK.S., Ustawa budżetowa na rok 2014 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2016-02-15].
- Kancelaria SejmuK.S. RP Kancelaria SejmuK.S., Ustawa budżetowa na rok 2013 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2016-02-15].
- Kancelaria SejmuK.S. RP Kancelaria SejmuK.S., Ustawa budżetowa na rok 2012 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2016-02-15].
- Kancelaria SejmuK.S. RP Kancelaria SejmuK.S., Ustawa budżetowa na rok 2011 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2016-02-15].
- Kancelaria SejmuK.S. RP Kancelaria SejmuK.S., Ustawa budżetowa na rok 2010 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2016-02-15].
- Kancelaria SejmuK.S. RP Kancelaria SejmuK.S., Ustawa budżetowa na rok 2009 [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-06-08].
- Eurostat, General government deficit/surplus [online], ec.europa.eu [dostęp 2017-04-24].
- Szacunkowe wykonanie budżetu państwa w 2023 r. - Ministerstwo Finansów - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Finansów [dostęp 2024-02-06] (pol.).
- Szacunek 2022 - Ministerstwo Finansów - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Finansów [dostęp 2023-03-07] (pol.).
- Ekspert: niższy deficyt to wynik zacieśniania polityki fiskalnej i wysokiego nominalnego wzrostu PKB [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2023-03-07] (pol.).
- Sprawozdanie roczne za 2021 rok - Ministerstwo Finansów - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Finansów [dostęp 2023-03-07] (pol.).
- Sprawozdanie roczne za 2020 rok - Ministerstwo Finansów - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Finansów [dostęp 2022-04-20] (pol.).
- Sprawozdanie roczne za 2019 rok [online], www.gov.pl [dostęp 2020-10-26].
- Sprawozdanie roczne za 2018 rok [online], www.gov.pl [dostęp 2020-10-26].
- Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa w 2017 r. [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-06-01].
- Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa w 2016 r. [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2017-05-31].
- Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B. Państwa Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B., Sprawozdanie z wykonania budżetu Państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2016-12-22].
- Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B. Państwa Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B., Sprawozdanie z wykonania budżetu Państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2016-12-22].
- Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B. Państwa Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B., Sprawozdanie z wykonania budżetu Państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2016-12-22].
- Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B. Państwa Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B., Sprawozdanie z wykonania budżetu Państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2016-12-22].
- Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B. Państwa Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B., Sprawozdanie z wykonania budżetu Państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2011 [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2016-12-22].
- Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B. Państwa Ministerstwo Finansów – Departament BudżetuM.F.– D.B., Sprawozdanie z wykonania budżetu Państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r. [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2016-12-22].
- 2009 – Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa (roczne) – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-05-27].
- 2008 – Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa (roczne) – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-05-27].
- 2007 – Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa (roczne) – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-05-27].
- 2006 – Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa (roczne) – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-05-27].
- 2005 – Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa (roczne) – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-05-27].
- 2004 – Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa (roczne) – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-05-27].
- 2003 – Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa (roczne) – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-05-27].
- 2002 – Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa (roczne) – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-05-27].
- 2001 – Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa (roczne) – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-05-27].
- 2000 – Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa (roczne) – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-05-27].
- Szacunek 2021 - Ministerstwo Finansów - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Finansów [dostęp 2021-05-03] (pol.).
- Szacunek 2020 - Ministerstwo Finansów - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Finansów [dostęp 2021-05-03] (pol.).
- Szacunek 2019 [online], Ministerstwo Finansów [dostęp 2019-03-03].
- Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa w 2018 r. – Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-06-02].
- Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa w 2017 r. – Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-06-02].
- Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa w 2016 r. – Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-06-02].
- Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa w 2015 r. – Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa – Ministerstwo Finansów [online], www.mf.gov.pl [dostęp 2018-06-02].
- Jak powstawał i powstaje budżet państwa? | Tysol.pl [online], www.tysol.pl [dostęp 2019-11-23].
- AndrzejA. Borodo AndrzejA., Polskie prawo finansowe. Zarys ogólny, Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, 2005, ISBN 83-7285-253-7, OCLC 69488363.brak strony (książka)
- A. Komar, Finanse publiczne w gospodarce rynkowej, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1996
- A. Gomułowicz, J. Małecki, Polskie prawo finansowe, LexisNexis, 2006, ISBN 83-7334-585-X.
- Z. Ofiarski, Piotr Nowicki, Prawo finansowe, C.H. Beck, ISBN 83-7483-506-0.
- N. Acocella, Zasady polityki gospodarczej, PWN, Warszawa 2002
- L. Lipiec-Warzecha, Komentarz do art. 95 ustawy o finansach publicznych, SIP LEX, 2007.
- E. Chojna-Duch, H. Litwińczuk (red.), Prawo finansowe, Warszawa 2007.
- Leksykon budżetowy [online], sejm.gov.pl [dostęp 2015-12-08].
- Polityka budżetowa, GrzegorzG. Gołębiowski (red.), wyd. 3/2010, sejm.gov.pl.