Chrystian I Oldenburg
król Norwegii, Danii i Szwecji / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Chrystian I Oldenburg?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Chrystian I Oldenburg (ur. w lutym 1426 w Oldenburgu, zm. 21 maja 1481 w Kopenhadze[1]) – król Danii w latach 1448–1481 (pierwszy z dynastii Oldenburgów) oraz na prawach Unii kalmarskiej, władca Norwegii w latach 1450–1481 i Szwecji w latach 1457–1464.
Król Danii | |||
Okres | |||
---|---|---|---|
Poprzednik | |||
Następca | |||
Król Norwegii | |||
Okres | |||
Poprzednik | |||
Następca | |||
Król Szwecji | |||
Okres | |||
Poprzednik |
Karol VIII Knutsson Bonde | ||
Następca | |||
Książę Szlezwika | |||
Okres | |||
Poprzednik | |||
Następca | |||
Książę Holsztynu | |||
Okres | |||
Poprzednik | |||
Następca | |||
Dane biograficzne | |||
Dynastia | |||
Data i miejsce urodzenia | |||
Data i miejsce śmierci | |||
Miejsce spoczynku | |||
Ojciec |
Dietrich Oldenburg | ||
Matka |
Jadwiga von Schauenburg | ||
Żona | |||
Dzieci |
Olaf, | ||
|
Panowanie Chrystiana rozpoczęło się problemami z uznaniem go za króla w Norwegii; Szwecja natomiast zerwała Unię kalmarską, a na tron wstąpił tam Karol VIII Knutsson Bonde. Jednym z pierwszych posunięć Karola było zażądanie od Chrystiana oddania Gotlandii, kolejnym, w 1449, ogłoszenie się królem Norwegii, choć formalnie miał nim być Chrystian[2]. Na spotkaniu królów w Halmstad doszło do porozumienia: w zamian za koronę Norwegii Chrystian uznał prawa Karola do Szwecji[2]. Wkrótce jednak Karol wypowiedział Danii wojnę i zaatakował Skanię. Przeciągające się pięć lat potyczki skończyły się w 1457 roku klęską Karola; wtedy również na tronie Szwecji zasiadł Chrystian. Karol zbiegł do Gdańska.
W latach 1459–1460 Chrystian przyłączył do królestwa południową Jutlandię, został władcą Szlezwiku i Holsztyna (z zastrzeżeniem wymuszonym przez holsztyńskich możnych, że obie te krainy nie zostaną nigdy rozdzielone; drugim warunkiem było coroczne zwoływanie rady holsztyńskich i szlezwickich możnych). Sprawa przejęcia części Jutlandii, Holsztynu i Szlezwiku wymagała nakładów na wojny z innymi chętnymi na te tereny. Wojny te były finansowane podatkami nałożonymi w Skanii. Doprowadziło to do buntu, z którego skorzystał Karol Bonde, który powrócił i ponownie koronował się na króla Szwecji.
Po śmierci Karola, w 1470, Chrystian próbował ponownie przejąć Szwecję. Poniósł jednak druzgocącą klęskę w bitwie na wzgórzu Brunkeberg (10 października 1471)[3]. W 1474 roku został przez cesarza Fryderyka III podniesiony z tytułu hrabiego do rangi księcia Holsztynu.
- Małłek 2019 ↓, s. 251.
- Małłek 2019 ↓, s. 241.
- LenaL. Huldén LenaL., Sten Sture d.ä., [w:] Biografiskt lexikon för Finland 1. Svenska tiden [online] [dostęp 2016-10-15] (szw.).
- Janusz Małłek: Historia Norwegii (do roku 1814). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2019. ISBN 978832314118-1. (pol.).
- Biografia w Nordisk familjebok – Kristian, s. 1361–1362 (szw.) [dostęp 18 lutego 2010]