Challenge 1932
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Międzynarodowe Zawody Samolotów Turystycznych w 1932 roku, znane w Polsce pod francuską nazwą Challenge – zawody lotnicze odbywające się w dniach 12–28 sierpnia 1932 roku w Berlinie, trzecie zawody z serii Challenge International de Tourisme. Zakończyły się zwycięstwem polskiej załogi Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury na samolocie polskiej konstrukcji RWD-6, stanowiąc pierwszy duży międzynarodowy sukces polskiego lotnictwa sportowego. Obejmowały one ocenę techniczną samolotów, konkurencje techniczne, próbę prędkości maksymalnej oraz lot okrężny wokół Europy, długości 7363,2 km przez Niemcy, Polskę, Czechosłowację, Austrię, Jugosławię, Włochy, Szwajcarię, Francję, Holandię, Danię i Szwecję.
Były to trzecie z serii prestiżowych międzynarodowych zawodów samolotów turystycznych Międzynarodowej Federacji Lotniczej (FAI), znanych w Polsce jako Challenge, od francuskiej nazwy Challenge International de Tourisme. Organizatorem zawodów był Aeroklub Niemiec, ponieważ niemiecki zawodnik Fritz Morzik zwyciężył w poprzednich zawodach Challenge w 1930 roku. Również regulamin konkursu, zmieniony w stosunku do regulaminu poprzednich zawodów, opracował Aeroklub Niemiec, biorąc za punkt wyjścia regulamin Niemieckiego Konkursu Samolotów Lekkich z 1931 roku[1]. Liczba samolotów zgłoszonych (67) i ostatecznie biorących udział w zawodach (43) była mniejsze niż w poprzednio, gdyż zawody przerodziły się w trudną imprezę specjalistyczną, stawiającą wysokie wymagania sprzętowi oraz wymagającą wysokiego poziomu wyszkolenia pilotów[2]. Większe szanse miały samoloty specjalnie opracowane na zawody. Z tego powodu też, aby dać szansę na przygotowanie nowych konstrukcji, zwiększono odstęp między zawodami z jednego roku do dwóch lat[3]. Przewodniczącym międzynarodowej komisji sportowej czuwającej nad przebiegiem zawodów był Niemiec Gerd von Hoeppner, w jej skład wchodzili przedstawiciele uczestniczących w imprezie aeroklubów, w tym w imieniu Polski Bogdan Kwieciński[3].
Otwarcie zawodów nastąpiło 12 sierpnia 1932 na berlińskim lotnisku Staaken. Zawody składały się z trzech osobno punktowanych konkurencji:
- prób technicznych,
- lotu okrężnego wokół Europy,
- próby prędkości maksymalnej.
Próby techniczne składały się z oceny poziomu technicznego samolotów i z konkurencji wymagających kunsztu w pilotażu. Tym razem odwrócono proporcje z dotychczasowych imprez i za próby techniczne można było zdobyć więcej punktów, niż za lot okrężny (odpowiednio 280 i 220), co było wyrazem położenia nacisku na możliwości techniczne samolotów. Osobno do kilkunastu punktów można było otrzymać za nową na zawodach Challenge próbę prędkości maksymalnej[2].
W zawodach wzięły udział ekipy z sześciu państw: Niemiec (16 załóg), Francji (8 załóg), Polski (5 załóg), Szwajcarii (2 załogi) i, po trzyletniej przerwie, Włoch (8 załóg) i Czechosłowacji (4 załogi). Ekipy były zgłaszane przez aerokluby narodowe, które musiały uiścić wpisowe na rzecz FAI. Tym razem do konkursu nie przystąpiła Wielka Brytania, gdyż nowe brytyjskie samoloty prywatnych użytkowników przekraczały limit masy wynikający z regulaminu, a w przeciwieństwie do innych krajów, nie opracowano tam specjalnych konstrukcji na zawody[4]. W składzie ekipy włoskiej startowała jednak Angielka Winifred Spooner, a w składzie niemieckiej – Kanadyjczyk John Carberry i Rumun Alexandru Papană[2]. W składzie ekipy niemieckiej zgłosił się także japoński pilot Hachisuka z brytyjskim samolotem Puss Moth, lecz nie został dopuszczony do startu z uwagi na przekroczenie masy przez samolot[5].
Ze zgłoszonych 67 samolotów i załóg ostatecznie tylko 43 przystąpiło do zawodów. Część samolotów była niegotowa, kilka zostało rozbitych podczas prób fabrycznych lub treningów (w tym jeden polski RWD-6). Przede wszystkim, z powodu dwóch katastrof tuż przed zawodami[uwaga 1], zostały wycofane nowe szybkie samoloty Messerschmitta BFW M.29, z którymi ekipa niemiecka wiązała największe nadzieje i mieli na nich startować zdobywcy pierwszego i drugiego miejsca w poprzednich zawodach – Fritz Morzik i Reinhold Poss. Przy tym, miały to być samoloty lżejszej II kategorii, co dodatkowo dawało im preferencje w punktacji[6]. W związku z tym, niemiecka zawodniczka Elly Beinhorn odstąpiła Morzikowi swój samolot Heinkel He 64c, a Friedrich Siebel (20. miejsce w poprzednich zawodach[7]) także zrezygnował z uczestnictwa na rzecz Possa[8]. Wycofano też m.in. trzy zgłoszone awangardowe dwusilnikowe bezogonowce Fieseler F.3 Wespe, które nie zostały dopracowane[8]. Początkowo prawie połowa zgłoszeń – 32 – pochodziła od pilotów niemieckich; ostatecznie do zawodów przystąpiła tylko połowa z nich, co i tak tworzyło najliczniejszy zespół, wyposażony w większości w nowoczesne samoloty zawodnicze dwóch typów (Heinkel He 64 i Klemm Kl 32). Tylko dwóch Niemców startowało na samolotach innych typów, mających mniejsze szanse w konkursie (nie licząc dodatkowo Rumuna A. Papany z niemieckiego zespołu, lecącego amerykańskim samolotem Monocoupe 110). Nie przystąpiły do zawodów również cztery załogi francuskie, trzy czechosłowackie i jedna polska[9]. W komplecie stawił się jedynie silny zespół włoski, na 8 samolotach jednolitego typu Breda Ba 33, a także obydwóch zgłoszonych zawodników szwajcarskich (z tego jeden, Robert Fretz, na niemieckim samolocie Kl 32). Samoloty startowały z załogami dwuosobowymi: pilot i mechanik, z wyjątkiem trzech zawodników (G. Pasewaldt, J. Carberry, J. Puget), co do których brak jest informacji, żeby lecieli z pasażerem[5][10].
Większość samolotów – 41 stawiło się na lotnisku Staaken w Berlinie w regulaminowym czasie 11 sierpnia 1932. Dwie załogi spóźniły się, lecz przystąpiły do konkursu za przewidzianą regulaminem podwójną opłatą startową[uwaga 2]. Ostatecznym terminem przybycia był 12 sierpnia o godz. 16[9].
Wszystkie samoloty biorące udział w zawodach były jednosilnikowe, ze stałym podwoziem, w większości dwumiejscowe, rzadziej trzymiejscowe. Samoloty te były nominalnie maszynami turystycznymi, w praktyce jednak Niemcy, Polska, Włochy i Czechosłowacja opracowały dla celów Challenge, pod kątem nowego regulaminu, specjalne nowoczesne samoloty sportowe. Większe znaczenie niż w poprzednich latach miała wysoka prędkość maksymalna połączona z niską prędkością minimalną, co wymagało kombinacji dobrej aerodynamiki, mocnego silnika oraz mechanizacji skrzydeł (głównie wyposażenia w sloty i klapy)[9]. Najlepsze samoloty na zawodach cechowały się rozpiętością prędkości minimalnej i maksymalnej w stosunku bliskim 1:4[11]. W zawodach uczestniczyło wprawdzie 17 typów samolotów[2], lecz 2/3 biorących udział maszyn (29) należało do sześciu specjalnie zaprojektowanych typów[12]. Charakterystyczne samoloty zawodów to zwłaszcza wolnonośne dolnopłaty z zakrytą kabiną i składanymi skrzydłami, napędzane odwróconym silnikiem rzędowym chłodzonym powietrzem[13].
Wszystkie specjalnie zaprojektowane na zawody samoloty były jednopłatami z zakrytymi, przeszklonymi kabinami załogi i bogatą mechanizacją płata[12]. Podstawowym sprzętem ekipy niemieckiej były drewniane wolnonośne dolnopłaty typów Heinkel He 64 (6 sztuk) i Klemm Kl 32 (7 sztuk, a nadto jeden w ekipie szwajcarskiej). Po wycofaniu samolotów BFW M.29, za faworytów uważane były przed zawodami szybkie He 64, z wysmukłym kadłubem i dwoma miejscami załogi w układzie tandem (jedno za drugim), będące pierwszą konstrukcją lekkiego samolotu firmy Heinkel[8]. Liczniejsze Klemmy Kl 32, napędzane różnymi silnikami, były samolotami trzymiejscowymi, z dwoma miejscami obok siebie. Włochy i Czechosłowacja wystawiły podobne do siebie samoloty Breda Ba 33 (8 sztuk) i Praga BH-111 (3 sztuki), zastrzałowe dolnopłaty o mieszanej konstrukcji, usztywniane olinowaniem, z dwoma miejscami załogi w układzie tandem[12]. Polska opracowała natomiast całkowicie metalowy wolnonośny dolnopłat PZL.19 z dwoma lub trzema miejscami załogi w układzie tandem (3 sztuki) i zastrzałowy górnopłat o konstrukcji mieszanej RWD-6, z miejscami załogi obok siebie (3 sztuki, jeden się rozbił)[12].
Samoloty nie budowane specjalnie pod kątem wymogów konkursu, zwłaszcza większość francuskich, prezentowały niższy poziom i miały mniejsze szanse w próbach technicznych. Były to: francuskie Caudron C.278 Luciole, Potez 43, Guerchais T.9, Farman F.234, Farman F.350, Mauboussin M.12, niemieckie Akaflieg Darmstadt D-22a, Raab-Katzenstein (Raka) RK-25/32, włoska Breda-15S (w ekipie czechosłowackiej), amerykański Monocoupe 110 (w ekipie niemieckiej) i szwajcarski Comte AC-12E. Oprócz dwóch Farmanów 234 i dwóch Potezów 43, pozostałe występowały w pojedynczych egzemplarzach. W odróżnieniu od poprzednich zawodów, tylko dwa samoloty były dwupłatami (Caudron C.278 i Darmstadt D-22a), pozostałe były dolnopłatami lub górnopłatami. Część z nich miała zakryte kabiny (Guerchais T.9, RK-25/32, Monocoupe 110, Comte AC-12E, Potez 43, Breda-15S). Część miała klapy do lądowania, a Potez 43 był wyposażony w stałe sloty (na 1/3 rozpiętości skrzydła)[12].
W porównaniu z poprzednimi zawodami, zwiększeniu uległy moce silników najlepszych maszyn. Większość samolotów miała silniki o mocy 120–160 KM, aczkolwiek w źródłach spotykane są rozbieżne szczegółowe dane[12]. Moc maksymalną rzędu 150–160 KM osiągały niemieckie czterocylindrowe silniki rzędowe Argus As 8R montowane w Heinklach, trzech Klemmach Kl 32 V i D-22a, silniki gwiazdowe Siemens Sh.14a dwóch Kl 32 XIV oraz silnik V8 Hirth HM-150 pojedynczego Kl 32 XII[12][14]. Podobną moc rozwijały także brytyjskie silniki gwiazdowe Armstrong-Siddeley Genet Major zamontowane w polskich RWD-6[12] oraz sześciocylindrowe silniki rzędowe Colombo S.63 montowane w 7 samolotach Breda 33 włoskich pilotów[uwaga 3]. Najbardziej rozpowszechnioną jednostką napędową był brytyjski silnik rzędowy de Havilland Gipsy III o mocy 122 KM, napędzający 3 Pragi BH-111, 3 PZL-19, Farmana F.350, Comte AC-12E, jedną Bredę 33 (W. Spooner) oraz dwa pozostałe Klemmy Kl 32 X (R. Fretza i J. Carberry)[12], natomiast Breda 15S miała czechosłowacką wersję tego silnika Walter Junior[14]. Z francuskich samolotów tylko Caudron C.278 miał silnik gwiazdowy dużej mocy 170 KM, co niwelowała jednak przestarzała konstrukcja samolotu (zastrzałowego dwupłata z odkrytymi kabinami)[15]. Pozostałe samoloty francuskie miały zbyt słabe silniki, zmniejszające ich szanse w zawodach, o mocy rzędu 100 KM (oprócz wspomnianego Farmana F.350 z silnikiem Gipsy)[9]. Wyjątkiem był Mauboussin M-12, zaliczony do II kategorii, który miał silnik Salmson 9Ad o mocy zaledwie 46 KM[12]. Prawie wszystkie samoloty posiadały metalowe śmigła o zmiennym skoku oraz możliwość regulacji sterów wysokości podczas lotu[9].
Samoloty były zgodnie z regulaminem podzielone na dwie kategorie pod względem masy własnej – pierwsza do 480 kg i druga do 336 kg. Formalnie masa została określona na 400 i 280 kg, tak, jak w poprzednich zawodach, lecz dopuszczono 20% tolerancji (w poprzednich zawodach: 15%)[9]. Początkowo zgłoszono 13 samolotów lżejszej II kategorii[16]. Ostatecznie wziął z nich udział tylko jeden francuski samolot Mauboussin M.12, co miało znaczenie dla zasad jego punktacji za prędkość i zużycie paliwa[17].
Samoloty niemieckie nosiły numery startowe (malowane w czarnej kwadratowej obwódce) z zakresu: A4 – A9, B1 – B9, C2 – C8, E1 – E2 (bez zachowanej ciągłości numeracji), francuskie: K1 – K8, włoskie: M1 – M8, polskie: O1 – O6, szwajcarskie: S1 – S2, czechosłowackie: T1 – T4[2].
W zawodach brało udział wielu pilotów znanych w międzynarodowym sporcie lotniczym tego okresu, z których część uczestniczyła już w poprzednich zawodach Challenge. Po raz trzeci w zawodach wystartowali Niemcy Fritz Morzik, Reinhold Poss i Robert Lusser, Angielka Winifred Spooner (jedyna kobieta wśród zawodników) i Kanadyjczyk John Carberry. Po raz drugi uczestniczyło w zawodach kilku innych Niemców i Włochów, wszyscy Polacy oraz Francuz Raymond Delmotte i Czech František Klepš[18] .
Lista startowa[uwaga 4] | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Lp. | Numer | Pilot | Pasażer / mechanik | Państwo | Samolot | Silnik | Znaki rejestr. |
Ekipa niemiecka | |||||||
1. | A4 | John Carberry | – | Klemm Kl 32 X | DH Gipsy III | D-2299 | |
2. | A6 | Dietrich v. Massenbach | Scholz | Heinkel He 64c | Argus As.8R | D-2303 | |
3. | A8 | Wolfgang Stein | Aumann | Heinkel He 64c | Argus As.8R | D-2302 | |
4. | A9 | Hans Seidemann | Witt | Heinkel He 64b | Argus As.8R | D-2260 | |
5. | B1 | H. von Cramon | Dübwart | Heinkel He 64c | Argus As.8R | D-2301 | |
6. | B6 | Robert Lusser | Reuter | Klemm Kl 32 V | Argus As.8R | D-2311 | |
7. | B7 | Theo Osterkamp | Arno Trebs | Klemm Kl 32 V | Argus As.8R | D-2312 | |
8. | B8 | Walter Marienfeld | Fritz | Darmstadt D-22a | Argus As.8R | D-2222 | |
9. | B9 | Reinhold Poss | Kurt Mettiner[5] | Klemm Kl 32 V | Argus As.8R | D-2261 | |
10. | C2 | Otto Cuno | Heil | Klemm Kl 32 XIV | Siemens Sh.14a | D-2310 | |
11. | C4 | Georg Pasewaldt | – | Klemm Kl 32 XIV | Siemens Sh.14a | D-2320 | |
12. | C6 | Fritz Morzik | Hermann Dempewolf | Heinkel He 64c | Argus As.8R | D-2304 | |
13. | C7 | Alexandru Papană | Hubert | Monocoupe 110 | Warner Scarab | CV-TUK | |
14. | C8 | Antonius Raab | Gammelin | Raka RK-25/32 | Argus As.8 | D-1489 | |
15. | E1 | Wolf Hirth | Hermann Illg | Klemm Kl 32 XII | Hirth HM-150 | D-2328 | |
16. | E2 | Werner Junck | Beese | Heinkel He 64c | Argus As.8R | D-2305 | |
Ekipa francuska | |||||||
17. | K1 | Henri Massot | Perriot | Guerchais T.9 | Renault 6Ac | F-AMBD | |
18. | K2 | Georges Détré | Ville | Potez 43 | Potez 6Ac | F-AMBM | |
19. | K3 | Pierre Duroyon | Lewir | Potez 43 | Potez 6Ac | F-AMBN | |
20. | K4 | Raymond Delmotte | Philippe | Caudron C.278 | Salmson 9Nc | F-ALXB | |
21. | K5 | Maurice Arnoux | Brabant | Farman F.234 | Salmson 7Ac | F-ALLY | |
22. | K6 | André Nicolle | Hericault | Mauboussin M.12 | Salmson 9 Ad | F-ALVX | |
23. | K7 | George Lebeau | Belfort | Farman F.350 | DH Gipsy III | F-ALMA | |
24. | K8 | Jacques Puget | – | Farman F.234 | Salmson 7Ac | F-ALHV | |
Ekipa włoska | |||||||
25. | M1 | Ambrogio Colombo | Brioschi | Breda 33 | Colombo S.63 | I-???? | |
26. | M2 | Vittorio Suster | Muratori | Breda 33 | Colombo S.63 | I-BLEA[8] | |
27. | M3 | Pierro de Angeli | Pezza | Breda 33 | Colombo S.63 | I-MANO | |
28. | M4 | Renato Donati | Cupini | Breda 33 | Colombo S.63 | I-CORE | |
29. | M5 | Mario Stoppani | Appignani | Breda 33 | Colombo S.63 | I-MUNE | |
30. | M6 | Francesco Lombardi | Zancolla | Breda 33 | Colombo S.63 | I-CTUS[9] | |
31. | M7 | Winifred Spooner | Percins | Breda 33 | Colombo S.63 | G-ABXK | |
32. | M8 | G. Viazzo | Corta | Breda 33 | Colombo S.63 | I-BIBI | |
Ekipa polska | |||||||
33. | O1 | Bolesław Orliński | Marian Balcerzak | PZL.19 | DH Gipsy III | SP-AHH | |
34. | O2 | Ignacy Giedgowd | Stefan Kłosinek | PZL.19 | DH Gipsy III | SP-AHI | |
35. | O3 | Jerzy Bajan | Gustaw Pokrzywka | PZL.19 | DH Gipsy III | SP-AHK | |
36. | O4 | Tadeusz Karpiński | Stanisław Zientek | RWD-6 | AS Genet Major | SP-AHL | |
37. | O6 | Franciszek Żwirko | Stanisław Wigura | RWD-6 | AS Genet Major | SP-AHN | |
Ekipa szwajcarska | |||||||
38. | S1 | Peter Straumann | Schröder | Comte AC-12E | DH Gipsy III | CH-333 | |
39. | S2 | Robert Fretz | Gibbins | Klemm Kl 32 X | DH Gipsy III | CH-360 | |
Ekipa czechosłowacka | |||||||
40. | T1 | Jan Anderle | Bina | Breda Ba-15S | Walter Junior | OK-WAL | |
41. | T2 | Josef Kalla | Novak | Praga BH-111 | DH Gipsy III | OK-BAH | |
42. | T3 | Karel Mareš | Novotny | Praga BH-111 | DH Gipsy III | OK-BIH | |
43. | T4 | František Klepš | Gernie | Praga BH-111 | DH Gipsy III | OK-BEH |
Po debiucie polskich pilotów w zawodach Challenge w 1930 roku, startujących na samolotach polskiej konstrukcji, udział Polski w kolejnych zawodach stał się sprawą ogólnonarodową, w którą zaangażowały się instytucje państwowe. Specjalnie dla celów zawodów opracowano w Polsce dwa typy samolotów: RWD-6 i PZL.19. Pod koniec 1931 roku udział Polski w zawodach został zagrożony z powodu trudności budżetowych państwa, lecz ostatecznie Aeroklub RP zaciągnął pożyczkę na wpisowe, a Departament Lotnictwa Cywilnego Ministerstwa Komunikacji zamówił budowę po dwóch samolotów zawodniczych w zakładach PZL i DWL (RWD)[19] W zbiórkę środków finansowych zaangażowało się społeczeństwo, w tym pracownicy PLL Lot ufundowali ze swoich składek budowę piątego samolotu. Ostatecznie, szósty samolot został zakupiony przy udziale finansowym Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej[19]. W skład ekipy polskiej miało więc wchodzić sześć samolotów, lecz ostatecznie w jej skład weszło pięć maszyn: trzy PZL-19 pilotowane przez Bolesława Orlińskiego, Ignacego Giedgowda i Jerzego Bajana oraz dwa RWD-6, pilotowane przez Tadeusza Karpińskiego i Franciszka Żwirkę, z którym jako mechanik leciał współkonstruktor samolotu inż. Stanisław Wigura[20].
Trzecim samolotem RWD-6 nr rej. SP-AHM, ufundowanym ze składek pracowników PLL Lot, miał lecieć najlepszy polski pilot z zawodów z 1930 roku Stanisław Płonczyński, lecz samolot ten został zniszczony w wypadku podczas prób fabrycznych[20].
Ocena techniczna
Zawody rozpoczęły się od komisyjnego ważenia samolotów oraz znaczenia i plombowania ich części niepodlegających wymianie lub regulacji. W dniu 13 sierpnia miała miejsce ocena techniczna samolotów[17]. Można było za nią otrzymać maksymalnie 107 punktów (ponad 1/5 możliwych do zdobycia w całych zawodach). Zgodnie z charakterem zawodów jako konkursu samolotów turystycznych, punktowane były takie cechy, jak widoczność z kabiny dla pilota (13 pkt) i pasażera (5 pkt), komfort kabiny (regulacja siedzeń, wygoda, ergonomia itp. – 12 pkt), dobre rozmieszczenie przyrządów (8 pkt), zakryta kabina załogi (8 pkt), miejsca załogi obok siebie (5 pkt), posiadanie trzeciego wygodnego miejsca (5 pkt), podwójny zestaw sterownic (2 pkt). Premiowane były też rozwiązania zwiększające bezpieczeństwo: urządzenia zwiększające nośność skrzydeł i zmniejszające ryzyko przeciągnięcia (10 pkt), silnik Diesla (10 pkt), posiadanie trymerów steru wysokości regulowanych w locie (9 pkt) lub na ziemi (2 pkt), metalowa konstrukcja kadłuba (5 pkt), łatwość opuszczenia samolotu w razie niebezpieczeństwa (5 pkt), dodatkowe urządzenia przeciwpożarowe (3 pkt), rodzaj podwozia (4 pkt), posiadanie hamulców kół (2 pkt)[9].
W tej fazie najwyżej ocenione zostały polskie samoloty (86 pkt RWD-6, 84 pkt PZL.19), a tuż za nimi włoskie Breda Ba 33 (83 pkt), co od razu ustawiło je w pozycji faworytów, dając im kilkunastopunktową przewagę nad samolotami niemieckimi[17]. Czechosłowackie Pragi BH-111 otrzymały po 80 punktów, następnie Klemmy 32 po 71–72 punkty, Guerchais T.9 – 69 punktów i Heinkle He 64 – 66 punktów, na równi z Potezami 43. Dalsze wyniki: Comte AC-12E – 60 pkt, Monocoupe 110 – 58 pkt, Darmstadt D-22a – 54 pkt, Breda 15S – 53 pkt, Farman F.234 i F.350 – 46 pkt, Raka RK-25/32 – 45 pkt. Najsłabszą ocenę – 44 punkty otrzymały Caudron C.278 i Mauboussin M.12[17].
Próba prędkości minimalnej
Jako pierwsza z konkurencji technicznych była przeprowadzona próba prędkości minimalnej, nowa na zawodach Challenge, mająca sprawdzić bezpieczeństwo samolotów turystycznych w locie z małymi prędkościami[uwaga 5]. Prędkość była mierzona nad lotniskiem na odcinku 800 m, lot musiał być wykonywany na wysokości maksymalnie 50 m, a różnica wysokości podczas lotu nie mogła przekraczać 30 m. Za osiągnięcie prędkości 63 km/h lub mniejszej przyznawano 50 punktów; wyniki malały o 2 punkty za każdy kilometr na godzinę więcej, do prędkości 88 km/h, która nie była już punktowana[21]. Dzięki slotom i klapom, najlepsze samoloty pokonywały tę trasę z prędkościami rzędu 60 km/h, lecąc z ogonami wiszącymi w dół, na granicy ryzyka przeciągnięcia. Dla zachowania równych warunków oceny, podczas prób prędkości minimalnej, startów i lądowań oraz zużycia paliwa, samoloty musiały mieć balast wyrównujący masę załogi do 200 kg[22].
Najlepsze okazały się polskie RWD-6: F. Żwirko osiągnął w drugim przelocie najniższą prędkość 57,6 km/h, a drugi był T. Karpiński (60,8 km/h). Regulamin nie przewidywał takich dobrych wyników, więc uzyskali oni po 50 punktów wraz z Włochami A. Colombo i F. Lombardim i Winifred Spooner na Bredach 33 oraz Niemcami W. Junckiem i H. Seidemannem na He 64, którzy wszyscy osiągnęli prędkości między 61 a 63 km/h[21]. Fritz Morzik uzyskał 48 punktów, wraz z 5 innymi zawodnikami (w tym trzema Włochami i Francuzem R. Delmotte na dwupłatowym Caudronie C.278). Najlepsi zawodnicy na Klemmach Kl 32: W. Hirth i R. Fretz uzyskali 44 punkty, a R. Poss tylko 42 punkty[10]. Z zawodników na polskich PZL.19, Jerzy Bajan uzyskał 40 punktów, B. Orliński 30 punktów, a I. Giedgowd – 24 punkty. Francuskie Potezy 43 uzyskały 38 i 32 punktów, a jeszcze słabiej wypadły czeskie Pragi – 22–24 punkty[10]. Najsłabsze rezultaty miały samoloty nie posiadające mechanizacji płata, jak Guerchais T.9 (H. Massot, 16 pkt), Monocoupe 110 (A. Papana, 14 pkt) i Farman 234 (M. Arnoux, 10 pkt). Jako jedyny punktów nie uzyskał za swój wynik Szwajcar P. Strauman (Comte AC-12E – 91,9 km/h)[10].
Próby krótkiego startu i lądowania
Następnie prowadzone były próby krótkiego startu, przeprowadzane w grupach i trwające kilka dni, do 17 sierpnia[22]. Konkurencja ta polegała na tym, że startując z wybranego miejsca, należało przelecieć samolotem nad 8-metrowej wysokości bramką połączoną linką z chorągiewkami. Maksymalny wynik 40 punktów przyznawano za odległość 100 m lub mniejszą, wyniki malały o jeden punkt za każde dalsze 5 m, do odległości ponad 295 m, za którą nie było już punktów. Z uwagi na bezwietrzną pogodę zrezygnowano ze stosowania przeliczników kompensujących wpływ wiatru[23]. Była to bardzo widowiskowa konkurencja, z powodu prawie akrobatycznych wzlotów nad linką najlepszych zawodników[22].
Po 40 punktów za krótki start uzyskali najpierw dwaj Włosi Colombo i Lombardi, odległościami 100 m i 97,5 m, a 17 sierpnia ich wynik poprawił Niemiec Wolf Hirth na samolocie Kl 32 XII, startując z 91,5 m. Reinhold Poss (Kl 32 V) prawdopodobnie źle wyznaczył odległość, gdyż zdobył 39 punktów, startując ze 100,3 m (jedynie 30 cm dzieliło go od maksymalnego wyniku)[22]. Najlepsze były w tej konkurencji Bredy 33 i Klemmy 32 – oprócz wymienionych pilotów, także pozostali startowali z odległości do 115 metrów, uzyskując po 37–39 punktów, a jedynie Winifred Spooner uzyskała słabszy rezultat, dający jej 35 punktów[23]. Dobre rezultaty – po 37 punktów – osiągnęły także polskie RWD-6, przy tym Karpiński, uzyskał wynik 111,5 m, a Żwirko – 115 m. Najlepszy z zawodników na Heinklach, Wolfgang Stein uzyskał 36 punktów (117,8 m), natomiast Fritz Morzik – 35 pkt (124,8 m), a pozostali z nich po 30-32 punkty[10]. Polskie PZL-19 Giedgowda i Bajana uzyskały natomiast po 34 punkty (129–130 m). Słabo w tej próbie poradziły sobie samoloty czeskie (27–30 punktów) i francuskie (do 28 punktów), z wyjątkiem Raymonda Delmotte – 34 pkt (C.278). Najgorszy wynik uzyskał André Nicolle na samolocie Mauboussin M.12 – 282 m, dający mu 3 punkty[10]. Bolesław Orliński (PZL-19) i Dietrich von Massenbach (He 64c) nie zyskali jednak żadnych punktów, dwukrotnie zrywając linkę[23]. Punktów nie uzyskało za tę próbę jeszcze czterech innych zawodników[uwaga 6]. O postępie technicznym w konstrukcji samolotów świadczył fakt, że w poprzednich zawodach najlepszy wynik wynosił 125,5 m[7].
Po próbach krótkiego startu, prowadzone były próby krótkiego lądowania znad bramki, będące ich odwrotnością i na takich samych zasadach punktowane. Po przelocie nad 8-metrową bramką należało wylądować i zatrzymać samolot jak najbliżej bramki. W przypadku niektórych zawodników chęć osiągnięcia dobrego wyniku, wiążąca się z twardymi lądowaniami tuż za bramką, prowadziła do uszkodzeń i pęknięć podwozia lub innych elementów konstrukcji samolotów, lecz dopuszczalna była ich naprawa w regulaminowym czasie[24]. Najlepsza okazała się tym razem Winifred Spooner z wynikiem 92,4 m, a oprócz niej maksymalne 40 punktów uzyskał Reinhold Poss (97,8 m). Po 39 punktów uzyskali zawodnicy spoza czołówki – Włoch G. Viazzo i Francuz G. Détré na Potezie 43. Piąty wynik (105,8 m) i 38 punktów uzyskał F. Żwirko, lecz rezultaty pozostałych Polaków w tej próbie były znacznie gorsze (od 22 do 29 punktów)[24]. Z innych faworytów, A. Colombo uzyskał 38 punktów, W. Hirth 37 pkt, F. Lombardi i F. Morzik po 34 pkt. Najsłabsze rezultaty uzyskali Walter Marienfeld (Darmstadt D-22a) – 259,6 m i 8 pkt, Czech Karel Mareš (BH.111) – 9 pkt i Maurice Arnoux (Farman 234) – 10 pkt. Ze startujących zawodników punktów nie otrzymał tylko Antonius Raab, który dwa razy zerwał linkę[24]. Warto zauważyć, że w poprzednich zawodach najlepszy wynik wynosił 127,3 m[7].
Próby składania skrzydeł i rozruchu silnika
W międzyczasie prowadzona była próba składania i rozkładania skrzydeł, mająca na celu premiowanie samolotów zajmujących mniejszą powierzchnię do hangarowania lub nadających się do holowania przez samochód bez daleko idącego demontażu. Wymagała ona odpowiedniej konstrukcji samolotu, a także sprawności obu członków załogi. Po złożeniu skrzydeł samolot musiał być przeciągnięty przez bramkę 3,5 × 3,5 metra, po czym rozłożony. Za złożenie i rozłożenie skrzydeł w czasie poniżej 1 minuty zawodnik otrzymywał 7 punktów, w czasie do 3 minut – 6 punktów, do 4 minut – 5 punktów. Za niewykonanie próby w czasie 30 minut lub brak składanych skrzydeł było z kolei naliczane 15 punktów karnych[25]. Sposób składania skrzydeł nie był tym razem przedmiotem oceny. Próba ta nie przyniosła dużych zmian w czołówce, gdyż pięciu Niemców: W. Stein, R. Lusser, H. Seidemann, W. Hirth i R. Poss otrzymało po 7 punktów za czasy 50–58 sekund, a 21 innych zawodników tylko o punkt mniej, w tym F. Morzik, O. Cuno, R. Fretz, G. Pasewaldt, A. Colombo, R. Delmotte, wszyscy Polacy i Czesi na BH-111[10]. Walter Marienfeld na dwupłacie Darmstadt D-22 za czas 241 sekund otrzymał tylko 2 punkty. Dziewięć załóg jednak, startujących na gorzej przystosowanych do zawodów samolotach, otrzymało po 15 punktów karnych w związku z brakiem składanych skrzydeł (samoloty: Monocoupe 110, Comte AC-12E, Farman 234 i 350, Potez 43, Mauboussin M.12, RK-25/32)[10].
Tego samego dnia prowadzona była próba szybkości rozruchu silnika. Za rozruch w czasie do 15 sekund przyznawano 2 punkty, a do 45 sekund – 1 punkt. Do 4 punktów można było ponadto uzyskać za sposób rozruchu (m.in. 4 punkty – rozrusznik elektryczny, 3 punkty – rozrusznik mechaniczny z wewnątrz samolotu, 2 punkty – rozrusznik mechaniczny na zewnątrz samolotu)[26]. Również ta próba nie przyniosła dużych zmian. Maksimum 6 punktów otrzymało 7 zawodników, z tego dwóch Niemców na Klemmach z silnikami gwiazdowymi Siemens (O. Cuno i G. Pasewaldt) oraz 5 spoza czołówki: R. Delmotte (Caudron C.278), A. Papana (Monocoupe 110), H. Massot (Guerchais T.9), G. Détré i P. Duroyon (obaj Potez 43). Po 5 punktów natomiast uzyskało 23 zawodników, w tym: Morzik, Żwirko, Fretz, Stein, Karpiński, Bajan, Colombo i Lombardi[10]. Z pozostałych faworytów, Poss i Hirth otrzymali po 4 punkty, a Winifred Spooner – 3 punkty[27]).
Po tych konkurencjach technicznych w klasyfikacji ogólnej dominowali Polacy na RWD-6 i ekipa włoska. Prowadzili ex aequo Franciszek Żwirko i Ambrogio Colombo z wynikiem 222 pkt, a dalsze miejsca ex aequo z 217 punktami zajmowali Włosi Francesco Lombardi i Renato Donati oraz Winifred Spooner. Trzeci wynik z 213 punktami mieli Karpiński i Stoppani. Najlepsi z Niemców, Poss i Hirth na Klemmach, zajmowali dalsze miejsca, mając 204 i 203 punkty[26].
Jeszcze na początku prób technicznych wycofał się z zawodów Kanadyjczyk John Carberry startujący na Klemmie 32 (według Flight, „bez widocznego powodu”), mimo że w poprzednich dwóch zawodach zajął 3. i 6. miejsce, a obecnie miał 72 punkty za wyposażenie i 32 za próbę prędkości minimalnej. Wycofał się również Francuz Jacques Puget (Farman F.234), plasujący się po ocenie technicznej i odjęciu 15 punktów za stałe skrzydła na jednym z końcowych miejsc[22].
Próba zużycia paliwa
Po zakończeniu pierwszej serii prób i dniu odpoczynku, w piątek 19 sierpnia odbyła się próba zużycia paliwa[22], prowadzona na trójkątnej trasie długości 300 km o wierzchołkach: Staaken – Frankfurt nad Odrą – Doberlug[28]. Za zużycie 8 kg/100 km lub mniejsze przyznawano 30 punktów, za zużycie gorsze o 0,5 kg przyznawano o 1 punkt mniej. Niedopuszczalna była specjalna regulacja gaźników ani silników, a w celu uniknięcia lotu ze zbyt niską prędkością, prędkość lotu brano pod uwagę przy obliczaniu prędkości średniej z lotu okrężnego[28]. Najlepsze wyniki osiągnęły w tej próbie niemieckie samoloty, lecz nie poprawiły mimo tego znacząco swoich miejsc w klasyfikacji, będąc nadal za ekipą włoską. Maksymalny wynik 30 punktów uzyskało 9 pilotów, z tego 8 Niemców (m.in. Poss, Morzik, Stein) i Francuz George Lebeau na Farmanie 350[10]. Najlepszy był Niemiec Otto Cuno, spalając 6,75 kg paliwa na 100 km. Włoscy piloci Colombo, Lombardi i Winifred Spooner oraz polscy piloci uzyskali po 25 punktów, jedynie Żwirko zdobył tylko 23 punkty i utracił prowadzenie[10].
W sobotę 20 sierpnia ogłoszono wyniki prób technicznych. Prowadził Ambrogio Colombo (247 pkt), za nim Franciszek Żwirko (245 pkt), następnie pozostali Włosi i T. Karpiński na 6. miejscu. Najlepszy z Niemców, Reinhold Poss był na 9. miejscu (234 pkt), Wolf Hirth – na 11. (230 pkt), a zwycięzca poprzednich zawodów Fritz Morzik – na 13., z 224 punktami[28]. Niskie pozycje niemieckich zawodników były przede wszystkim konsekwencją słabszej oceny technicznej ich maszyn.
Wyniki prób technicznych[29]: | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Pilot | Państwo | Samolot | Numer | ocena tech. | prędkość min. | start | lądowanie | składanie skrzydeł + rozruch | zużycie paliwa | = suma | |
1. | Ambrogio Colombo | Breda 33 | M1 | 83 | 50 | 40 | 38 | 6 + 5 | 25 | 247 | |
2. | Franciszek Żwirko | RWD-6 | O6 | 86 | 50 | 37 | 38 | 6 + 5 | 23 | 245 | |
3. | Francesco Lombardi | Breda 33 | M6 | 83 | 50 | 40 | 34 | 5 + 5 | 25 | 242 | |
4-5. | Winifred Spooner | / | Breda 33 | M7 | 83 | 50 | 35 | 40 | 5 + 3 | 25 | 241 |
4-5. | Renato Donati | Breda 33 | M4 | 83 | 48 | 38 | 37 | 6 + 3 | 26 | 241 | |
6-7. | Mario Stoppani | Breda 33 | M5 | 83 | 48 | 37 | 34 | 6 + 5 | 25 | 238 | |
6-7. | Tadeusz Karpiński | RWD-6 | O4 | 86 | 50 | 37 | 29 | 6 + 5 | 25 | 238 | |
8. | Vittorio Suster | Breda 33 | M2 | 83 | 48 | 38 | 32 | 5 + 5 | 24 | 235 | |
9. | Reinhold Poss | Klemm Kl 32 V | B9 | 72 | 42 | 39 | 40 | 7 + 4 | 30 | 234 | |
10. | Robert Fretz | Klemm Kl 32 X | S2 | 72 | 44 | 39 | 38 | 6 + 5 | 27 | 231 | |
11. | Wolf Hirth | Klemm Kl 32 XII | E1 | 71 | 44 | 40 | 37 | 7 + 4 | 27 | 230 | |
12. | Werner Junck | Heinkel He 64c | E2 | 66 | 50 | 32 | 36 | 6 + 5 | 30 | 225 | |
13-14. | Fritz Morzik | Heinkel He 64c | C6 | 66 | 48 | 35 | 34 | 6 + 5 | 30 | 224 | |
13-14. | Otto Cuno | Klemm Kl 32 XIV | C2 | 71 | 42 | 38 | 31 | 6 + 6 | 30 | 224 | |
15. | Jerzy Bajan | PZL.19 | O3 | 84 | 40 | 34 | 29 | 6 + 5 | 25 | 223 | |
16. | Wolfgang Stein | Heinkel He 64c | A8 | 66 | 44 | 36 | 33 | 7 + 5 | 30 | 221 | |
17. | Pierro de Angeli | Breda 33 | M3 | 83 | 46 | 37 | 19 | 6 + 5 | 24 | 235 | |
18-20. | Georg Pasewaldt | Klemm Kl 32 XIV | C4 | 71 | 40 | 38 | 31 | 6 + 6 | 27 | 219 | |
18-20. | Robert Lusser | Klemm Kl 32 V | B6 | 72 | 40 | 38 | 28 | 7 + 5 | 29 | 219 | |
18-20. | Theo Osterkamp | Klemm Kl 32 V | B7 | 72 | 38 | 38 | 30 | 6 + 5 | 30 | 219 | |
21. | G. Viazzo | Breda 33 | M8 | 83 | 22 | 38 | 39 | 5 + 4 | 25 | 216 | |
22. | Hans Seidemann | Heinkel He 64b | A9 | 66 | 50 | 30 | 28 | 7 + 4 | 29 | 214 | |
23. | H. von Cramon | Heinkel He 64c | B1 | 66 | 44 | 32 | 31 | 6 + 4 | 29 | 212 | |
24. | Ignacy Giedgowd | PZL.19 | O2 | 84 | 24 | 34 | 22 | 6 + 3 | 25 | 198 | |
25. | František Klepš | Praga BH-111 | T4 | 80 | 22 | 28 | 28 | 6 + 5 | 27 | 196 | |
26-27. | Raymond Delmotte | Caudron C.278 | K4 | 44 | 48 | 34 | 28 | 6 + 6 | 26 | 192 | |
26-27. | Josef Kalla | Praga BH-111 | T2 | 80 | 22 | 27 | 24 | 6 + 5 | 28 | 192 | |
28-29. | Dietrich v. Massenbach | Heinkel He 64c | A6 | 66 | 48 | 0 | 30 | 6 + 3 | 30 | 183 | |
28-29. | Karel Mareš | Praga BH-111 | T3 | 80 | 24 | 30 | 9 | 6 + 5 | 29 | 183 | |
30. | Georges Détré | Potez 43 | K2 | 66 | 38 | 26 | 39 | -15 + 6 | 18 | 178 | |
31-32. | Pierre Duroyon | Potez 43 | K3 | 66 | 32 | 28 | 35 | -15 + 6 | 19 | 171 | |
31-32. | Bolesław Orliński | PZL.19 | O1 | 84 | 30 | 0 | 22 | 6 + 4 | 25 | 171 | |
33. | Alexandru Papana | / | Monocoupe 110 | C7 | 58 | 14 | 32 | 28 | -15 + 6 | 27 | 150 |
34. | Henri Massot | Guerchais T.9 | K1 | 69 | 16 | 21 | 15 | 0 + 6 | 20 | 147 | |
35. | Walter Marienfeld | Darmstadt D-22a | B8 | 54 | 12 | 34 | 8 | 2 + 5 | 30 | 145 | |
36. | Jan Anderle | Breda Ba-15S | T1 | 53 | 18 | 30 | 12 | 5 + 5 | 20 | 143 | |
37. | Peter Straumann | Comte AC-12E | S1 | 60 | 0 | 26 | 23 | -15 + 5 | 28 | 127 | |
38. | André Nicolle | Mauboussin M.12 | K6 | 44 | 32 | 3 | 18 | -15 + 4 | 25 | 111 | |
39. | Maurice Arnoux | Farman F.234 | K5 | 46 | 10 | 13 | 10 | -15 + 0 | 25 | 89 | |
40. | George Lebeau | Farman F.350 | K7 | 46 | 0 | 0 | 12 | -15 + 5 | 30 | 78 | |
41. | Antonius Raab | Raka RK-25/32 | C8 | 45 | 0 | 0 | 0 | -15 + 5 | 21 | 56 |
Przed następnym etapem jednak, zajmująca wysoką 4. pozycję Winifred Spooner musiała lądować przymusowo pod Berlinem podczas przelotu z lotniska Staaken na Tempelhof, na skutek zanieczyszczenia paliwa. Podejrzewano celowy sabotaż, w następstwie czego angielska pilotka zrezygnowała z dalszego uczestnictwa w zawodach[30]. Ponadto zdyskwalifikowany został francuski pilot Henri Massot na kabinowym dolnopłacie Guerchais T.9, ponieważ wykonywał próby techniczne bez regulaminowego balastu (Aeroklub Francji zdyskwalifikował go następnie na trzy lata)[30]„Skrzydlata Polska” nr 9/1932 ↓, s. 189. Wobec tego w locie okrężnym wzięło udział tylko 39 samolotów.